Joya Mooi is meer dan de som van haar delen Joya Mooi is meer dan de som van haar delen

Dit is zeker niet haar eerste release. Ze werkte in het verleden bijvoorbeeld met de Zwolse producer Kubus en FilosofischeStilte, maar haar teksten zijn nu voor het eerst zo helder en expliciet. ‘Ik wilde nu meer zeggen, schreeuwen. Er worden in de media steeds meer gesprekken gevoerd over mensen van kleur, in Nederland maar ook daarbuiten. Daarin valt me op dat er met zo weinig empathie wordt gesproken.’ Zo analyseert ze al wandelend het interview dat journaliste Clarice Gargard gaf in Vrij Nederland (‘de journalist kon zich niet voorstellen dat zij zoveel troep over zich heen krijgt als zwarte vrouw’), en de uitspraken van Elma Drayer, de schrijver van het boek Witte Schuld. ‘Een witte vrouw die de hashtag #blacklove “supergevaarlijk” noemt, maar helemaal niet snapt waar het over gaat. Dat is een term die zwarte mensen en bruine mensen gebruiken om bijvoorbeeld te laten zien: hee, ik kom zelf uit een een-ouder-huis en heb nu een heel fijne relatie met een ander zwart persoon. Het gaat over liefde, over het doorbreken van de cirkel. Dat vindt Drayer dus een hele radicale gedachte?! Dan denk ik: als je nou met een ander persoon had gesproken, had je deze onzin niet opgeschreven.’

Niet dat Mooi nu hoopt met The Ease of Others te laten zien hoe de vork precies in de steel steekt. Ze verwacht ook niet de ogen van andersdenkenden te openen. Nee, ze wil hoogstens haar persoonlijke verhaal vertellen. ‘Ik denk dat dat ook veel meer zin heeft. Neem Wilde Haren van Jiggy Dje. Ik was aanvankelijk vrij sceptisch over die podcast, maar zie nu in dat hij kwetsbaar kan zijn in gesprekken over discriminatie en identiteit en zo ook veel meer inzichten kan geven. De rust van een persoonlijk gesprek is veel meer gelaagd, die kan beter binnen trechteren bij mensen.’

Dus vertelt ze op The Ease of Others over haar vader, die zich op jonge leeftijd aansloot bij het Afrikaans Nationaal Congres. Onder leiding van Nelson Mandela verzette de partij zich tegen de apartheid, maar het ANC werd verboden in 1961. Alleen al het aansluiten bij de partij was dus gevaarlijk, maar dat hield haar vader niet tegen. ‘Hij is ooit onterecht opgepakt. Naast al het geweld en alle systematische discriminatie waar hij mee is opgegroeid was dat een trigger om zich bij het ANC aan te sluiten. “Dit kan niet, waarom ben ik te gast in mijn eigen land terwijl 80 procent van de bevolking zwart is?” Na het aansluiten bij het ANC was hij opeens illegaal, zijn familie kon opgepakt of vermoord worden als ze wisten dat hij weg was. Dus hij is op een schoolmiddag simpelweg vertrokken, en geëindigd in Angola. Vervolgens kon hij het land niet meer in, ook omdat hij zijn paspoort niet meer had. Die moest hij verbranden.’

In Angola leerde hij vervolgens de moeder van Joya Mooi kennen, een Nederlandse vrouw die voor het Medisch Komitee werkte en ziekenhuizen verbeterde, maar zich ook politiek inzette voor de onafhankelijkheid van Angola. ‘Daar werd het steeds gevaarlijker door de oorlog, en mijn vader zag heel veel corruptie in de partij waar hij commandant was, dus zei hij: “Fuck it, ik wil me hiervan distantiëren en de veiligheid opzoeken.” Zo zijn ze naar Nederland gegaan. Hij dacht waarschijnlijk: het kan hier niet erger worden dan de Apartheid was, dus let’s go. En zij heeft er nooit stil bij gestaan dat haar kinderen van kleur anders zouden worden behandeld dan zij als witte vrouw. Biculturaliteit is zo specifiek qua ervaringen dat je het maar moeilijk kunt delen met iemand die helemaal wit is of helemaal zwart. Als ik met mijn vader door Deventer liep, voelde ik me al snel heel erg aangekeken. En als ik met mijn moeder liep, werd al snel gevraagd: “Waar heb je haar van geadopteerd?” Er werd altijd wel een opmerking geplaatst, en als die niet werd geplaatst dácht ik wel dat er op een bepaalde manier werd gekeken. Je gaat al snel blikken interpreteren.’

Toen Joya als jong meisje ooit voor het eerst naar Soweto kwam, voelde ze zich voor het eerst echt thuis. Toen ze laatst weer met haar familie naar Zuid-Afrika trok, zag ze veel meer subtiliteiten. ‘Mijn familie woont in een wijk met voornamelijk zwarte Zuid-Afrikanen. Als ik daar ben, zien mensen heel snel dat ik witter ben.’ Ze grinnikt. ‘Ze zien me toch al gauw als een soort geïnfiltreerd wit persoon. Er worden foto’s gemaakt, mensen komen een praatje maken met de vraag: ”Waar kom je vandaan?” Dat betekent al heel duidelijk: je bent niet van hier.’

Haar Zuid-Afrikaanse familie laat ze in een drietal korte interludes op The Ease of Others aan het woord. ‘Ze wonen zo ver weg, ik wilde de afstand tussen ons kleiner maken. Je hoort mijn tante bijvoorbeeld zeggen: “Je moet je geschiedenis kennen om überhaupt verder te komen in het leven.” Ik ben het daar gedeeltelijk mee eens. Ik heb de privilege dat de geschiedenis van beide familiekanten goed is gedocumenteerd, maar veel vrienden met roots in Suriname en Ghana… voor hen is het veel moeilijker om erachter te komen hoe je familielijn loopt, omdat de slavernij je familie bijvoorbeeld heeft getroffen en je familie een andere naam heeft gekregen. Mijn familie heeft óók een andere naam gekregen, maar ik weet nog wel de oorspronkelijke naam. Als ik mijn tante dat hoor zeggen, denk ik: “Je hebt makkelijk praten.” Maar ik vond het belangrijk om die stemmen wel de ruimte te geven op mijn album.’