Vrijdag 8 maart zendt de VPRO een vier uur durende film uit die Leaving Neverland heet. Zelden werd een documentaire vooraf zo fel en zo hardnekkig betwist. Er staat dan ook wat op het spel: het erfgoed van de King of Pop, Michael Jackson. Leaving Neverland is het verhaal van Wade Robson en James Safechuck, twee mannen die claimen dat Jackson ze in hun kindertijd jarenlang seksueel misbruikt heeft. 3voor12’s Atze de Vrieze ging alvast naar Londen om de film te zien.

Ook mijn eerste cd was van Michael Jackson. Dangerous, 1992. Ik had nog niet eens een cd-speler, en toch wilde ik dat album hebben, helemaal gek als ik was van de ‘Black Or White’ video die grijs gedraaid werd bij MTV. Die clip waarin Macaulay Culkin zijn vader door het dak laat schieten, en waar Michael in een vingerknip de hele wereld over vliegt, om uiteindelijk als een zwarte panter de nacht in te verdwijnen. En nu, meer dan 25 jaar later, heb ik een dochter van zes die helemaal gek is van The King Of Pop. Thriller, Bad, maar stiekem het meest de late hits, ‘Earth Song’ en ‘They Don’t Care About Us’. Ze noemt hem bij zijn voornaam, omdat er voor haar maar een Michael is. Waarom ik dit zeg? Omdat ook ik aarzelde toen Leaving Neverland aangekondigd werd, een film die een einde zou kunnen maken aan de legacy van een van de grootste entertainers van deze tijd.

Regisseur Leaving Neverland: 'Het is moeilijk de jongens niet te geloven’

Als het aan Leaving Neverland regisseur Dan Reed ligt is er geen enkele twijfel: Michael Jackson was een pedofiel. Maar eigenlijk gaat zijn film daar niet eens primair over. De Britse filmmaker wilde geen film maken over een dader, maar over de slachtoffers. Hoe komen twee volwassen mannen en hun families in het reine met hun verleden?

Onbetrouwbare geldwolf

Die beschuldigingen zijn natuurlijk niet nieuw. Al sinds 1993 kleeft het woord ‘pedofiel’ aan Michael Jackson, toen de zanger door Jordie Chandler en zijn vader Evan beschuldigd werd van kindermisbruik. Jackson schikte de zaak voor bijna twintig miljoen dollar, omdat zijn advocaten hem dat aangeraden hadden. Het Jackson-kamp noemt dat tegenwoordig ‘het slechtste advies dat ooit iemand in de muziekindustrie gegeven heeft’, want sindsdien voelt ie schuldig. En toch werd ie in 2005 - toen het wel tot een rechtszaak kwam - vrijgesproken. Dat kwam onder meer door de getuigenis van Wade Robson, een van de twee hoofdrolspelers van de film Leaving Neverland. Nu verklaart hij dat Jackson hem misbruikt heeft, maar toen verklaarde hij onder ede het tegenovergestelde. Hoe serieus moeten we die draai nemen? ‘Totaal niet!’, haasten fans en erfgenamen van Michael Jackson te zeggen.

Er wordt vanuit de achterban van Michael Jackson vreselijk veel geroepen over deze film, en vooral over Wade Robson. Hij zou het doen voor het geld, hij is ongeloofwaardig. Het is niet moeilijk verstrikt te raken in de verhalen die ze de wereld in helpen. Want als Michael Jackson ‘schuldig’ voelt door die schikking in 1993, dan voelt Wade Robson een ‘geldwolf’ op basis van die 1,5 miljard dollar schadevergoeding die hij zou hebben gevraagd, toch? En dan is er nog John Branca, een loyale man die drie decennia naast Michael Jackson stond. Die verklaarde in 2013 dat Wade Robson een baan bij Cirque Du Soleil misgelopen zou hebben, een sleutelpositie bij een Michael Jackson productie. Fishy, toch? Zie hier een gepeperde brief die The Estate stuurde aan HBO en Channel 4.

Gewapend met kritische vragen ging ik er voor zitten, de vier uur durende film van Dan Reed. Want voor mij was het nog bepaald geen uitgemaakte zaak dat Wade Robson en James Safechuck de waarheid vertelden. De fanatieke fans hebben het kleine filmtheater vlakbij King’s Cross niet weten te vinden, maar het is dan ook een besloten vertoning voor de Britse pers. En hoewel de programmaleider van Channel 4 vooraf aan de film nog wat kritische woorden wijdt aan de genadeloze laster die de hoofdrolspelers ten deel valt, is het verder eigenlijk een alles-behalve hype-gebeurtenis. En na afloop klinkt er totaal geen scepsis. Het is met Leaving Neverland heel simpel: er zijn critici van de film, en er zijn mensen die de film gezien hebben. De film is niet sensatiezoekerig, niet schreeuwerig, maar neemt juist alle tijd om te doen wat de critici van de film niet willen: luisteren naar de slachtoffers.

Tekst gaat verder onder afbeelding.

© Channel 4

Intensieve relatie

‘Hij is net een negenjarig kind’, zegt de haarstylist van Michael Jackson als James Safechuck (dan tien jaar) voor het eerst zijn trailer betreedt. De zanger is op tour, en het jonge danstalent wordt uitgenodigd in de nabijheid van de onbenaderbare superster. Negen jaar, het is geen toeval dat de stylist die leeftijd noemt. Tien was Jackson per slot van rekening toen hij wereldwijd doorbrak met The Jackson 5, de groep met al zijn oudere broers waarin hij de leadzanger was. Op die leeftijd eindigde zijn eigen jeugd abrupt en werd hij een van de belangrijkste popmuzikanten ooit. Ook de moeder van James Safechuck vindt het een geruststellende omschrijving, ‘een kind van negen jaar’. Haar zoon heeft Jackson ontmoet in 1986, toen ze samen een commercial maakten voor Pepsi. Safechuck was niet eens fan, maar vanaf die dag zullen de twee een intieme band opbouwen. Jackson zal hem de wereld laten zien, zal hem overladen met juwelen. En hij zal hem seksueel misbruiken.

Het is een bekende mythe rond Michael Jackson, dat hij vanwege die afgebroken jeugd altijd een beetje kind gebleven was. Eind jaren tachtig - Jackson was in de dertig - richtte hij zijn Neverland Ranch op, een plek met een compleet pretpark, waar hij honderden kinderen ontving. Geen fan keek ervan op dat Michael Jackson zijn wereldhit ‘Heal The World’ (een oproep om een betere wereld na te laten voor onze kinderen) schreef in een boomhut achter in zijn tuin. Niemand vond het gek dat Michael Jackson Disney films keek in zijn kleedkamer. Michael Jackson verdiende de eeuwige jeugd, juist omdat zijn echte jeugd hem ontnomen was. Volwassenen liepen hem omver, letterlijk en figuurlijk. Ze vermorzelden hem onder hun liefde en onder hun rücksichtsloze honger naar hem.

Maar achter die mythe schuilt een perverse realiteit die Dan Reed heel zorgvuldig vertelt. In die vier uur zien we hoe Jackson een intensieve relatie opbouwt met de jongens en hun familie. Hij belt ze urenlang, laat ze zich speciaal voelen. Maar hij ruilt ze na een tijdje ook in voor nieuwe jongens. Reed laat ze buitengewoon expliciet vertellen wat Jackson precies met ze deed, om een duidelijk onderscheid te maken met de mythe van de liefdevolle kindervriend. Nee, het ging niet om knuffelen of een beetje kussen. Ja, hij gaf ze snoepgoed, maar hij zette ook in elke kamer van zijn huis porno aan waar de jongens bij waren. Michael Jackson stopte zijn volwassen penis in de mond van een zevenjarig jongetje. Hij liet hem op handen en voeten zitten en masturbeerde met uitzicht op de kinderanus. En toen hij datzelfde jongetje op veertienjarige leeftijd met veel moeite van achteren gepenetreerd had, sommeerde hij hem de volgende dag zijn onderbroek voor de zekerheid weg te gooien. De filmmaker laat er geen twijfel over bestaan: Michael Jackson was een pedofiel.

Tekst gaat verder onder afbeelding.

En waar ik voor de film geneigd was kritische vragen te stellen over de motieven van Wade Robson en James Safechuck, kan ik nu al het bewijs dat er al die tijd al was tegen Jackson niet meer ontkennen. De getuigenissen van Jordie Chandler (afgekocht) en Gavin Garvizo (niet geloofd). Het verhaal van Jackson’s huishoudster Blanca Francia, die in 2005 getuigde Jackson in douche te hebben gezien met Wade Robson. Wade ontkende, en dat maakte haar getuigenis waardeloos. Of het verhaal van die twee boeken die in Jackson’s huis gevonden werden. Boeken met naakte jongetjes erin, die juridisch net niet als kinderporno te kenmerken zijn, maar die twijfelachtig zijn voor een man die jongetjes van zeven jaar in zijn bed liet slapen. Als je eenmaal Neverland verlaten hebt, kun je niet meer terug naar binnen.

En nu? Moet ik nu mijn dochter van zes gaan vertellen dat Michael Jackson een slechte man was? Dat ze zijn muziek niet meer mag horen? Dat ze het vanaf nu met Stevie Wonder en Lionel Richie zal moeten doen? Ik weet het eerlijk gezegd niet. Ik weet wel dat het een verdomd moeilijke vraag is, voor mij persoonlijk een stuk moeilijker dan R Kelly. R Kelly, ach, daar kunnen we wel zonder, maar Michael? Wil je jezelf deze moeilijke vraag besparen, dan moet je vooral vrijdag 8 maart niet naar Leaving Neverland kijken. Maar weet wel, dat je hoofd dan diep in het zand zit.

Leaving Neverland wordt vrijdag 8 maart uitgezonden op NPO3. Later deze week verschijnt op 3voor12 ook nog een uitgebreid interview met regisseur Dan Reed.