De tijd dat grote online diensten hun handen aftrokken van content op hun platforms is al een tijdje voorbij. Facebook treedt op tegen fake news, Twitter blokt accounts die haat zaaien. Ook Spotify neemt op dat vlak zijn verantwoordelijkheid. Het bedrijf heeft een zogeheten Hate Content & Hateful Contact policy, een set regels waarmee het muziek kan weren omdat het haaks staat op de morele basis van het bedrijf. Dat is op zich niet zo’n gekke gedachte. Want waarom zou je als Spotify bijvoorbeeld nazistische bands willen, die anti-semitistische liedjes zingen. En wat als extremistische moslims proberen via muziek nieuwe rekruten te werven voor hun heilige oorlog? Maar al snel beland je met zo’n policy in een moeras van morele oordelen.
R. Kelly is al zo’n beetje dertig jaar de poster boy voor dit probleem. Al in het begin van zijn carrière werd hij aangeklaagd wegens het maken van kinderporno - hij had op camera seks met een minderjarige. De zanger werd nooit veroordeeld omdat zijn advocaat de huiszoeking die tot bewijzen leidde onrechtmatig liet verklaren, maar het imago van viespeuk zonder grenzen heeft hij altijd gehouden. De laatste jaren duiken in de media weer allerlei verhalen op over zijn sex-cult, waarin hij jonge vrouwen zou manipuleren. Reden voor Spotify om de r&b grootheid nu dus op een zwarte lijst te zetten. Daarmee sluit Spotify zich aan bij het initiatief #MuteRKelly, een soort #MeToo initiatief dat specifiek op hem gericht is. R. Kelly’s management reageert zoals het altijd op beschuldigen reageert. Het stelt dat R. Kelly nooit veroordeeld is, en dat hij bovendien nooit muziek heeft gemaakt die onder Spotify’s haat-kwalificaties valt.
Zet je vanaf nu een r&b playlist van Spotify op, dan zul je tevergeefs wachten op een R. Kelly classic. En ook de populaire rapper XXXTentacion ontbreekt ineens in populaire hiphop playlists. De reden: een nieuwe Hate Content & Hateful Conduct policy. Een set zelfopgelegde regels waarmee Spotify het zichzelf heel ingewikkeld maakt. Want hoe kun je nu bepalen of een artiest deugt of niet? En moet je dat überhaupt wel willen bepalen?
Het verhaal rond XXXTentacion gaat misschien nog wel verder. De jonge rapper heeft een groot verleden van gewelddadig gedrag. Hij zat onder andere in de cel wegens een gewapende overval, en heeft een zeer ernstige beschuldiging aan zijn broek hangen van mishandeling van zijn toenmalige zwangere vriendin. Het weerhield miljoenen fans er niet van zijn emotioneel geladen tracks volop te streamen. Kennelijk tot groot ongenoegen van de beleidsmakers bij Spotify, want ook XXXTentacion wordt geweerd uit de eigen playlists van de muziekdienst.
Wat zegt Spotify er zelf over? ‘Hate content is content that expressly and principally promotes, advocates, or incites hatred or violence against a group or individual based on characteristics, including, race, religion, gender identity, sex, ethnicity, nationality, sexual orientation, veteran status, or disability,’ luidt het in de policy. Oftewel: liedjes die haat of geweld oproepen tegen anderen. Maar er is dus ook sprake van ‘hatelijk gedrag’, buiten de liedjes om. Spotify zegt geen censuur toe te passen op basis van het gedrag van een artiest, maar het kan wel de keuzes van de redactie van Spotify beïnvloeden of invloed hebben op bijvoorbeeld marketing acties.
Ok, geen keiharde censuur dus, want je kunt ‘I Believe I Can Fly’ gewoon opzoeken of in je eigen r&b playlist zetten. Maar de eigen playlists van Spotify zijn de afgelopen jaren wel cruciaal geworden, niet in de laatste plaats doordat Spotify ze voorrang geeft in zoekresultaten. De kans is groot dat meer mensen R. Kelly’s muziek beluisteren via een 90’s r&b playlist dan dat ze daadwerkelijk zijn naam intikken en een album opzetten. Ben je als rapper zo hot als XXXTentacion en wordt je nummer ineens geweerd uit de populaire RapCaviar playlist, dan zul je dat zeker merken in je statistieken.
Op zichzelf is het mooi dat Spotify een verantwoordelijkheid wil nemen, maar het team rond XXXTentacion illustreert eigenlijk vrij eenvoudig hoe problematisch het in de praktijk is. Het management publiceerde een lijst met artiesten die ook wat op hun kerfstok hebben. Gaat Spotify hen ook weren? Kunnen we straks niet meer luisteren naar Dr. Dre, David Bowie, Kiss en The Sex Pistols? En als we het even naar de Nederlandse situatie vertalen: moet SFB nu uit de Woordenschat playlist geweerd worden? In tegenstelling tot R. Kelly hebben die jongens immers wel een veroordeling aan hun broek hangen voor seks met een minderjarige? Of moeten we die jongens een tweede kans geven, nu ze hun straf uitgezeten hebben?
Het is makkelijk deze poging tot verantwoordelijkheid van Spotify weg te lachen. Naïef Gutmensch-gedrag. Maar iedere poortwachter in de muziek stelt zich wel eens de vraag waar zijn eigen morele grens door een artiest overschreven wordt. Een goed voorbeeld in Nederland is Kempi, een rapper die in zijn leven talloze keren de fout in ging, van drugsdelicten tot loverboy-praktijken. Zijn platenmaatschappij Top-Notch bleef de rapper steeds weer de kans geven. Zijn labelbaas Kees de Koning, die ook fungeert als een soort vaderfiguur, zei na het laatste incident: ‘Ik was heel boos op hem, en nog het meest omdat het niet nodig was. What are the odds dat een rapper die tien jaar geleden debuteert nog steeds zo relevant is, en dat terwijl hij de helft van de tijd vast zat. Hij werkte er de laatste tijd ook super hard voor. Regelde zelf remixes, sprong op tracks van anderen, zag zijn mixtape hoog binnen komen in de charts. Hij had zelfs een tour staan, terwijl-ie nooit optreedt. Er is nu geen reden om de fout in te gaan, zou je denken. Maar toen ik merkte dat iedereen zich er vanaf trok, was mijn reactie juist om mijn handen er strak op te houden. Ik zou het laf vinden om iemand te laten vallen omdat de publieke opinie dat ingeeft.’
Zelfs bij een artiest als Kempi - die talloze keren veroordeeld is - geldt: hoe meer je je in zijn zaak en in zijn leven verdiept, hoe complexer het blijkt te zijn, en dus ook: hoe moeilijker het is een goed beargumenteerd besluit te nemen. Dat geldt ook voor de vele #MeToo zaken die we de afgelopen jaren zagen langs komen, en waarbij vaak alleen maar sprake is van social media berichten van onbekende personen. Wat moeten we denken van The Gaslamp Killer, die door twee jonge vrouwen beschuldigd werd van drogeren en verkrachten, en die daarna totaal van de aardbodem verdween? Tot een rechtszaak kwam het niet eens. En hoe zit het met Nothing But Thieves? Zij kregen een hele reeks belastende verhalen over zich heen, maar zwegen die dood en staan binnenkort gewoon op Pinkpop. Waar ligt de grens, en hoe in hemelsnaam bepaal je die als poortwachter?