De Xmas Factor: hoe maak je een nieuwe kersthit? De Xmas Factor: hoe maak je een nieuwe kersthit?

Er zijn niet veel mensen die je kunnen vertellen wat voor muziek Chris Rea eigenlijk maakt, of hoe zijn beste album heet. Vierentwintig albums maakte de Engelse zanger. Het eerste in 1978, de meest recente in 2017. Maar die ene hit, die kent iedereen. ‘Driving Home For Christmas’, verschenen in 1988 en niet meer weg te denken uit de decembermaand. Het is nogal wat voor een serieuze artiest, om een heel oeuvre overvleugeld te zien worden door een enkel liedje. In een interview met The Guardian een paar jaar geleden vertelde Rea dat ie destijds aarzelde of het nou wel zo’n goed idee was, een kersthit. Want wat blijft er nog van je credibility over als het lukt? Dat punt is hij inmiddels allang gepasseerd. Hij vertelt de Britse krant zelfs dat ie in de decembermaand in een file wel eens zijn raampje naar beneden draait en zijn klassieker zingt voor de automobilist naast hem.

Het grappige aan ‘Driving Home For Christmas’ is dat het in eerste instantie eigenlijk helemaal geen hit was. In Nederland haalde het liedje de Top 40 niet, in zijn eigen land bleef het in 1988 steken op nummer 53 in de charts. Het is geen uitzondering. Neem ‘Wonderful Christmastime’, de evergreen van Paul McCartney uit 1979: geen hit. En zelfs als een liedje wel direct opvalt - Wham, Mariah Carey - is er iets geks aan kersthits: er is veel te weinig tijd om echt impact te maken.

Denk er maar eens over na: om een echt grote wereldhit te scoren, moet je doorgaans een maand of vijf, zes uittrekken. Je brengt je liedje uit, brengt het naar de radio, hoopt dat het op playlists belandt, en pas na vele weken heb je iedereen bereikt. Kerstliedjes kennen een kleine ‘window’, in Engeland en Amerika een week of vijf, zes, in Nederland nog minder. Hier krijg je immers een nekschot als je voor Sinterklaas een kerstliedje draait. Het verklaart waarom het zo ongelofelijk moeilijk is om een nieuwe klassieker te maken. De meeste liedjes zijn decennia oud. Het hoort ook een beetje bij kerst: een hang naar het verleden, naar traditie. Nieuwe dingen horen we wel weer na 1 januari. Voor de luisteraar hoeft het niet zozeer, nieuwe liedjes, maar radiozenders willen wel. Zo vraagt Sky Radio eens in de zoveel tijd Nederlandse artiesten eigen kerstsongs te maken. Doe je dat goed, dat heeft de zender meteen een aardige hoeveelheid plays in de aanbieding.

Nederlands grootste kersthit gaat ook alweer zo’n 35 jaar mee. Youp van ’t Hek schreef zijn ‘Flappie’ in eerste instantie voor zijn zus, die een conferenceliedje nodig had voor een studentencabaret. Het is eigenlijk een heel atypisch kerstliedje, want juist een parodie op de warme familiesfeer. Het konijn gaat er elk jaar aan, en vader uiteindelijk ook. En toch is Nederland dol op het liedje. Hans Floberg, de manager van Youp van ’t Hek, vertelt dat de cabaretier er werkelijk helemaal niets aan doet om het liedje levend te houden. Het is er, het wordt gedraaid, en elk jaar volgt een aardige afrekening. ‘Niet zoveel als Harrie Jekkers verdient aan ‘Oh Oh Den Haag’, maar het levert natuurlijk wel wat op.’

‘Flappie’ werd eigenlijk per ongeluk een hit. Het werd niet keihard gepusht als kersthit, en dat gaat heel vaak zo. Neem Fay Lovsky’s ‘Christmas Was A Friend Of Mine’, een sluimerhit sinds de jaren tachtig. Op de streamingdiensten is het veruit de grootste hit van de Nederlandse zangeres. Het liedje stamt ook al uit 1983. De zangeres zegt: ‘Mijn hit dateert uit de tijd dat iets per ongeluk nog een hit kon worden. Toen het een singletje was begin jaren tachtig is er nul geplugd. WEA wou er niet aan, en ramsjte het meteen weg naar K-Tel.’ K-Tel, oftewel zo’n cheap ogend compilatielabel. Dat zette Lovsky tussen onder meer Eagles en Kate Bush op een kerst-cd, en dat trok de aandacht van oplettende radiomakers. ‘Mensen dachten dat ik een Britse was. Dat is toen per ongeluk in de aandacht gekomen, omdat er nog levenden waren die muziek uitkozen om op de radio te draaien.’ Dat is nu wel anders, denkt ze. ‘Computers extrapoleren uit recent muziekaanbod dat een hit WERD wat er te horen ZAL zijn, alsmaar meer van hetzelfde. Inteelt.’

Daar is wel wat op af te dingen, want een keihard format voor een kersthit is er niet echt. Natuurlijk, een zoetsappige crooner als Michael Buble past perfect onder de kerstboom. Maar de canon van kerstmuziek is wel degelijk heel gevarieerd. Het gaat van traditionele crooners als Frank Sinatra tot een glamrocknummer van Slade tot de complete Motown-stal. Er zijn een heleboel knuffelige ballads, maar Mariah Carey’s ‘All I Want For Christmas’ is juist hysterisch energiek. ‘Ik denk dat een kerstliedje moet gaan over kerst en sneeuw en familie gaan, over de mooiste tijd van het jaar,’ zegt Tony van de Berkt van 8 Ball Music. ‘En ik denk dat die elementen ook letterlijk allemaal genoemd moeten worden.’ Maar als die vinkjes gezet zijn, heb je als artiest verrassend veel vrijheid. Kijk maar naar de nieuwe kersttune van Confidence Man, een uptempo dance nummer. Of neem de beste kerstsong van 2018, Merols ‘Kerst Met De Fam’, een liedje over hoe je net voor de kerst gedumpt wordt en met frisse tegenzin dan maar ‘kerst met de familie’ gaat vieren, je dood ergerend aan al die gezelligheid. Oftewel: een negatief kerstliedje! En toch werkt het…

Met je kerstliedje in de gratie raken is dus niet makkelijk, en toch is er af en toe wel iemand die zijn voet tussen de deur krijgt. Miss Montreal scoorde in 2009 bijvoorbeeld met ‘Being Alone At Christmas’, een half melancholisch, half vrolijk kerstliedje. ‘Gewoon een heel goed liedje’, vertelt haar labelbaas Tony van de Berkt. ‘Sanne is er heel trots op. Ze heeft het zelfs een keer in de lente op de 3FM Awards gespeeld, in april. Dat doe je niet als je het niet leuk vindt. Dat is ook heel belangrijk, dat een artiest zelf echt van kerstmuziek moet houden.’ Van de Berkt vertelt dat ‘Being Alone At Christmas’ in het eerste jaar direct een radiohit was, maar dat dat niet direct iets opleverde. Pas toen het liedje jaar na jaar terugkwam groeide het uit tot een interessante verdienplaat. ‘Ik denk dat het in de loop der jaren uitgegroeid is tot haar grootste copyright. Of we het elk jaar weer pluggen? Nee, dat niet. Dan zeggen radio-dj’s: dat is een oude plaat, die kennen we al. We zijn wel elk jaar actief bezig het liedje in de playlists te krijgen op streamingdiensten.’

Er ligt dus - zelfs bij het gehaaide 8 Ball - geen meerjarenplan klaar om een kerstplaat in de markt te zetten. En die meerdere jaren heb je wel nodig. Of je moet de drie weken goed besteden. Dat doet 8 Ball dit jaar met André Hazes jr. en zijn kerstliedje ‘Deze Kerst Ben Ik Bij Jou’. ‘André houdt ook echt van kerst’, zegt Van de Berkt. ‘Dus we hebben die plaat gemaakt en zijn op zoek gegaan naar een partner. Dat werd Etos.’ De drogisterijketen krijgt de maar liefst 150.000 exemplaren van Hazes’ kerstalbum exclusief toegeschoven. Ze worden weggegeven in een actie. Het zijn ouderwetse aantallen die ervoor zorgen dat het kerstalbum serieus verspreid wordt. ‘Het is heel moeilijk om kerstmuziek nog fysiek te verkopen, dus dit was een fijne optie.’ Zou het genoeg zijn om zijn vaders ‘Eenzame Kerst’ van de troon te stoten als een van de allergrootste kerstklassiekers van Nederland? De tijd zal het leren. Niet dit jaar, niet volgend jaar, maar pas als -ie minimaal drie kersten heeft weten te overleven.