In Reykjavik legde hij in januari 2011 de basis voor The Kyteman Orchestra. Zijn orkestrale revanche op de ‘leegheid’, uitgedacht in een maand van prettige afzondering en gekmakende duisternis. ‘Ik versliep me elke dag, dus ik zag de zon niet.’ Het heeft vervolgens nog best wat overtuigen gekost om het orkest weer bij elkaar te krijgen. ‘Iedereen was bang dat het zomaar weer afgelopen kon zijn, zoals met het Hiphop Orkest. Met een klein clubje, dat vanzelf aangroeide, ben ik toch maar begonnen. Uiteindelijk hebben we bijna een jaar lang vier dagen per week in de studio gezeten om aan die plaat te werken.’
Tevreden?
‘We wilden per se alles in één take opnemen en streefden een compleet analoog dogma na – alles op tape opnemen dus. Alleen waren we daar nog niet zo goed in. Wat betreft de sound hebben we steken laten vallen, vind ik, maar ik was heel erg blij met de muziek. Het was echt musicianship. We hebben elkaar compleet to the edge gepusht. En we hebben er veel mee opgetreden, ook in het buitenland – Duitsland, Italië, Engeland.’
Ik voel een maar aankomen.
Lacht: ‘Alles was zo sterk en kien uitgedokterd dat de spontaniteit van het spel compleet weg was. Het moest almaar strakker, dieper, beter. We begonnen daar echt nazi’s in te worden. Als iedereen zijn checkpoints maar haalde. Het maakte niet uit of je je op die dag kon vinden in wat je speelde.’
De jam in de toegift – vaste prik bij de concerten – werd een verlossing? ‘Jazeker. Zo van: als we hiermee klaar zijn, mogen we spelen, eindelijk! Dat was meteen de voedingsbodem voor wat The Jam Sessions werd. Ik was het helemaal zat – rot toch op met je strakheid. Wat ik nodig had, was de complete counterbalance, waarbij alle kracht in de energie van het geluid zou liggen.’
Geen noot op papier en toch gecoördineerd samenspelen, het kan met de podiumtaal die Kyteman gaandeweg heeft bedacht en vervolmaakt. Met handgebaren geeft hij akkoorden, melodieën, de dynamiek aan, terwijl een ‘signaalflow’ de onderlinge communicatie tussen solisten en afzonderlijke orkestsecties regelt. Het is een speltechniek die hem in staat stelt een concert te geven ‘met een oneindig aantal muzikanten zonder voorkennis van wat ze gaan spelen, onbeperkt door welke factor dan ook’.
‘De formule klopt. Met het Radio Filharmonisch en het Groot Omroepkoor in het Concertgebouw werkte het ook. Je kunt er net zo makkelijk een Lacrimosa mee in elkaar zetten als uit je naad gaan op een stuk drum-‘n-bass. Met het orkest hebben we een jaar getourd en effectief meer dan vijftig uur muziek verzonnen. Dat is een soort van nonstop release geweest, een totale spanningsontlading.’
Je klinkt nog steeds opgetogen.
‘Het enige nadeel is: ik kan geen vervolgstap bedenken. Terug naar geschreven muziek of een ander orkestproject is geen optie.’
Dat bedoelt hij dus met die boomtak die is uitgegroeid: doordenken in die richting levert niks op. ‘Dan ga ik liever met heel andere dingen aan de slag.’
Dus heb je maar een modulair analoog beginnerssetje aangeschaft?
‘Het ding is: ik heb meteen een complete muur aangeschaft. Maar ik had geen idee wat ik ermee moest. Het heeft jaren geduurd voordat ik er voorzichtig mee begon te klooien en de magie van het apparaat ontdekte. Ik merkte: het deed absoluut niet wat ik verwachtte, maar het deed wel iets anders waarvan ik niet verwachtte dat ik het leuk zou vinden. Dat was het punt waarop ik wist: dit moet ik doorzetten – om wél controle te krijgen.
Is dat de aantrekkingskracht?
‘Dit instrument is totaal nieuw voor me. Het heeft niks met het orkest te maken, het herinnert me niet aan mijn trompet die ik in de hoek laat liggen, het heeft niemand anders nodig dan mijzelf. Niemand zit erop te wachten en ik mag gewoon recreatief techno maken. Dat is wat ik nu even nodig heb. Een soort muzikaal pensioen is dit.’
De komende twee uitzendingen van Vrije Geluiden zijn specials over Kytopia. Op zondag 8 januari komen Frank Wienk, Camilla Blue, Pieter de Graaf en Colin Benders aan het woord. Op zondag 15 januari Simon Akkermans en My Blue Van, DJ DNA en Walid Ben Selim en Sonar Traffic. Vrije Geluiden wordt uitgezonden van 10.30 tot 11.30, op NPO 1.