Op kerstavond hielden Killer Mike en El-P het niet meer. Het derde album, van het ooit onwaarschijnlijke rapduo zou pas drie weken later gereleased worden, maar ze slingerden hem alvast het internet op. Gratis te downloaden zelfs. Het zegt iets over de urgentie die ze zelf ook voelen bij de plaat. Zelfs nog meer dan de vorige twee albums, haakt Run the Jewels 3 in op het Amerika van nu en schetst het een inktzwart beeld van het Amerika van straks.

Als je hoort hoe vanzelfsprekend de twee elkaar aanvullen, dubbelen en op elkaar reageren, is het haast niet meer voor te stellen hoe gek die combinatie in eerste instantie was. Killer Mike, de rapper uit Atlanta die bekend werd bij het grote publiek via z’n bijdrage op OutKast’s klassieker Stankonia. El-P de rapper/producer uit de New Yorkse underground, die net zo makkelijk punky hiphop maakte als een jazzalbum. Twee verschillende werelden, die in 2012 voor een track en uiteindelijk een volledig Killer Mike-album samenkwamen. Het is nog wat vroeg omdat album een klassieker te noemen – mag best trouwens – maar het bleek in elk geval zo’n goed idee dat de twee besloten nog eens wat dingen samen te proberen. Run the Jewels, dus.

Inmiddels is het vijf jaar later en bleek dat ‘eens iets proberen’ zo goed te bevallen, dat ze toe zijn aan het derde album en alweer een wereldtournee. Muzikaal is er niet veel veranderd, al voelt het alsof ze het recept nu geperfectioneerd hebben. Het is nog steeds enorm explosieve hiphop, vol ratelende drumcomputers, funk, claps, samples uit MPC’s en overstuurde synthesizers. Het productionele geweld wordt echter iets meer gedoseerd, waardoor er bij elke luisterbeurt weer kleine productiegrapjes op de achtergrond opvallen. Het grootste verschil zit hem in bereik; door het succes is hun stem veel en veel luider geworden. Zo luid zelfs dat Killer Mike het afgelopen jaar vaste gast was bij Amerikaanse nieuwsshows, met zijn scherpe en sterk onderbouwde mening over onder andere de verkiezingen, ongelijkheid en politiegeweld. Het grotere platform dat ze nu hebben, gebruikt het duo nu aan om nog meer te verkondigen.

Makkelijk op de hoogte blijven van alle nieuwe muziek? Abonneer je op de 3voor12 #NIEUWEMUZIEK playlist op Spotify. Nog meer #nieuwemuziek vind je in ons dossier.

Het album opent dan wel met ‘Down’, waarin de twee allebei terugdenken aan de tijd voor RTJ, – Killer Mike aan zijn leven als straatdealer en El-P aan de tijd dat ie echt aan de grond zat –, maar al in tweede track ‘Talk To Me’ richten de twee het vizier op het nu. Op Trump, in dit geval. Over droge drums, een logge piano die we nog kennen uit ‘Reagan’ en drukke elektronica rapt Killer Mike: ‘We return from the depths of the badland, with a gun and a knife in our waistband. Went to war with the Devil and Shaytan, he wore a bad toupee and a spray tan.' Iets verderop sijpelt er iets van paranoia door, als Killer Mike complottheorieën over 11 september koppelt aan de verhalen die gaan over de betrokkenheid van de CIA bij drugshandel in de jaren tachtig. Maar nog voordat je je wenkbrauw kan optrekken, slaat hij je in het gezicht met ‘Born Black, that's dead on arrival. My job is to fight for survival, in spite of these #AllLivesMatter-ass white folk.’ Die paranoïde houding ten opzichte van de regering is zo binnen een paar tellen al te begrijpen, en in één verse zijn er al aardig wat onderwerpen aangesneden.

Het is basis waar heel RTJ3 op rust. Persoonlijke ervaringen en verhalen, aangevuld met hun blik op hoe de VS en de wereld zich nu ontwikkelen. De heftigste momenten zijn als de twee juist het gas eraf durven te nemen. In ‘Thursday in the Danger Room’, dat met met behulp van Kamasi Washington op saxofoon een ode is aan overleden vrienden, en in ‘Thieves’. In die track over de doden die vallen door politiegeweld verwijst Killer Mike – net als vaker op het album -, naar het gedachtegoed van Malcom X: soms is geweld geoorloofd in de weg naar revolutie en verandering. Dat verklaart ook waarom Killer Mike, als progressieveling in het maatschappelijk debat, ook op dit album zijn recht op het dragen van een wapen weer verdedigt: je moet jezelf kunnen verdedigen, ook tegen de overheid. Tegelijk laat hetzelfde nummer zien dat de rapper in een spagaat zit. In de laatste seconden hoor je een sample van Martin Luther King, groot voorstander van vreedzaam protest. King spreekt over rellen en dat die gezien moeten worden als de taal van ongehoorden. Het is nog steeds actueel.

Dat wil niet zeggen dat het allemaal zo beladen is. El-P en Killer Mike zijn nog steeds ook de vrienden die elkaar telkens willen overtreffen en met hun spierballen rollen. Met tongbrekers, ritmeovergangen, vergezochte verwijzingen naar literatuur, maar ook gewoon met ouderwetse stoerdoenerij. Met een knipoog hemelen ze zichzelf op. ‘I am the living swipe right on the mic. I’m a slut’, aldus El-P in ‘Legend has it'. 

Natuurlijk gaat het op RTJ3 voornamelijk over Amerika. Maar gezien de machtshoudingen in de wereld maakt het nogal veel uit wie er daar aan de touwtjes trekken. Tegelijkertijd zegt het album ook veel over het politieke klimaat in Europa en Nederland. 'How long before the hate that we hold, lead us to another Holocaust?' uit ‘2100’, dat hebben we de afgelopen jaren ook in Nederland in diverse vormen zien terugkomen in de discussies die hier richting de aanstaande verkiezingen worden gevoerd.

In de afsluiter kijken de twee vol angst naar de nabije toekomst. Ze horen de oorlog aankomen en het breekt hun hart. Maar ze kijken niet machteloos toe. De laatste regel van het album voelt als een definitief startschot voor de revolutie: “Kill your masters.’ Om echt iets te veranderen, moet de macht in andere handen komen. Run the Jewels maakt zich in elk geval alvast klaar voor wat komen gaat.