In 2016 is hiphop (eindelijk) het belangrijkste genre als het gaat om Nederlandse muziek. Het is het genre waar het meest in geëxperimenteerd wordt én dat commercieel het meest succesvol is. Terwijl je er als luisteraar toch soms behoorlijk je best voor moest doen: er zat namelijk ook nooit eerder zo veel 'slang' in. 3voor12 dook in de opvallende woorden die steeds maar weer terugkwamen bij de 25 Nederlandse hiphop-acts op de Song van het Jaar 2016-longlist*. Om zo aan het eind van het jaar nog één keer terug te kijken: waar ging Nederlandse hiphop in 2016 nu eigenlijk over?

Pull up [ww, pullde up, kwam upgepulld: aan komen rijden in een auto/enge whip]

In 2016 pullde iedereen up. Als een opa (Ronnie Flex in ‘Niet zo’), in een ‘whip’ (dat is meestal, maar niet altijd, Sevn Alias) of ‘skrrt voor je deur’ (CHO – Beef met je boyfriend). Sevn Alias was niet de eerste in Nederland up pullde (LBR ft. Hans Grants brachten in 2015 al het nummer ‘Pull Up’ uit), maar hij deed het in ‘Enge Whip’ zeker wel het vaakst (43x in vier minuten en twaalf seconden) en zorgde daarmee in januari 2016 voor de definitieve doorbraak van ‘pull up’ in de Nederlandse hiphop-vocabulaire. Met 590.000 plays op Spotify hield hij er bovendien de meeste ‘saaf’ aan over.

Saaf [zelfst. nw., de: geld, money, mula. Liefst in ‘stacks’, want je moet niet gaan zitten voor bullshit]

Hoewel ‘money’ nog steeds veel wordt gebruikt om geld aan te duiden, willen met name Lijpe, Sevn, Josylvio en (what’s in a name) Mula B in 2016 steeds vaker ‘saaf’ zien. Ergens is dat ironisch, omdat ‘saaf’ in Marokkaans (Berbers) letterlijk ‘kleingeld’ of ‘muntgeld’ betekent. En dan moet je toch een flinke bestelbus meenemen als je een Benz, Rari of ‘zeven’ wil afrekenen. Laat staan dat je het lekker kunt ‘stacken’ (letterlijk: stapelen, oftewel: sparen).

Maar de opkomst van ‘saaf’ staat wel voor een bredere ontwikkeling in de Nederlandse hiphop. Vroeger werd er hoogstens wat Engelse woorden gerapt en werd vooral wordplay in het Nederlands (Osdorp Posse, Extince, Opgezwolle, Typhoon, Ali B.) tof gevonden. In 2016 kun je succesvol rappen in alle (straat)talen die Nederland rijk is. Nederland viel massaal voor ‘gezellige jongemannen die een beetje Krio spreken’ (Broederliefde) en bij de teksten van Lijpe, Josylvio of Sevn heeft een deel van de streamers vaak genoeg een Marokkaans woordenboek nodig. En dat terwijl Sevn juist een Surinaamse achtergrond heeft: het mag in 2016 allemaal. (Als je specifiek het Marokkaans in de Nederlandse hiphop wil leren begrijpen, verwijzen we je overigens graag naar dit artikel van Noisey).

Bewegen [ww, vrijwel altijd in tegenwoordige tijd: een move maken/van A naar Beter gaan/handel verschepen]

In 2016 moet iedereen ‘bewegen’. En dan gaat het dus niet over publiek bij shows of meisjes in de club, maar om zelf actie ondernemen. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk Emms line ‘als het aan mij ligt bewegen we nu’ in Broederliefdes ‘Jungle’. Maar ook Frenna (o.a. in ‘My Love’ en SFB’s ‘Nu Sta Je Hier’), Ronnie Flex, 3robi, Josylvio, Sevn Alias, Jonna Fraser, YOUNGBAEKANSIE en Murda Turk vinden dat er direct iets moet gebeuren zodat de huidige (financiële) situatie verbetert. Wat ons betreft is het één van de meest kenmerkende termen in de Nederlandse hiphop van 2016, omdat dit jaar opvallend veel nummers gemotiveerd zijn door het aloude hiphop-adagium: Get Rich Or Die Trying (zie ook ‘saaf’).  

Mandem [betekent letterlijk ‘die mannen daar’, maar wordt vaak ook gebruikt als ‘de mandem’: de vriendengroep/squad/crew]

Ook het Patois, een creoolse taal uit Jamaica, was dit jaar veelvuldig te horen, met als belangrijkste woord: ‘mandem’. Het woord komt onder andere terug in tracks van Jonna Fraser, SBMG, Broederliefde en (opnieuw) Sevn Alias. Dat een Jamaicaanse taal veel te horen is in succesvolle Nederlandse producties, is bijzonder. Maar de reden dat we de term opvallend vonden, is dat hij nauw samenhangt met een andere uitdrukking die we in 2016 ontzettend vaak hoorden: ‘de fam’.

Lijpe, SFB en Wibi Soerjadi natuurlijk (Bleed 4 de Fam), Frenna, Josylvio, Sevn, Ronnie Flex, Broederliefde en Def Major; vrijwel alle Nederlandse acts die dit jaar goed scoorden spraken over hun vrienden alsof het familie is. Waarmee meteen duidelijk is wat het belangrijkste is in 2016: money gaat nog altijd over bitches, maar ‘de fam’ staat op één. De heersende code lijkt nu: 1. De fam 2. Money 3. Vrouwen.

Tegelijkertijd gaan van de vijfentwintig hiphopnummers slechts zeven (!) niet over meisjes. In tien nummers wordt zelfs letterlijk ‘meisje’ gerapt, in de andere negen wordt gekozen voor bijvoorbeeld ‘chick’, ‘zij’ of ‘bitch’. Een advies voor rappers in 2017: als je fam en je money je lief zijn, blijf nummers schrijven over/voor meisjes. Hopelijk zien we ook iets meer ‘meisjes’ zelf aan het werk. Alleen Linde Schöne (met een liedje over een jongen) en Aafke Romeijn (met Sef) haalden dit jaar de longlist.

Andere opvallend vaak terugkerende woorden in 2016:

Skrrrt: het geluid van autobanden die door een bocht slippen, oftewel ‘mijn auto is zo snel dat ie slipt in de bocht’. O.a. in tracks van Frenna, Ares, CHO, SBMG en Broederliefde
Highkey: uit de hoogte doen, denken dat je wat voorstelt. Komt voor in tracks van Frenna, SFB, GLOWINTHEDARK, SBMG en Sevn Alias
Op die deck: letterlijke vertaling van het Engelse ‘On Deck’. De betekenis hangt een beetje af van de context, maar vaak wordt er bedoeld dat iemand ‘ergens is’ of ‘iets binnen handbereik heeft’. O.a. Frenna, Kevin, SBMG, BKO en Sevn Alias gebruiken de term.

Het meest 2016 nummer van 2016:

‘My Love’ van Frenna. Frenna en Jonna rappen o.a. ‘Skrrrt’, ‘Pull up’, ‘Highkey’, ‘Op die deck’, ‘Bewegen’ en gooien er woorden uit maar liefst zes verschillende talen tegenaan: Marokkaans, Krio, Surinaams, Engels, Nederlands en Portugees.

De taalvernieuwer van 2016:

Zonder twijfel Sevn Alias. Frenna stopte de meeste buzzwords in één nummer, maar elke keer als een opvallend woord in meerdere nummers terugkwam, dan wist je zeker dat Sevn het minstens in één van zijn tracks had gebruikt. Hij introduceerde bovendien hoogstpersoonlijk nieuwe woorden aan een groter publiek door ze simpelweg de titel van een liedje te maken, zie bijvoorbeeld ‘Kifesh’ en ‘Gass’. En niemand schakelde in 2016 zo soepel en zo vaak tussen Marokkaans, Engels, Nederlands en Creools.

Waar ging het totaal niet over:

We hadden al vastgesteld dat in 2016 de fam, money en meisjes (in die volgorde) het belangrijkst lijken te zijn. Maar er was ook één onderwerp dat to-taal genegeerd werd: politiek. Terwijl op zijn minst een deel van de scene zich in deze tijd aangevallen moet voelen door bepaalde politici, klonk er in 2016 erg weinig echt protest door in de Nederlandse hiphop. Aan de andere kant: in 2015 bleek dat ook popmuzikanten in Nederland politiek erg moeilijk vinden. ‘Ik ben toch geen expert’, klonk het toen. En dat is misschien ook wel zo. Je schrijft over wat je kent en in het geval van de populairste hiphop-acts van 2016 zijn dat inmiddels vrachtladingen geld en meisjes.

Rotterdam Airlines (met o.a. Jairzinho, Sevn Alias, Kevin & BKO), Frenna, SBMG en Jonna Fraser staan op het Song van het jaar-festival, 16 december in TivoliVredenburg (Utrecht). Er zijn nog kaarten (à € 5,- of 3 voor 12!). 

*Voor de volledigheid verwijzen we in dit stuk ook een aantal keer naar nummers die niet in de longlist van de Song van het Jaar staan.