Uitgangspunt is dat een aantal beroepsverenigingen verbonden aan Buma/Stemra kandidaten voor kunnen stellen voor het bestuur. De grote, kritische vakbonden, Ntb en FNV Kiem, hebben geen voordrachtsrechten. In veel gevallen gaat het om mensen die op dit moment al in het bestuur zitten. Daarnaast is het voor iedereen die aan de minimale eisen voldoet die aan een bestuurslid gesteld wordt (o.a. een inkomstendrempel) mogelijk zich tegenkandidaat te stellen. Op de komende algemene ledenvergadering is het voor de leden niet mogelijk te stemmen voor deze tegenkandidaten. De beslissing daarover wordt al eerder genomen, door de Benoemingsadviescommissie (BAC). De leden mogen 16 mei alleen het hele bestuur als "pakket" goed- of afkeuren. Een juridische kwestie, aldus bestuursvoorzitter Leo de Wit. "De oude statuten zijn niet meer geldig, de nieuwe moeten nog ingevoerd worden. Vanwege maatschappelijke druk van buiten lijkt het mij verstandig het eerste deel van de bestuursvernieuwing nog voor de zomer door te voeren."

Black box situatie
Bij die BAC beginnen de irritaties. Het orgaan is onlangs opgericht en niet onomstreden. Naast de onafhankelijke bestuursvoorzitter Leo de Wit zitten in het orgaan twee afgevaardigden van de auteurs en een uitgever. Dat klinkt logisch, maar het is vreemd: waarom zou een auteur iets over de kandidatuur van een uitgever te zeggen moeten hebben, en andersom? Problematischer is dat ook directievoorzitter Hein van der Ree in deze commissie zit. Een vreemde constructie, aangezien het bestuur als belangrijkste taak heeft het werk van de directie te controleren. "Het is allerminst ongebruikelijk dat een directielid zitting heeft in een dergelijke commissie", zegt bestuursvoorzitter Leo de Wit, die erop wijst van Van der Ree alleen een adviserende rol heeft, geen stemrecht. "Ik heb hem daar om gevraagd, hij ging daarmee akkoord. Over de BAC is in februari overigens uitgebreid gesproken op de Algemene Ledenvergadering." Kritische volgers van Buma/Stemra zijn desalniettemin bang dat Van der Ree op deze manier tegenstanders eenvoudig buiten de deur kan houden. Feit is dat een aantal keuzemomenten in het nadeel van uitgesproken kritische kandidaten uitvalt.

Interessante case op dat vlak is de voordracht van Shaif Basier vanuit auteursvereniging PALM. Basier is lid van het huidige Buma-bestuur. Hij is een financieel specialist, die zich begin dit jaar naar aanleiding van de jaarstukken 2011 intern zeer kritisch heeft uitgelaten over de weinig transparante manier van werken. Basier pleitte voor een interne audit commissie, die het financiële proces beter inzichtelijk zou moeten maken. Op dit moment is volgens hem sprake van een 'black box' situatie, waar een kleine groep van de meest succesvolle auteurs van profiteert, iets dat door Buma/Stemra stellig ontkend wordt. Verder maakte hij zich druk over het feit dat artiesten wiens muziek op urbanzender FunX gedraaid werd, daarvan geen uitkering zagen. Dat probleem zou inmiddels opgelost zijn, meldt Buma/Stemra. Dit past binnen zijn bredere kritiek op de organisatie, namelijk dat deze erop gericht is de belangen van grote auteurs en uitgevers boven die van kleine te stellen. Ook drong hij aan op een heldere interne klokkenluidersprocedure om misstanden (zoals recent rond uitgever Jochem Gerrits) aan te kunnen pakken. Basier was zo serieus dat hij dreigde op te stappen als zijn kritiek niet door een onafhankelijk orgaan getoetst werd. Hij nam ook contact op met de PVV. Het bestuurslid koos voor die partij onder meer omdat hij vermoedde dat 'krachten in de VVD de directie steunen'. Dit blijkt uit diverse documenten die 3voor12 in handen heeft. Basier wil zelf niet reageren in dit artikel.

Idols jurylid
Basier werd door de BAC gepasseerd, omdat hij niet genoeg inkomsten genereert en geen werk geregistreerd heeft bij Buma. "Hij voldoet niet aan de eisen waarmee hij zelf ingestemd heeft tijdens de ALV in februari. Het feit dat Basier kritische vragen heeft gesteld, heeft hier niets mee te maken", aldus De Wit. "Er zijn op dit moment meerdere kritische bestuursleden, dat is een gezonde zaak." Maar De Wit geeft wel toe het niet bepaald op prijs te stellen dat Basier zich met zijn zorgen tot de politiek wendde. "Een bestuurslid heeft een verantwoordelijkheid ten opzichte van het bestuur. Problemen dienen binnen de muren van het gebouw opgelost te worden."

Basier moet zijn stoel nu afstaan aan Eric van Tijn, bekend songschrijver en tv-persoonlijkheid (met name als Idols jurylid), die zich recent op 3voor12 stevig uitsprak tegen de voortdurende kritiek op de organisatie. Over Buma-directievoorzitter Hein van der Ree zei hij: "Mensen die kritiek hebben die kennen onze directeur niet. Hein van der Ree is een steengoede kerel, met ongelofelijk veel ervaring in de entertainmentindustrie. Hij is nergens tegen, maar weet wel dat je het auteursrecht moet verdedigen. Hein is continu bezig de hand in eigen boezem te steken. Buma bevindt zich nu al in een veel betere situatie. Ik zie dat zelf als een enorme vooruitgang. Natuurlijk is er kritiek van buiten. Het is complexe materie en er gaat ook heus wel eens wat fout. Dat begrijp ik en daar moeten we ook naar handelen. Dat doen we ook en Hein is daar juist een van de voorstanders van."

Perquisite
Een onmiskenbare voorstander van het huidige beleid dus. Onder de auteursstoelen vindt nog een interessant 'gevecht' plaats: Pieter Perquin, beter bekend als Perquisite, stelde zichzelf tegenkandidaat tegen Tom Peters. Volgens Perquin ging het hem niet om de persoon Peters, maar moest hij zich nu eenmaal tegen een specifiek persoon kandidaat stellen. Perquin is nieuw in de bestuurswereld van de auteursrechtengigant, en kijkt met frisse blik van buitenaf. "Ik onderstreep het belang van Buma/Stemra", zegt hij. "Zeker in deze tijd zijn de inkomsten uit auteursrechten voor veel muzikanten een belangrijke bron van inkomsten. Ik vind het belangrijk dat iemand van mijn generatie zitting heeft in het bestuur. Het lijkt me goed om te kijken naar dingen die beter kunnen. Ik vind het belangrijk om het imago van Buma/Stemra naar buiten toe te verbeteren. Daarnaast schrok ik behoorlijk van de afkoopsom die directeur Cees van Rij meekreeg. Dat zou anders moeten."

Je zou het kunnen omschrijven als een meedenkend-kritische blik, maar de BAC zag het niet zitten in Perquin. Tom Peters intussen is een man met drie petten op. Hij werd voorgedragen vanuit PALM, maar is naast componist ook platenbaas en uitgever. Perquin zegt zelf niet te weten op basis waarvan zijn kandidatuur afgewezen is. Hij vermoedt dat zijn gebrek aan bestuurservaring de doorslag gegeven heeft. Wel kan hij zich eind dit jaar alsnog kandidaat stellen. In het bestuur blijven namelijk de komende maanden twee auteursstoelen leeg. Een opmerkelijke keuze van het bestuur, die duidt op een machtsstrijd. Wat is het geval: een aantal kandidaat-bestuursleden voldoet niet aan de nieuwe eisen die gesteld worden. Het bestuur kan in zo'n geval dispensatie geven, als een kandidaat aantoonbaar van waarde is voor de organisatie. Opvallend genoeg zijn alle verzoeken tot dispensatie afgewezen. De zetels van Jan van Bergen (VS&V) en Jeff Hamburg (Geneco) in het bestuur blijven voorlopig leeg.

Lange Frans
Hetzelfde gebeurt in de ledenraad, waar luis in de pels Johan van der Voet (BCMM) en Cees Schrama (PALM) afgewezen werden. Maarten van Norden (Componisten '96) en zanger Gé Reinders (VS&V) treden wel toe. Cees Schrama moet plaats maken voor rapper Frans Frederiks (Lange Frans). Ook hij is nieuw in de bestuurslagen van Buma/Stemra, en zijn kandidatuur is duidelijk gekleurd. Frederiks liet zich onlangs in De Pers interviewen samen met directievoorzitter Hein van der Ree. Hij gaf hem in dat artikel haast letterlijk een schouderklopje. "‘Wat wil je dan? Alles zelf uitzoeken? Een knokploeg inhuren als je je geld niet krijgt? Man, dat is onmogelijk! Het is toch mijn club, ook als ze down gaan. Je moet er zijn in Goede Tijden en Slechte Tijden." Daarmee is overigens niet gezegd dat Frederiks geen kritisch geluid kan laten horen in de ledenraad.

Het lijkt erop dat verschillende krachten binnen de organisatie proberen zoveel mogelijk draagvlak te creëren voor de huidige koers van Buma/Sterma. In een reeks Volkskrant-artikelen werd veel kritiek geuit op de macht van uitgevers binnen de organisatie. Buma/Stemra pareert die kritiek steevast door te wijzen op de principiële verdeling in het bestuur: twee derde van de zetels is bestemd voor auteurs, een derde voor uitgevers. De praktijk blijkt iets anders te zijn. De komende tijd blijven in het bestuur en in de ledenraad bij elkaar drie auteurszetels leeg. Kandidaten die (net als de meeste uitgevers) de koers van de directie openlijk steunen, krijgen opvallend vaak de voorkeur boven criticasters.

Doorgewinterde professionals
Daar komt nog een factor bij: componisten mogen niet zomaar iedereen afvaardigen voor het bestuur. Hun bestuursleden moeten zelf inkomsten hebben als auteur. Waar in de besturen van andere rechtenorganisaties ook bijvoorbeeld juristen en beroepsbestuurders als vertegenwoordigers van auteurs of artiesten kunnen plaatsnemen is dat bij Buma/Stemra niet mogelijk. Uitgevers daarentegen mogen iedereen met een leidinggevende functie in hun bedrijf afvaardigen, waardoor de meerderheid van auteurs zich geconfronteerd ziet met een minderheid van door de wol geverfde professionals, juristen, bedrijfseconomen en zakenmensen.

Buma/Stemra wijst erop dat de auteurs kennelijk geen problemen met deze gang van zake hebben. "Ze zijn in de meerderheid en hadden een voorstel kunnen indienen." Het lijkt er echter op dat overeenstemming over dit soort onderwerpen onder auteurs minder groot is dan onder uitgevers. Die zijn onderling beter georganiseerd. Slim voorbeeld daarvan is het feit dat geen enkele bestuurskandidaat voor een uitgeverszetel een tegenstander heeft. Daarmee wordt voorkomen dat een auteur in de BAC iets te zeggen heeft over de kandidatuur. Dat is volkomen volgens de regels, maar strategisch sterk. Bij auteursorganisatie PALM is ondertussen grote onenigheid over de bestuursafvaardiging. Zo is een situatie ontstaan waarin een olifant met twee mieren voor een bord zit en zegt: 'maak jullie geen zorgen, jullie zijn met zijn tweeën, ik ben maar alleen. We eten dit lekker samen op.'