Kneecap: ‘Geshockeerd raken van woorden en niet van bommen is gestoord’ Kneecap: ‘Geshockeerd raken van woorden en niet van bommen is gestoord’

DJ Próvaí zit te zweten. De Amerikaanse tour zit erop, en hij is met zijn gezin voor een korte vakantie op de Canarische Eilanden geland. Ondanks de dertig graden verschijnt hij in de zoomcall mét zijn Ierse vlag-balaclava op zijn hoofd: ‘Deel van de persona, hè! Zoals Batman.’ De klamme oren neemt hij op de koop toe. Dan verschijnt ook Móglaí Bap op het scherm. ‘Ik ben in Tenerife’, grapt hij, terwijl hij zijn laptop omdraait zodat we de grijze lucht boven Belfast kunnen zien. Uit Gran Canaria arriveert een lachsalvo, met een paar seconden vertraging. 

Ze zitten er vrolijk bij, met die Ierse charme en grappenmakerij die we van ze kennen. Maar dat had ook anders gekund, na de bizarre weken die ze hebben gehad. Bij hun show tijdens het tweede weekend van Coachella projecteerde Kneecap de woorden ‘Fuck Israel – Free Palestine’ op het scherm. ‘The Irish not so long ago were persecuted by the hands of the Brits,’ deelde rapper Mo Chara de menigte daar mee. ‘But we were never bombed from the fucking skies with nowhere to go!’

De conservatieve media in de VS stonden meteen op hun achterste poten. Kneecap werd gedropt door hun US-boeker, ze werden uitgebreid besproken op Fox News, en de Amerikaanse mediapersoonlijkheid Sharon Osbourne leidde een campagne met de oproep om hun werkvisas in te laten trekken. Móglaí Bap suggereerde vervolgens dat Osbourne maar eens naar het nummer ‘War Pigs’ van haar man Ozzy moest gaan luisteren… ‘Ze moet wel een heel slecht geheugen hebben’, vertelt hij. ‘Of geheugenverlies, dat kan ook op die leeftijd.’

‘Wat we op Coachella deden, doen we bij elke show,’ vertelt Móglaí Bap. ‘Dus de ophef is misschien ook een reflectie op de staat van Amerika.’ DJ Próvaí vult aan: ‘In Amerika zijn de media en de politiek zo scheef en eenzijdig. Ze verwachten de boodschap niet, en de waarheid is schokkend in hun ogen. Alleen al in de afgelopen 18 maanden zijn 50.000 mensen vermoord, vooral vrouwen en kinderen. Ze worden vanuit de lucht beschoten, zitten gevangen en kunnen nergens heen. Dat het horen van zo’n boodschap iemands gevoelens kwetst, zegt denk ik genoeg.’ 

Móglaí Bap: ‘We waren op Coachella niet de enige die over Palestina spraken, maar ik denk dat ze schrokken van hoe direct onze boodschap was. Maar dat is juist een belangrijk aspect van politieke kunst: om impact te hebben, om mensen na te laten denken. Dat is het hele punt. En zoals Próvaí zei: de ironie van mensen die geshockeerd raken van woorden op een scherm, en niet van bommen uit de lucht, is op alle vlakken gestoord.’ DJ Próvaí: ‘Dit alles zou niet als een controversiële actie moeten worden gezien, maar als basic humanity!’

In alle eerlijkheid sluit zo’n mediastorm goed aan op het absurde jaar dat Kneecap heeft gehad. Vorige zomer verscheen hun debuutalbum Fine Art, met de bioscoopfilm Kneecap erachteraan. In die film speelt het Ierse raptrio een opgeblazen versie van zichzelf, en vertellen ze een half-verzonnen, half-waar verhaal over hun opkomst en de hedendaagse strijd om Ierse taalrechten in Noord-Ierland. De film is snel, scherpzinnig, geestig en grof – precies in lijn met hun opzwepende raps in de soundtrack – en de rappers werden internationaal geroemd om hun onverwachte acteerkunsten. Sterker nog: ze wonnen acteerprijzen, en werden namens Ierland naar de Oscars ingezonden.

Het is niet de eerste controverse met de Ierse protestgroep als middelpunt. Met hun Ierstalige rapteksten over drugs, seks en Republikeinse sentimenten – niet die van Trump, maar van Ierse eenheid – vormen ze sinds hun eerste show een klein gevaar voor de gevestigde orde. Ze wonnen een rechtszaak tegen de Britse overheid die hun kunstsubsidies wilde intrekken, waarna ze het bedrag eerlijk verdeelden over katholieke en protestantse jeugdorganisaties in Belfast. En bij een show in Melbourne verscheen het hoofd van koning George V, dat eerder bij een protest van een standbeeld was gestolen, bij Kneecap op het podium. ‘Remember, every colony can fall’, schreef de band toen op Instagram.

Móglaí Bap: ‘Muziek is altijd gebruikt als wapen tegen onderdrukkende regimes. Neem Sinead O’Connor: toen zij zich uitsprak tegen de Katholieke kerk en de Magdalene laundries, vestigde dat veel aandacht op de kerk in Ierland. En dat was in de jaren negentig, toen men nog niet over die dingen sprak…’ Hij laat een zucht vallen: ‘Kijk, het ironische is dat het allemaal geaccepteerd is om politiek in muziek te gebruiken, als het gaat over – wat is dat liedje dat ze met kerst zingen voor Afrika? (Band Aid – ‘Do They Know It’s Christmas?’, red.). Maar dat is selectieve politiek!’

Na de Coachella-ophef verscheen een statement van de band: ‘The reason Kneecap is being targeted is simple — we are telling the truth, and our audience is growing.’

Zo werkt het natuurlijk wel: hoe meer heilige huisjes het trio omver trapt, hoe groter de internationale belangstelling voor de band. Het is een echo van een sleutelzin uit de Kneecap-film: ‘There ain’t better publicity than getting banned from somewhere.’ De Noord-Amerikaanse tour was na Coachella meteen uitverkocht. Nu staan alleen die werkvisas misschien nog in de weg.

Temidden van de Coachella-wervelwind begon de Britse anti-terrorisme politie ook een onderzoek naar vermeende uitspraken die de band in november 2023 op het podium deed. ‘The only good Tory is a dead Tory. Kill your local MP’, zou de band hebben geroepen. Een Labour-parlementslid schreef daarop eergisteren een oproep om Kneecap van Glastonbury te weren. Ook zou Kneecap in november 2024 op het podium hun steun hebben betuigd aan Hamas en Hezbollah, met de woorden ‘Up Hamas! Up Hezbollah!’. Deze groepen worden in het Verenigd Koninkrijk als terroristische organisaties gezien, wat betekent dat het uitspreken van steun volgens de wet verboden is.

In een reactie spreekt de band de beschuldigingen tegen. Ze spreken van een lastercampagne, en over clips die expres uit context zijn getrokken. ‘They want you to believe words are more harmful than genocide. … Let us be unequivocal: we do not, and have never, supported Hamas or Hezbollah. We condemn all attacks on civilians, always. It is never okay. We know this more than anyone, given our nation’s history.’

Het is geen wonder dat Kneecap zich zo inleeft in het lot van de Palestijnen, vertelt Móglaí Bap: ‘Als Ieren komen we uit een land dat ook onder bezetting heeft geleden, dus we voelen solidariteit met mensen die onder het juk van imperialisme leven.’

Hoe zat dat ook alweer, met die Ierse taal en Noord-Ierland? DJ Próvaí – die in het echte leven, net als in de film, lesgaf op een Ierstalige school, maar werd ontslagen omdat hij bij een Kneecap-show de slogan Brits Out op zijn kont stiftte – legt het even uit: ‘150 jaar geleden sprak iedereen op het hele eiland Iers. Het heeft de Britten maar een paar generaties gekost om die taal bijna uit te roeien. De taal werd letterlijk uit je geslagen op school, en Iers werd gezien als een boerentaal, dus als je hogerop wilde raken in het leven moest je wel Engels spreken.’

Tegenwoordig gebruikt slechts 2,5 procent van de Noord-Ieren de Ierse taal dagelijks aan de ontbijttafel. Dat zijn nog maar iets meer dan 40.000 mensen. De taal werd lang door uitsterven bedreigd, en het spreken kon je duur komen te staan. Maar tegenwoordig omarmen de Noord-Ieren de taal steeds meer, en durven ze zich vaker hard te maken voor taalrechten. ‘Laatst werd een treinstation in Belfast geopend met alleen Engelse borden,’ vertelt Móglaí Bap. ‘Toen hebben we twee keer geprotesteerd, en de tweetalige borden kwamen er meteen. Dat was twintig jaar geleden wel anders.’

Hoewel alle drie Iers spreken in het dagelijks leven, groeide alleen Móglaí Bap Ierstalig op. Als onderdeel van die piepkleine gemeenschap in Noord-Ierland – of zoals de Republikeinse rappers het liever zeggen: het noorden van Ierland – die het Iers als moedertaal heeft, leerde hij pas Engels toen hij zes was en naar school ging: ‘Toen mijn vader hier opgroeide, was er nog niet eens een Ierstalige school in Belfast. Die kwam pas in 1991. Ook toen ik jong was, was het niet cool om Iers te spreken. Ik was echt het buitenbeentje, en er was geen muziek ofzo waarin het Iers gerepresenteerd werd.’ 

‘Dat is nu wel aan het veranderen’, vertelt hij. ’Vroeger zou je in een gemengd gezelschap nooit Iers gaan spreken, daar zouden anderen een probleem mee hebben. Maar ik denk dat mensen vandaag de dag begrijpen dat een taal alleen overleeft als ze comfortabel zijn rondom mensen die Iers spreken. En wat we nu zien – dat mensen zich uitdrukken in muziek, poëzie, en kunst – is een teken dat de taal sterk is. Er zijn nu Ierstalige voetbalteams, jeugdclubs, schaakverenigingen – je kunt zelfs fucking Qi gong doen in het Iers!’

De jongens van Kneecap ontmoetten elkaar in 2017, in een lokaal circuit rondom Ierse taalfestivals en concerten. Mo Chara bezocht het taalfestival Liú Lúnasa, waar Móglaí Bap sprak over een Ierstalig toneelstuk dat hij had geschreven. De waarheid zit dus niet zo gevaarlijk en glamoureus in elkaar als het drugdealers-turned-supersterren-verhaal van de biopic. Maar die vastberadenheid om hun taal op het grote podium te uiten is zeker geen fictie.

Toen Kneecap-regisseur Rich Peppiatt in voorbereiding op de filmopnamen Iers ging leren, vroeg hij aan zijn klasgenoten waarom ze daar waren. Meer dan de helft van hen was jong, en citeerde Kneecap als belangrijkste inspiratiebron. Próvaí: ‘We hadden niet op zó veel impact gerekend. We krijgen berichten van mensen over de hele wereld, die onderdeel zijn van inheemse volken of minderheden, die weer de taal van hun opa en oma gaan leren!’

Niet dat de oudjes in Ierland de teksten van Kneecap precies kunnen volgen, trouwens: die zitten vol slang, scheldwoorden en zelfbedachte termen voor coke (‘Snaois’), ketamine (‘capaillín’) en MDMA (‘3CAG’) – want die woorden bestonden nog niet in het Iers. In de Ierse variant van de Van Dale zijn ze nog niet opgenomen, maar Móglaí Bap neemt taaleducatie gelukkig heel serieus: 3CAG staat breed op zijn bast getatoeëerd. 

‘Maar waar niemand het over heeft na Coachella,’ verzucht Móglaí Bap, ‘is dat we écht een goede gig hadden. Mensen praten altijd over de Coachella-crowd die saai en non-reactief is, maar our game was unreal.’ 

Je maakt inderdaad wat mee bij een Kneecap show. Vorig jaar maakten ze flinke indruk op Down The Rabbit Hole, en het trio bouwt tussen al die politieke tornado’s door gestaag aan een live reputatie. Een teken van hun populariteit: de twee aankomende Paradiso-shows in september waren in een oogwenk uitverkocht. En voor een speciale gig in Belfast met geestverwanten Fontaines D.C. vlogen in een halfuur 40.000 kaartjes over de toonbank.

Het trio heeft inmiddels een flinke lijst met onvergetelijke gigs achter de rug. Móglaí Bap denkt terug aan die keer dat Noel Gallagher hem om een peuk vroeg na hun show op Glastonbury: ‘Ik kreeg een tik op mijn schouder, en daar stond hij – veel kleiner dan ik had verwacht.' ('Ik kon niet geloven hoe leuk het was’, zou Gallagher na het concert over Kneecap zeggen.)

Móglaí Bap: ‘Een ander hoogtepunt was toen mijn oma langskwam, een jaar of twee geleden. Ze was 92 jaar oud, veruit de oudste persoon die ooit een gig van ons heeft bezocht. Ze kwam op het balkon terecht, en iedereen scandeerde Oma! Oma! Oma! Die zitten allebei in mijn top vijf concert ervaringen ooit. Het is mijn oma versus Noel Gallagher...’ Wel zo eerlijk, want die zijn ongeveer even oud! ‘Haha ja! En even lang ook.’

Op Best Kept Secret gaan we deze zomer in elk geval een andere show zien dan vorig jaar op Down The Rabbit Hole, belooft DJ Próvaí. ‘Het geheel is strakker geworden. En sinds de film uit is, zijn sommige oudere songs ook weer populairder geworden.’ 

Klassieker ‘H.O.O.D.’ heeft een remix gekregen, die live voor extra punch moet zorgen. Ook zit er een tweede album in de pijplijn, en er komt op zeer korte termijn nieuwe muziek aan. Wat heeft Kneecap nog voor nieuws te zeggen, na een debuutalbum én een speelfilm nog geen jaar geleden? ‘Oh, meer van hetzelfde,’ grapt Móglaí Bap. ‘We zijn onze resources flink aan het uitputten.’ DJ Próvaí: ‘We gaan een kookboek uitbrengen, en een verzameling kleurplaten.’

Dan serieus: ‘Nee, ik denk dat alles rondom Coachella en Fox News, en onze rechtszaak met de Britse overheid, vooral laat zien dat er nog genoeg is om muziek over te maken. Als er iets is wat Kneecap niet tekort komt, is het subject matter.’