Het romantische beeld van een bankbiljet verstopt in een singlehoesje of een lijntje coke in een klaphoes behoort in Amerika nog niet tot het verleden. Al gebeurt het zogenaamde payola, het omkopen van radiostations voor airplay, niet meer via de traditionele methodes, het gebeurt in Amerika nog steeds. Onder druk gezet door officier van justitie Spitzer van de staat New York gaat platenmaatschappij Sony BMG binnenkort als eerste van de majors toegeven, dat ze nog steeds gebruik maakt van verboden methodes. In ruil voor het betalen van een miljoenenboete zal de major strafrechtelijke vervolging af kunnen kopen.
De tegenwoordige Amerikaanse payola gebeurt niet meer op een directe manier, zoals beschreven in het standaardwerk Hitmen van Frederic Dannen uit 1990. Eerder mogen de programmamakers nu bijvoorbeeld via tussenpersonen met het prijzengeld van een nooit gehouden prijsvragen aan de haal gaan in ruil voor het zeer regelmatig draaien van een bepaalde plaat. Omdat de Amerikaanse hitparade voor het grootste gedeelte uit airplay bestaat, zijn hitparadenoteringen daarmee direct te beïnvloeden.
Een rondje langs een paar Nederlandse pluggers (de radio- en televisiepromoters, die de plaatjes naar de programmamakers brengen), leert dat payola in Nederland in praktijk nauwelijks meer voorkomt. Onafhankelijk plugger Erwin Vogel van Pinguin Tune Support herinnert zich dat het in de jaren tachtig wel eens hoorde, dat een dj gratis mocht winkelen in een elektronicazaak, maar kan zich geen recente voorbeelden voor de geest halen.
Volgens radiopromotor Erik Timmerman van Munich komt payola nog steeds wel eens voor: “Het zou naïef zijn te denken in een land waar bouwfraude bestaat, payola niet gebeurt. Maar het gebeurt op steeds kleinere schaal, want de belangrijkste stations zijn commerciële zenders. Het wordt pas tricky als je met publieke omroep te maken heeft, al ken ik daar ook mensen, die nog geen band t-shirt aannemen.” Volgens Timerman ligt de grens ook vaag, omdat omroepmedewerkers de gratis cd’s, die ze aannemen in feite in bruikleen krijgen van de platenmaatschappijen, maar nooit teruggeven: “Waar ligt de grens, bij het bijwonen van een optreden in het buitenland, bij het sponsoren van een tv-optreden?”. Volgens Timmerman is het mogelijk je op de playlisten van commerciële stations in te kopen door de tracks later gratis ter beschikking te stellen voor verzamelalbums van die stations.
Maar radiopromotor René Harks van Universal relativeert de dealtjes politiek. “De tijden van het verwisselen van een klaarstaande plaat op een pick-up definitief voorbij. Er zullen vast deals worden gemaakt, maar dat is niet laakbaar. Het gebeurt wel eens dat een belangrijk artiest slechts tijd heeft voor één radio interview, maar zelfs dan werkt het niet om deals te sluiten, daar ben ik heel naïef in. En trouwens, hoe moet je geld stoppen in een mp3-tje?”
Dealtjes maken heeft betaalde airplay in Nederland verdrongen
Radiopromotor Erik Timmerman: “Waar ligt de grens?”
Binnenkort zullen Amerikaanse majors toegeven, dat ze radiostations nog steeds betaalt voor het draaien van hun platen. In ruil voor het betalen van een miljoenenboete zullen de betrokkenen van deze payola niet worden vervolgd. “In Nederland gebeurt payola op steeds kleinere schaal, omdat de belangrijkste stations commerciële zenders zijn”, weet Munich-plugger Erik Timmerman.