Festival Voodoo To Go haalt swingende cultuur naar Utrecht

"James Brown was a voodooist, no doubt"

Tekst: Wilke Wittebrood / Foto's: Anahí Clemens ,

Utrecht heeft een primeur: het eerste voodoofestival van Europa. Dit weekend werd het swingende geloof van alle kanten belicht in wereldcultuurcentrum RASA. 3voor12/Utrecht was bij de opening en sprak tussen de bedrijven door met organisator Ekue Leopold Messan.

Op het Voodoo To Go Festival geen flakkerende, zwarte kaarsstompen in rituele cirkels, naalden in poppetjes of andere methoden om mensen op afstand kwaad te berokkenen. Die Hollywoodclichés zijn de reden dat het geloof gedemoniseerd wordt, zegt Ekue Leopold Messan, voorzitter van de Stichting Voodoo To Go. Wat is voodoo dan wel? “Een eeuwenoud natuurgeloof, waarin leven in harmonie met elkaar en de natuur centraal staat. Voodoo ontstond omdat onze voorouders zochten naar antwoorden op vragen die ze niet konden beantwoorden. Ze zochten de antwoorden in de elementen – aarde, lucht, water en vuur – omdat die er al ver voor hen waren. Bij problemen vragen we de natuur om raad. We zullen ook altijd toestemming aan de geesten vragen, als we een dier slachten of een boom kappen. Alles heeft een ziel.”
 
Muzikale ceremonies
Voodoo en muziek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ceremonies gaan gepaard met muziek en zang. De drumritmes dienen om de vier grote geesten (Aarde, Lucht, Vuur en Water) op te roepen en bezit te laten nemen van de aanwezigen. Ekue Messan: “Iedere percussie heeft zijn eigen ‘code’ – het ritme van de spirit. Om in trance te raken, moet je je ego kunnen loslaten. Alleen door afstand te doen van superioriteitsgevoelens kunnen mensen met elkaar in harmonie komen.”
 

De religie is ontstaan in West-Afrika (Togo, Benin en Nigeria). Toen de bevolking als slaaf naar het Caraïbisch gebied en Amerika verscheept werd, reisde de voodoocultuur met ze mee. In de moderne zwarte muziek zijn nog steeds elementen terug te vinden. “James Brown was a voodooïst”, zegt Peter Solo,  frontman van funkband Vaudou Game, stellig. “That guy was just losing himself on stage. That’s what a trance looks like.” “Wat dacht je van de salsa?” voegt Ekue Messan toe. “De beat en bewegingen zijn rechtstreeks tot de voodoocultuur te herleiden, al zullen veel artiesten dat niet toegeven. Ze schamen zich voor hun erfenis.”  

Rijke cultuur

Ekue Messan vindt dat de tijd rijp is voor een festival dat die rijke cultuur juist viert. De line-up van het Voodoo To Go Festival bestaat dan ook uit artiesten die hun erfenis met trots uitdragen. Het is een festival in drie bedrijven. Vrijdag staat in het teken van Afrika (de oorsprong), zaterdag staan de Cariben (de diaspora) centraal en zondag wordt de link met het heden (voodoo jazz) gelegd. Maar er is meer: er worden documentaires vertoond, er is een foto expositie over de ceremonies en er vindt een seminar plaats. 

Iedere avond begint met een inwijding – libatie – door een voodoopriester, waar de geesten om toestemming wordt gevraagd. Het collectief Djogbé (Benin) doet dit op de traditionele manier, gekleed in kleurrijke gewaden en met witgeverfde gezichten. Onder begeleiding van ritmische percussie, zang en handgeklap plenst er alcohol op de vloer. Voor de voorouders. Na afloop van het ritueel wordt het overigens weer snel weggeveegd, om te voorkomen dat artiesten en aanwezigen onderuit glibberen. De vloer staat namelijk flink vol, en naarmate de avond vordert wordt het alleen maar drukker. Het evenement wekt nieuwsgierigheid, de erkenning van de cultuur sympathie.
 
 

Traditioneel eerbetoon
Djogbé is een samenwerking tussen choreograaf Medar Sossa en danser Mathias Ganhounouto. Het openingsritueel gaat naadloos over in de voorstelling – je knippert één keer met je ogen en ineens heeft het tiental dansers positie ingenomen. De show is een eerbetoon aan de verschillende vormen van het geloof. Regelmatig verdwijnen de dansers achter de coulissen, om terug te keren met nieuwe percussie-instrumenten, een afgodsbeeld, een nóg kleurrijker en exotischer outfit of zelfs volledig gemaskerd om de reïncarnatie van de geesten te verbeelden. Voor een leek is het moeilijk uit te leggen wat er op het podium gebeurt, fascinerend is het zeker.

 
Peter Solo draagt de liefde voor zijn cultuur zelfs in zijn bandnaam uit: Vaudou Game. Hij groeide op met voodoorituelen en de daarbij behorende zang- en melodielijnen, schreef ze uit voor de gitaar en blazers en wijdde vijf Franse muzikanten in. Voodoo in een seventies afrofunkjasje, dat is wat de Togolees de aanwezigen voorschotelt. Ze laten het zich gretig smaken. De show komt tot een hoogtepunt wanneer de leden van Djogbé het podium beklimmen om mee te dansen, waarop de aanwezigen zich ook helemaal laten gaan. En dan blijken die slungelige Nederlandse ledematen ineens helemaal niet zo stijf te zijn en zien we dansers die zich kunnen meten met Sossa en consorten.
 
In Nederland trekt Jungle By Night de afrobeatkar. Ekue Messan vind dat ze dan ook niet op Voodoo To Go mogen ontbreken. De band sluit de eerste festivalavond af met een DJ-set. Op dat moment zijn de festivalbezoekers echter ergens anders, namelijk in de studio van RASA waar de dansers van Djobé aan het jammen zijn. “Dit was jullie toetje,” grijnst een van hen. “Een Afrikaans toetje.”
 
Waarom de naam ‘Voodoo To Go’? Ekue Messan hoopt dat de bezoekers iets van de cultuur mee naar huis nemen. Een missie waar hij na de eerste festivaldag al in geslaagd lijkt te zijn. Het Voodoo To Go Festival heeft bewezen dat de eeuwenoude cultuur nog steeds springlevend is.
 
Gezien: Voodoo To Go Festival, vrijdag 18 september @ RASA Utrecht, met: Djogbé, Vaudou Game en Jungle By Night