Knalland geeft oorlogsverhalen door met liedjes

Primeur van nieuw project ‘Het was hier’ op Culturele Zondag

Tekst: Karlijn Hoftijzer / Foto’s: Aviva Bing ,

Op het met witte kiezels bezaaide voetpad in het midden van de Maliebaan lopen Tommy Ebben en Belle van Duin zingend en gitaar spelend, terwijl voor hen twee cameramensen het stel filmen en langzaam achteruit lopen. Als het liedje is afgelopen, loopt het groepje weer zo’n honderd meter terug en beginnen ze weer van voren af aan. Na vier takes staat het erop: het nummer 'Onder de Linden', één van de vier liedjes uit ‘Het was hier’, het nieuwste project van Utrechts muzikantencollectief Knalland dat het licht zal zien tijdens de Culturele Zondag op 3 mei.

‘Het was hier’ gaat over Utrecht in de Tweede Wereldoorlog, over vier plekken in de stad met een bijzonder verhaal. Utrechtse muzikanten hebben zich door een plek laten inspireren en een liedje geschreven over de dingen die zich daar tussen 1940 en 1945 afspeelden. Op zondag 3 mei brengen ze hun liedjes op de desbetreffende plek ten gehore voor het publiek van de Culturele Zondag. Maar bij dat ene optreden eindigt het wat betreft muzikant en Knalland-initiatiefnemer Ebben niet; vandaar dat de vier liedjes nu in een vierdelige docuserie worden vastgelegd. Ebben: “Ik vind het zonde om de vier liedjes maar eenmalig op te voeren, alleen voor het moment van de Culturele Zondag. We moeten het vastleggen om door te kunnen geven, want het zijn bijzondere verhalen. Ik fiets elke dag over de Maliebaan en besefte nooit dat hier zulke bizarre dingen zijn gebeurd.” Met bizarre dingen bedoelt Ebben dat aan de Maliebaan de Duitsers en het Verzet letterlijk naast elkaar woonden. Aan de Maliebaan zaten het hoofdkwartier van de NSB en de Nederlandse tak van de SS, de Sicherheitspolizei. Daarnaast woonden er de kopstukken van het verzet, waaronder verzetsvrouw Marie-Anne Tellegen, alias Dr. Max die als spin in het web van het Nederlandse verzet kon opereren omdat ze als vrouw niet verdacht werd. Ebben: “De Maliebaan was een soort van epicentrum van de oorlog. Niet alleen van Utrecht, maar misschien wel van heel Nederland. Er zaten hier teveel grote namen om in één liedje te stoppen. Daar zou ik een heel album over vol kunnen schrijven. Daarom heb ik gekozen om het juist heel klein te houden en in te zoomen op twee geliefden die hier wonen en hun laatste mooie dag beleven. Omdat de jongen uit het liedje weet dat hij de volgende dag wordt opgepakt. Misschien is hij wel Joods of zit hij in het verzet. Ze beleven een laatste mooie dag samen, tegen het decor van de Maliebaan, de oorlog in het klein.

Naast Ebben zingt Pim van de Werken over ijssalon Vorst waar in de oorlogstijd crèche Kindjeshaven zat, vanwaar zo’n 150 Joodse kinderen werden doorgesluisd naar onderduikadressen. Emil Landman zingt over de illegale drukkerij die het begin was van uitgeverij de Bezige Bij en Casper Adrien schreef een nummer over het Academiegebouw waar Utrechtse studenten brand stichtten om de studentenadministratie te vernietigen. De zangers schreven ieder zelf de nummers, maar research voor de locaties deed Ebben in samenwerking met een historicus van Culturele Zondagen. “Het project is min of meer in samenwerking met Culturele Zondagen ontstaan. We wisten dat zij iets met 40-45 gingen doen. Ons vorige project ‘Volhard’ ging over het thema vrijheid en we wilden nog wel een keer wat rond het thema oorlog doen. Dit betekent niet dat dit een vast patroon wordt trouwens, we moeten met ons volgende project maar weer eens iets heel anders doen. Iets wat we in ieder geval wel willen blijven doen, is het maken van multidisciplinair werk. In plaats van alleen muziek maken is het leuk om het ook vast te leggen op beeld.“ Wat denkt Ebben dat anderen aantrekt in dit project? “Het zijn aangrijpende verhalen. De Tweede Wereldoorlog is een gebaand pad, er is al veel over gezegd en geschreven. Maar het gaat nu over locaties waar je dagelijks langskomt. Dan komt het ineens een stuk meer binnen. Als je bij IJssalon Vorst bijvoorbeeld vaak een ijsje haalt en nu beseft dat daar 150 kinderen zijn gered van de dood, is dat wel even wat anders.”

Op 3 mei kunnen bezoekers langs alle vier de locaties om daar niet alleen het liedje te horen, maar ook te luisteren naar het verhaal achter het liedje en de totstandkoming ervan. Dit ‘inspiratiegedeelte’ komt ook terug in de documentaire die op Ustad zal worden uitgezonden en wellicht ook op RTV Utrecht. Ebben: “Het liedje staat er nu op, straks moet ik er voor de camera nog wat over vertellen. Dat verhaal heb ik nu mooi al even bij je kunnen oefenen.”
 
Te zien: ‘Het was hier’ tijdens de Culturele Zondag op 3 mei. Verschillende locaties, kijk op www.culturelezondagen.nl voor meer informatie. De documentaire is naar verwachting binnenkort te zien op UStad.