Om maar met een ongezellig onderwerp te beginnen: Rosa Ensemble heeft voor volgend jaar een positief advies van het Fonds Podiumkunsten gekregen, maar het budget van het fonds blijkt niet genoeg om de groep te subsidiëren. “Het nieuwe nee”, grijnst artistiek leider en componist Daniel Cross aan de keukentafel van repetitie- en kantoorruimte de Bonte Koe in Overvecht. Heeft dit nieuws gevolgen voor het voortbestaan van de groep? “Nee”, zegt Cross, “gemeente Utrecht blijft ons de komende vier jaar subsidiëren. Dat is deze week bekendgemaakt. Wel zal ons team iets moeten inkrimpen en kunnen we niet meer in de Bonte Koe blijven, maar dat Rosa Ensemble blijft bestaan staat voor ons als een paal boven water.”
Rosa Ensemble: al 15 jaar ontregelend muziektheater
Ensemble speelt luchtalarm in 5/8
Eigenwijs en niet in een hokje te stoppen. Dat is het Utrechtse Rosa Ensemble al 15 jaar. Ongehinderd door een beperkter budget bruist de groep nog altijd van nieuwe ideeën voor ontregelend en avontuurlijk muziektheater. Na het omvangrijke Falstaff-operaproject van de afgelopen twee jaar is het nu tijd voor klein en intiem: Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2. Met een bloemlezing van klanken van eigen bodem nodigt Rosa Ensemble het publiek bij hen uit ‘op schoot’. In de aanloop naar de première sprak 3voor12/Utrecht artistiek leider Daniel Cross en pikte zelf ook nog wat vaderlandse klanken mee.
Onbekende klanken
Ondertussen komt er uit de oefenstudio een bekend geluid: het luchtalarm dat elke eerste maandag van de maand om 12 uur ’s middags af gaat. Cross licht toe: “de muzikanten repeteren nu voor één van onze nieuwe projecten: Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2. Met dit project mikken we op hele kleine locaties buiten het reguliere zalencircuit. De kelder van de Kargadoor, waar we op vrijdag 28 september de première hebben, is daar een goed voorbeeld van. We willen dat het publiek een intieme ervaring ondergaat. Het huiskamercircuit zou hier ook goed geschikt voor kunnen zijn. Na ons mega-project Falstaff, de opera waarin we samenwerkten met opera Spanga, hadden we meer behoefte aan die intimiteit.”
In Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2 presenteert het Rosa Ensemble zich vrijdag de 28ste in de Kargadoor aan het publiek als ledenvergadering van de Vereniging van Antropologische Muziekbeleving, inclusief driedelig pak en naambordje. De ‘vereniging’ is in de archieven gedoken en heeft daar bekende, maar ook vergeten of onbekende klanken van eigen boden opgediept en afgestoft. Elk gevonden geluid wordt vooraf besproken door één van de leden op een quasi knullig-officiële verenigingsmanier, die inderdaad de associatie wekt met houterige vergaderingen in plakkerige zaaltjes van het lokale buurthuis. Naast het luchtalarm komen ook VVD-leuzen, managementteksten, dronkemansgebral, een psalm en een alternatief Utrechts volkslied voorbij. Het duurt even voor alle geluiden zijn behandeld, waarna het een wat bevreemdend en absurdistische indruk achter laat, maar het publiek reageert uitbundig.
Aanpak
Hoe kwam Rosa Ensemble op het idee voor dit project? “De connectie met de actualiteit is kenmerkend voor de inhoudelijke aanpak van het Rosa Ensemble”, zegt Cross, “die vind je dus ook terug bij het Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2. We kijken daarmee naar het Nederland van nu: een in zichzelf gekeerd land, waar een behoudende manier van denken en rechts-populisme het goed doen. Vandaar de keuze voor ‘volksmuziek’, maar dan natuurlijk wel met een Rosa Ensemble-randje.” Die relatie met de actualiteit maakt Rosa Ensemble overigens een kunstcollectief en geen band. Cross: “in ons werk is altijd een morele verdieping, een ondertoon te vinden. We willen het wereldbeeld van mensen veranderen en hen op het verkeerde been zetten. Dat kan op heel verschillende manieren: in de thema’s die we kiezen, maar ook in de vorm en de uitvoering. Soms beginnen we bijvoorbeeld met een mooi en gemakkelijk in het gehoor liggend liedje, dat heel hard en atonaal eindigt. Publiek loopt daardoor wel eens boos weg. We kunnen heel extreem zijn.”
Toekomst
Rosa Ensembles insteek maakt het niet bepaald makkelijker om geboekt te worden tegenwoordig. De behoudendheid die in Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2 op de korrel wordt genomen, is ook iets wat de groep tegenkomt bij programmeurs. Veel meer dan zo’n vijf jaar geleden lijken zalen op safe te spelen bij het boeken van groepen. Cross: “Wij zijn een groep voor de avontuurlijke popliefhebber, maar het wordt steeds moeilijker om die te vinden. Ook wij beraden ons daarom op hoe we publiek kunnen blijven bereiken.” Meer aandacht voor educatie is een optie. Rosa Ensemble doet nu al geregeld projecten op scholen in Overvecht, waar kinderen overigens erg enthousiast op reageren. “Opmerkelijk is dat ze vaak al snel mee kunnen zingen en spelen met toch wel vrij ingewikkelde composities. Ze worden niet gehinderd door oordelen over mooi of lelijk, maar ze reageren op wat ze horen en ervaren” aldus Cross. Ook samenwerkingen met andere partners in Utrecht en Overvecht, zoals het Utrechts Centrum voor de Kunsten en Fort van de Verbeelding, is iets wat de groep al een tijd doet.
Voor de komende 15 jaar staan wat Cross betreft in elk geval meer optreden in het buitenland op de agenda. “We zijn al in gesprek met de Zwitserse groep PENG!Palast voor de voorstelling Rosa!PENG. Ook gaan we met de videokunstenaars van Collectief 33 1/3 werken aan de voorstelling De Meester en Margarita. We kunnen de komende tijd misschien niet meer vier projecten per jaar doen, maar we blijven bezig!”
Rosa Ensemble viert haar 15-jarige bestaan met onder andere een optreden in samenwerking met speciale gasten in RASA op 30 januari 2013. Houd hun website in de gaten voor meer informatie.
Gezien: Rosa Ensemble, Landschap der Nederlandse Volksmuziek deel 2, vrijdag 28 september 2012 @ de Kargadoor, Utrecht. Nog te zien tot 11 november in diverse zalen.