In 1981 schreef de lsd-goeroe dr. Timothy Leary over de vervreemdende kunst van de Zwitser H.R. Giger: ''Het tijdperk van de steden is voorbij. Natuurlijk wil een vrij, intelligent mens zijn leven niet slijten als een stiekem schimmig knaagdier in een holenachtige metropool. Ieder stadsmens is een embryonale larfachtige, die erop wacht om in een hoog vliegend schitterend wezen te veranderen. Of je het nu leuk vindt of niet, we zijn allemaal insektoïde vreemden, verborgen in onze 'urbanoïde' lichamen. […] Stadsmensen, opgepast! Het wordt tijd je te ontwikkelen!''
Ik moet aan dit citaat denken terwijl ik in het schemerduister van Theater Kikker de ijlduistere soundscapes van Monotonos onderga, gevolgd door de experimentele stadsklanken en videokunst van Machinist en de bijkans machinale en maniakaal intense muziek van Franz Fjödor.
Niet omdat om me heen bezoekers zich massaal aan het ontpoppen zijn, met hun ragfijne vleugels stukjes kalk van het Kikker-plafond afwapperend, maar omdat de drie optredende artiesten elk op een eigen wijze proberen de stad en het stedelijk leven in beelden en klanken te vangen - een urbane seance op het podium. Of een stadsexorcisme, het is maar hoe je het bekijkt. Stadsmensen die een glimp krijgen voorgeschoteld van een parallelle stad, sluimerend en af en toe opdoemend aan de rand van hun bewustzijn.
Waar Amsterdammer Monotonos zijn Brian Eno-achtige, gelaagde, sfeervolle soundscapes met een roestig randje laat vergezellen van een statische video van een flatgebouw met knipperende raamverlichting (’s nachts opgenomen vanuit zijn woonkamer, zo vertelt hij me later), neemt Machinist de bezoeker mee op een geïmproviseerde dwaaltocht door de stedelijke en architectonische ruimte. Ogenschijnlijk willekeurige stadsklanken (gespreksflarden, geraas van auto’s, dichtslaande deuren, sirenes en overige ‘field recordings’), vermengd met synthetische klanken uit zijn laptop.
Dezelfde dualiteit tref je ook aan in de geprojecteerde videokunst. Machinist (beter bekend als Utrechter Zeno van den Broek, een van de PAUME-initiatiefnemers) vertelt me na afloop: ‘’Ik zet videobeelden van urbane omgevingen tegenover abstracte lijnenspellen van digitale computertekeningen. In mijn optreden zag je onder andere macrovideo's van resonerende gitaarsnaren, autocad-tekeningen van Rotterdam en mijn videowerk Intercellular, dat bestaat uit beelden van 'vergeten stukken stad', de laatste stukken die nog niet met verborgen videocamera's in de gaten worden gehouden. Ik zie deze ruimtes als een vorm van vrijplaatsen en de laatste echte publieke domeinen. Interessant gegeven is dat de ruimte die in het tweede gedeelte van Intercellular voorkomt, niet meer bestaat. Een deel is volgebouwd en een ander deel is afgesloten met een hek. In de video laat ik meerdere van dit soort ruimtes samenvloeien tot een hallucinerende en resonerende nieuwe ruimte.”
Interessant.
Afsluiter van de avond is Franz Fjödor, oftewel de Tilburger Wouter Jaspers, die dankzij zijn droogkomische presentatie (en enthousiast geheadbang) voor het eerst enige humor op de zaal loslaat – hoewel aan zijn muziek niets grappig is: dreigende drones, pingpongende synthesizerbliepjes, aanzwellende tandartsboren, melkopschuimers die voor een knetterende ruis zorgen en ‘geloopte’ fragmenten van zijn eigen stem, tijdens welke Jaspers zichzelf opjut tot bijna hysterische proporties. Een intens einde van een avond vol ‘moeilijke muziek’.
Wanneer ik na afloop van Urban Narratives een praatje maak met Sven Schlijper (de andere PAUME-initiatiefnemer), meldt hij tevreden te zijn met een voor de helft gevulde zaal (ongeveer 40 mensen), zeker gezien de concurrentie van het State X Festival en het Space Sound Festival in Kasteel Duivenvoorde.
‘’Goh’’, reageer ik verbaasd. ‘’Maar dan nog. Een halfvolle zaal. Zijn er in Utrecht en omstreken inderdaad maar zo weinig avontuurlijk ingestelde mensen en muziekliefhebbers die buiten de gebaande paden luisteren?’’ Sven knikt instemmend, maar ik mag het toch niet hopen - ik citeerde Leary immers niet voor niets: ‘’Stadsmensen, ontwaak!’’
Gezien: Urban Narratives met Franz Fjödor, Monotonos en Machinist , zaterdag 11 november 2010 @ Theater Kikker