Hoe kijk je terug op je eigen muziekjaar 2008?
Een bewogen en heel, heel bijzonder jaar. Een jaar waarin ik verdacht weinig nieuwe platen heb gehoord, festivals heb bezocht of nieuwe bands heb ontdekt. Simpelweg omdat het hele jaar gedomineerd werd door iets anders: het volgen, najagen en waarmaken van dromen. Deze, op z'n zachtst gezegd, geen moment liggende wervelstorm, leidde uiteindelijk tot het opzetten, aanjagen en coördineren van twee meerdaagse, multidisciplinaire festivals: Mitte Bitte! in Utrecht en het Flachlandfest in Berlijn. Beide ontstaan vanuit passie, noodzaak en behoefte.

Allereerst was het fantastisch om afgelopen winter Mitte Bitte!, een negendaags Duits Stadtkulturfestival in Utrecht, al enige tijd een droompje, uit de grond te stampen. Dat niet alleen: het festival is meer dan geslaagd te noemen: niet in de laatste plaats dankzij een fraaie samenwerking van en met vele Utrechtse instellingen - van Louis Hartlooper Complex tot Utrecht Jazz Festival en van SLAU tot ACU. Dat het direct daarna ook lukte een omgekeerde versie van de grond te tillen, het Flachlandfest (dat uiteindelijk uitgroeide tot een twaalfdaags Nederlands/Vlaams cultuurfestival in Berlijn) bleek minstens zo bijzonder en inspirerend. Om niet te zeggen: spannend en absurd.

Het was een gigantische gok om naar Berlijn te verhuizen om daar een nieuw festival op te zetten. Zeker zonder financiële buffers, toezeggingen of wat dan ook. En dat in een metropool waar op zijn zachtst gezegd eigenlijk al veel te veel gebeurt... Maar het werkte. Het Flachlandfest kwam in korte tijd van de grond. Het liep in omvang en programma uit de hand, maar viel in goede aarde bij pers, publiek en industrie in Nederland en Vlaanderen. Maar bovenal in Berlijn zelf! Waar diverse zalen volliepen, zelfs uitverkochten. Waar de promotie-uitingen (zadelhoesjes, caravans) bij menigeen een glimlach op het gelaat toverde. En waar bovendien twaalf dagen lang een prachtig Nederlands/Vlaams programma te zien was. Met een prachtige openingsshow van Spinvis (met Duitse ondertiteling) in een jaren '20-bioscoop, 'Babylon' genaamd in hartje Mitte. Met -in diezelfde bioscoop - een fraai Gouden Kalveren-programma, gelijktijdig met het Nederlands Film Festival in Utrecht. En, met verspreid over verschillende dagen en zalen, een muziekprogramma rond namen als Racoon, Alamo Race Track, Voicst, Mist en Mintzkov. Met jeugdhelden dEUS als grootste naam. En The Germans als grappigste.Vanaf half januari- het moment dat Mitte Bitte! in een enorme stroomversnelling raakte- tot het afronden van het Flachlandfest (afgelopen week) is 2008 erop terugkijkend kortom een overdonderende dollemansrit geweest, waar ik vol overtuiging aan begon. Dat ik dit jaar aan de basis zou staan van twee bijzonder festivals, van 21 dagen in totaal, en daarover vanuit mijn eigen huis in Berlijn deze reflectie zou schrijven, dat had ik een jaar geleden nauwelijks durven dromen.


En op het Utrechtse muziekjaar 2008?
Voor zover ik het hier meekrijg, is er in Utrecht nog altijd flink wat gaande, op verschillende muzikale fronten. En dat is fantastisch. Want iets waar we met zijn allen uiterst blij mee mogen zijn (wie wil, mag hier gerust het ietwat bezoedelde woord trots in de mond nemen), is dat Utrecht op cultureel vlak groter is dan je geografisch gezien zou veronderstellen. Uiteraard mede dankzij de sterke samenwerking tussen de verschillende culturele en muzikale partijen in de stad. Maar om dit zo te houden en te waken voor indommelen, is het wél zaak dat iedereen elkaar scherp blijft houden. Dit kan door de blik zoveel mogelijk naar buiten te richten. Door simpelweg op een gezonde manier over grenzen - fysieke en mentale - heen te denken. En door jezelf af en toe gewoon wat tandjes meer ambitieus op te stellen. De positionering en line-up van Festival deBeschaving waren daarvan dit jaar een prima voorbeeld. De ontwikkelingen binnen de hiphop, met Habek als stimulerend platform, lijken dat eveneens. En eerlijk is eerlijk: om wakker te blijven moet er af en toe ook een nieuwe act opstaan, een met een stevige bus peper in de hand. Gezien de sensationele verhalen die mij ter ore kwamen over de show van Kyteman lijkt ook dat punt inmiddels wel snor te zitten.


Wat is je persoonlijke muzikale hoogtepunt van 2008?
Gelukkig waren er ook dit jaar een aantal topconcerten die me tot tranen toe roerden. En die me weer deden beseffen hoe bijzonder muziek toch kan zijn. Zo hoefde ik na de meesterlijke concertmaand juli, twee maanden lang geen band meer te zien. In korte tijd zag ik fenomenale optredens van onder meer Leonard Cohen, Tom Waits, My Morning Jacket, Grinderman, Sigur Rós en Radiohead (We're not worthy!, klonk het in Wayne's World) en dat leek even teveel van het goede. Maar natuurlijk liggen de grootste persoonlijke hoogtepunten ook bij Mitte Bitte! en het Flachlandfest. Waar de mooiste momenten misschien wel de twinkelingen waren, de kleine momenten van verwondering. De caravanconcertjes, die we als slot van het Flachlandfest hebben gehouden voor de deur van de grote internationale muziekbeurs Popkomm, waren bijvoorbeeld een schot in de roos. Beursbezoekers die wat frisse lucht opsnoven, een kleine rookpauze namen, een hotdog soldaat maakten of simpelweg stonden te wachten op hun volgende afspraak, werden vol enthousiasme de oranje-rode (van Festival In Vervoering afkomstige) Flachland-caravan ingelokt. Hier werden ze persoonlijk getrakteerd op een kort en intiem caravanconcertje van Mist, Signe Tollefsen of - een caravanrockend - Triggerfinger. Op die manier werden zij temidden van een drukke beursdag kort persoonlijk geconfronteerd met de kern van hun werk: mooie muziek.

De caravanconcertjes werkten als een tierelier: de eerste middag kwam een reporter van de grootste radiozender van Berlijn meteen de caravan in (die de reportage verschillende keren prime-time liet horen). De Deense radio, een Duitse cameraploeg en fotografe uit China volgden. De caravanconcertjes bleken voor de artiesten bovendien een ideaal netwerkmiddel, dat geïnteresseerde contacten opleverde uit alle kanten van de globe. Hoezo hoogtepunt?


En je muzikale dieptepunt?
Het daadwerkelijk uitkomen van Guns N'Roses' Chinese Democracy. Ik had de grap graag nog een jaartje of wat gerekt.


Wat is je favoriete Utrechtse release van 2008?
Hopelijk is het geen teken aan de wand: er verschenen in 2008 minder interessante Utrechtse platen dan de afgelopen jaren. Maar de debuutplaat van Roosbeef is, net als de titel, onverminderd mooi.


Wat is dé Utrechtse act van 2008, en waarom?
Wanneer je De Helling ver vooraf uitverkoopt, weet je al dat je iets goed doet. Wanneer je daar een uitzinnige menigte achterlaat natuurlijk helemaal. Maar wanneer een van dé hiphopexperts van Nederland, Saul van Stapele, in NRC Next over die show ook nog eens schrijft: 'De lat voor live-hiphop wordt in één uur een meter hoger gelegd door een jongen uit Utrecht die nog moet debuteren', weet je ook dat je naam in één klap op de nationale hiphopkaart is gezet. Met superstip dan ook dé Utrechtse act van 2008 en 2009: Kyteman.


En dé Utrechtse act van 2009?
Het is te hopen dat 2009 méér goede acts oplevert dan 2008. Hopelijk wordt de debuut-cd 'Nothing Moves Slower' het langverwachte meesterwerkje van Most Unpleasant Men (al jaren een van Utrechts finest). Ook ben ik bijzonder benieuwd of C-Mon & Kypski hun verworven reputatie kunnen uitbouwen, hoe het verhaal Spinvis in Duitsland na het Flachlandfest verder gaat én wat de nieuwe plaat Storybox met name internationaal zal brengen. Tijdens hun Duitse support shows voor Pete Murray, begin deze maand, verkochten zij in enkele shows ongeveer evenveel cd's als in een heel jaar in Nederland. Over potentiële afzetmarkten gesproken.


Wat is je favoriete concert in Utrecht geweest, het afgelopen jaar?
Het zal jaren geleden zijn geweest dat ik zó weinig optredens in Utrecht zag. En waar ik, terwijl ik nog gewoon in Nederland was, zelfs Utrechtse optredens van een aantal jarenlange favorieten (noem hier rustig Tindersticks, Eels en Motorpsycho) aan me voorbij moest laten gaan. Nee, de meeste Utrechtse concerten zag ik dit jaar volgens mij nog tijdens Mitte Bitte!. Waarvan muzikaal gezien met name het bloedstollende optreden van Stockhausens 'Kontakte' in Theater Kikker als hoogtepunt in mijn geheugen gegrift staat. Net als de zondagmiddageuforie tijdens het melige slotconcert van Mambo Kurt in Ekko, inclusief Borsato- en Hazes-covers. Al had dat met muzikale kwaliteit bepaald niet veel van doen. Maar de mooiste show in Utrecht zal waarschijnlijk een Berlijns getinte zijn. De wonderlijke wijze waarop Get Well Soon, een van de fraaiste nieuwkomers van dit jaar, eind deze zomer een vol en muisstil Ekko inpalmde, zal me nog lang heugen.


Wat was je favoriete concert van een Utrechtse act in 2008?
Geen twijfel mogelijk: Lilian Hak in Café Zapata, tijdens het Flachlandfest. Het was zaterdagnacht, 1 uur. Een overvolle zaal in hartje Mitte stond op scherp. Aan party vibes bepaald geen gebrek. Licht was zeer spaarzaam, het geluid hard en knallend. En Lilian, tegenwoordig in haar eentje op het podium (wat live een stuk beter werkt dan voorheen) deed er nog wat schepjes bovenop. Het werkte: Zapata werd wild, zo ook de vuurspuwende draak naast de bar. De euforie hing in de lucht. Lilian ging, evenals het publiek, compleet uit haar dak en gaf dan ook een dampende show weg. En ze hield er ook nog eens extra Berlijnse optredens aan over.

 
Peter Bijl
Initiator/artistiek leider Flachlandfest (Berlin) - Mitte Bitte (Utrecht).