Indrukwekkend Zeitkratzer maakt verwachting waar

John Cages ‘Hymnkus’ maakt de avond

Laurens van der Wee, ,

In het kader van Theater Kikkers LUISTEREN!-weekend speelde het even omstreden als opmerkelijke Duitse ensemble Zeitkratzer werken van onder anderen John Cage, Carsten Nicolai en noise-keizer Masami Akita. In een opvallende bezetting: drie strijkers, drie blazers, een percussionist, een pianist en een elektronicaman. Een verslag.

John Cages ‘Hymnkus’ maakt de avond

Zeitkratzer: drie strijkers, drie blazers, een percussionist, een pianist en een elektronicaman samen in een ensemble. Een mengeling van interpretaties van elektronische muziek en werk van moderne componisten, gebruikmakend van de mogelijkheden die het instrumentarium biedt. Of het daar van origine nou voor bedoeld is of niet. Het ensemble opent met een stuk van Masami Akita (Merzbow). Deze keizer van de noise staat bekend om zijn ondoordringbare geluid. De interpretatie van ‘Crack Groove’ pakt zeer goed uit. Na een kort piano-intro volgt een muur van geluid, met kleine nuanceverschillen. De geleidelijke veranderingen die te horen zijn culmineren vlak over de helft van het zes minuten durende stuk ineens in een complete omslag, de laatste twee minuten vormen daarna een soort van outro. Reden om er eens goed voor te gaan zitten. Het tweede stuk is een nieuw werk van Marko Ciciliani, ‘Spice Melange’ gedirigeerd door de componist zelf. Er zitten interessante stukken in, gebruikmakend van vraag-en-antwoord-spel tussen verschillende combinaties binnen het ensemble. Toch beklijft het spel niet echt, het is traag, iets dat niet onoverkomelijk is, ware het niet dat het stuk zich niet leent om in op te gaan, terwijl het besef van plaats en tijd vervliegt. Met het laatste stuk voor de pauze gooit Zeitkratzer het over een heel andere boeg, en bereikt het dat effect wel. ‘Synchron Bitwave’ van Carsten Nicolai, ook bekend onder zijn pseudoniem noto, is duidelijk van origine een elektronisch muziekstuk. Het is één lange drone, langzaam opgebouwd en ook weer langzaam afgebouwd. Geen grote climaxen, enkel spanning. Indrukwekkend, zeker gezien het instrumentarium. Na de pauze opent Zeitkratzer met een compositie van de pianist en artistiek leider: Reinhold Friedl. ‘no:no’ lijdt een beetje aan hetzelfde probleem als ‘Spice Melange’, er zijn weer mooie passages te horen en het stuk is gelardeerd met fraaie percussie. De vorm is echter weer vrij abstract en omdat het vrij willekeurig overkomt blijft het bovendien hangen, ergens tussen publiek en ensemble. Ten slotte is er speciaal voor Theater Kikker een uitvoering van John Cages ‘Hymnkus’. Opgebouwd uit verschillende voorgeschreven stukken, in verschillende tempi gespeeld, verschillend per instrument. Alles lijkt op elkaar, maar geen passage is hetzelfde. Omdat de verschillende thema’s steeds in andere contexten terugkeren is er sprake van herkenning aan de ene kant en vervreemding aan de andere. Na precies een half uur was het afgelopen, met in één keer absolute stilte. In een zeldzaam concert (Zeitkratzer speelde hiervoor slechts eenmaal in Nederland) in een schandalig lege zaal maakte het ensemble kortom diepe indruk. Niet alle gespeelde muziek was even sterk, maar als alles op zijn plaats viel, paste het ook precies. Zeitkratzer. Gezien: Theater Kikker, vrijdag 18 november 2005.