Het is zaterdagavond, een paar uur voordat Peter Murphy’s Summer Darkness pre-concert begint. Met Frank Wiersema en zijn vriendin Lisa wandel ik langs de Oudegracht richting Ledig Erf, waar we een gesprek zullen hebben over hun beleving van ‘gothic’. Dit als voorbeschouwing op het aanstaande Summer Darkness Festival waar de (gothic) underground centraal staat. Frank – een tweeëntwintigjarige student uit Amsterdam – is een opvallende verschijning, met zijn make-up, cyberachtige outfit en vervaarlijke vingerattributen. Dat ontgaat voorbijgangers niet. Met zijn uitdossing viel hij ook mij al eerder op. Er zijn immers weinig ‘gothic events’ waar je Frank niet tegenkomt: van concerten van Deine Lakaien en Rosa Crux, tot evenementen als Cyberia en Summer Darkness. Industrieel gekleed als vandaag, of dandyesk als Oscar Wilde. Maar daarover later meer. DE GOTHIC BRIL “Ik kwam via black metal in aanraking met duistere romantiek. Metal begon ik al snel saai te vinden; het gaat me teveel om 'afzetten tegen'. Ik heb ook niets met escapisme of utopisch dromen over een betere wereld. Waar het mij om gaat, is het zien van waardevolle en mooie dingen in het hier en nu, in je eigen realiteit.” “Ik fotografeer in mijn vrije tijd. Daarbij spreken verlaten fabrieksgebouwen, braakliggende terreinen en bevreemdende portretten me aan. Die fascinatie, die manier van naar de wereld kijken, dat is gothic voor mij: een romantische bril. Ik heb altijd gehouden van griezelverhalen en horror. Later kwam daar cyberpunk-futurisme zoals Blade Runner bij en decadentie uit de literaire hoek. Bij de gothic subcultuur vond ik die elementen terug.” Lisa: “Gothic gaat vaak om heftige emoties, extremen. Wat voor mij persoonlijk tot de verbeelding spreekt, is vaak iets wat anderen een ‘nare sfeer’ zouden noemen. Emoties van verlatenheid, verval en agressie. Maar dan wel om daarvan te kunnen genieten.” “In het leven is het toch gewoon de bedoeling te genieten”; voegt Frank nog toe. HET UITERLIJK VERTOON EN DANDYISME Muzikaal genieten is voor Frank Goethes Erben en Sopor Aeternus. Bij die bands vindt hij ware, serieuze poëzie: zónder kerkhoven en zónder vampieren. Tegelijkertijd danst hij tijdens een gothic feest net zo makkelijk op cyber en wave, mét de bijbehorende garderobe. “Het gaat op die feesten niet om pronken. Een zaal zonder veel aankleding blijft kaal. Als je ervoor wilt zorgen dat er op een gothic avond sfeer ontstaat, moet je daar als publiek zelf aan bijdragen. Dat doe ik door aandacht te besteden aan kleding, make-up en accessoires.” Zelfs zonder pronkzucht heeft Frank’s niet-industriële outfit wat weg van een dandy. Ik merk op dat hij me dan aan de schrijver Oscar Wilde doet denken. “Oscar Wilde, ik vind het nou heel mooi dat je dat zegt. Het is die decadentie, dat dandyisme wat me aanspreekt. Mensen als Wilde konden urenlang over wereldpolitieke of filosofische kwesties praten, maar met hetzelfde serieuze air discussiëren over de kleur van hun stropdas. Daar gaat het mij ook om: oog voor details. Die bepalen toch je geluk, waar voel je je prettig bij? Dat gevoel deel ik met Wilde: dat is de ‘gothic bril’. Wat is er nu mooier dan in een kamer die je helemaal naar wens hebt gemaakt met bordeaux rode gordijnen en kaarsen, met een prachtige lepel absint te drinken? Zo’n totaalplaatje bestaat bij de gratie van de details.” HET GOTHIC LEVENSMOTTO: VRIJHEID, BLIJHEID? “Het post-Victoriaanse tijdperk, vrijgevochten van een tijd waarin sex taboe was, stikte van de vrije levensvreugde. Toen bloeiden de kunsten, toen bleek dat je ook kon genieten van de andere, misschien wel morbide kant. De levensles die ik uit die tijd heb getrokken is: geniet van alles wat je zelf wilt, los van de vraag of dat moreel aanvaard is.” Deze uitspraak werpt meteen de vraag op of daaraan geen grenzen zijn? Ik stel die vraag mede naar aanleiding van het concert van Psyclon Nine vorig jaar op Summer Darkness. Een band die in de persoon van de zanger – met 'ÜBERMENSCH' in gotisch schrift op zijn borst getatoeëerd – via Nietzsche’s gedachtengoed openlijk flirt met nazisme. “Natuurlijk, Psyclon Nine is geen toonbeeld van goede smaak of tact. Ik vind het goedkoop om zo te werken met nazi-elementen. Marilyn Manson daarentegen gebruikt die beeldtaal op een bijzonder intelligente manier. Hij houdt zijn publiek steeds letterlijk een spiegel voor. Daardoor choqueert hij ook, maar Manson daagt vooral eigen reflectie uit.” GOTHIC: CONVERSATIEF VS. PROGRESSIEF Controversieel, om Manson te noemen. De succesvolle rockster ligt immers niet bepaald goed in de gothic subcultuur. “Of ik Manson gothic zou willen noemen? Ja. Hij heeft schijt aan opgelegde moraal, predikt individuele vrijheid, is maatschappijkritisch, maar toont daarbij vooral de rol van het individu door als een spiegel te werken. Daarin kan ik hem zeker gothic noemen.” Manson is tegelijk Amerikaan én succesvol, ook in de mainstream. Twee elementen die niet voor je spreken in de gothic scene. “Gothic is van oudsher een Europees fenomeen en de VS hebben geen eigen cultuur en geschiedenis uit de 200 jaar die ze bestaan. Er wordt sceptisch gekeken naar Amerikaanse acts, omdat Europa prat kan gaan op eeuwen aan culturele ontwikkelingen om uit te putten.” “Bovendien is de gothic scene heel klein. En daardoor misschien wel redelijk conservatief. Houden wat je hebt is best belangrijk. Uit purisme zet een deel van de scene zich af tegen populair wordende dingen als Manson en Within Temptation. Al heeft die laatste band zelf aangegeven niet in te zien wat er gothic zou zijn aan hun muziek. Een mooie jurk maakt je nog niet gothic, immers. Dat gothic label hebben de media er gemakshalve opgeplakt.” Europees chauvinisme en anti-populistische puristen daar gelaten, waar vinden we dan nog progressieve krachten in de gothic muziek? “ Bij het Cold Meat Industry label. Zij brengen over een breed spectrum intelligente muziek uit. Het gaat van folk naar ambient, van noise naar wave, maar is altijd doordacht, nieuw en vol duistere romantiek.” GOTHIC FEESTEN EN FESTIVALS Summer Darkness is één van de gothic festivals in Europa, Frank heeft vergelijkingsmateriaal en vertelt: “M’era Luna Festival is weinig internationaal, maar wel een echt festival. Het zijn twee podia op een festivalterrein: een stuk grond, camping erbij, het bekende werk. Het Wave Gothic Treffen in Leipzig is anders opgezet. Door de hele stad hebben ze daar podia gezocht die bij de muziekstijl passen. Cyber in loodsen, dromerige folk in 19e eeuwse landhuizen; dat werkt heel goed. Summer Darkness lijkt op Wave, maar is minder groot. Maar dat Summer Darkness internationaal programmeert en genres bij elkaar neerzet op verschillende podia, is een goede zaak.” Hoe groot of klein feesten of festivals ook zijn, gothic muziek en lifestyle komen daar bij elkaar. Daar verzamelt de scene zich en ontmoeten gelijkgestemden elkaar. Lisa: “Vergelijk het met een homobar. Als je daar binnenkomt, verwacht je toch min of meer dat iedereen homo is. Bij de gothic feesten en festivals is het net zo. Je gaat er vanuit dat mensen – ook al zien ze er niet duidelijk gothic uit – een bepaalde visie, die bril weer, ergens delen. Dat schept een band en een veilige omgeving: dan maak je makkelijk contact. De interesses liggen immers vaak in dezelfde richting.” En inderdaad: ook uit eigen ervaring blijkt de gothic subcultuur alles behalve het hermetische bolwerk waar het voor versleten wordt. Sterker nog: het is een scene waarin iedereen vooral zijn eigen plan moet trekken. Ook al lijkt zwart ‘the colour of choice’, iedereen beleeft gothic op zijn of haar manier. Frank en Lisa gaven in dit gesprek hun visie op gothic en de manier waarop ze het beleven. Met vampirisme, pathologische depressie en suïcidale neigingen heeft gothic, in ieder geval wat hen betreft, helemaal niets te maken: “Gothic genieten ligt in de kleine dingen die je levensvreugde brengen.”