Gemeentes presenteren hun grote projecten altijd met veel bombarie. De immer fantastische en hoogst ambitieuze plannen worden doorgaans overladen met superlatieven. Dat is in het geval van het Utrechtse Muziekpaleis niet anders geweest. Het grote glazen gebouw krijgt “een grandeur die uitstijgt boven die van een gebouw voor de stad,” zei architect Herman Herzberger bij de presentatie, doelend op de internationale allure die het Muziekpaleis volgens hem krijgt. Het bruisende culturele middelpunt van de belangstelling wordt een feestelijk, dominant en markant gebouw. Een echte blikvanger, werd beloofd.
De plannen komen kort gezegd op het volgende neer. Het huidige betonnen Muziekcentrum Vredenburg wordt afgebroken, op de grote zaal na. Die wordt grondig verbouwd. Vervolgens worden er bovenop de bestaande zaal nieuwe zalen gebouwd, voor popmuziek, jazz, crossover en kamermuziek. Deze zalen zijn bestemd voor poppodium Tivoli en jazzhuis SJU, die verhuizen naar het nieuwe Muziekpaleis. Elke zaal krijgt een eigen foyer en wordt akoestisch van de overige zalen gescheiden. Doordat er meerdere zalen in één gebouw zijn, is het Muziekpaleis volgens de architect ook heel geschikt voor festivals.
Het paleis krijgt ook een grandcafé en een jazzcafé. Misschien komt er ook wel een echt restaurant. Het is in elk geval de bedoeling dat het Muziekpaleis zo leuk wordt, dat bezoekers na afloop van een concert helemaal niet meer weg willen.
Over de zalen heen komt een grote glazen stolp van 43 meter hoog. De hoofdingang komt aan de westkant. Verder komt er een groot terras aan het water van de Catharijnesingel. Nu is die nog gedempt, maar dat gaat veranderen. In 2010 moet alles klaar zijn.
De ambities liegen er niet om. De glazen kijkdoos moet zorgen voor 30 procent meer culturele activiteiten dan er momenteel plaatsvinden bij de toekomstige bewoners. Het aantal bezoekers gaat met 40 procent omhoog tot 725.000 per jaar, luidde de verwachting.
Mooie plannen, waaraan echter één ding ontbrak: de financiële onderbouwing. Zowel over de kosten om het Muziekpaleis te bouwen als over de exploitatiekosten hield wethouder Lenting (Leefbaar Utrecht) zijn kaken stevig op elkaar. Dat hield hij zo lang vol, dat politiek Utrecht zich steeds sterker begon af te vragen of al die prachtige Muziekpaleisplannen wel binnen het eerder vastgestelde budget van ruim 90 miljoen euro pasten. Helemaal toen bleek dat het ontwerp van Herzberger al zowat een half jaar voor de presentatie bij de wethouder op het bureau lag.
Na flink touwtrekken door de oppositiepartijen GroenLinks en vooral de SP sijpelden uiteindelijk toch wat getallen door. De kosten van het Muziekpaleis werden geraamd op 96,6 miljoen euro. Eigenlijk zes miljoen te duur dus.
In het kort de rekensom van de wethouder om het Muziekpaleis te kunnen betalen. Ongeveer de helft, 45 miljoen, moet opgehoest worden door de toekomstige bewoners, die dus jarenlang vastzitten aan een soort van maandelijkse hypotheekaflossing. De rest moet komen uit eenmalige bijdragen. Daarvan haalt de gemeente 29 miljoen uit de opbrengst van nieuwe kantoren, woningen en winkels van het Stationsgebied, waar het Muziekpaleis deel van uitmaakt. Dan komt er nog een paar miljoen vrij doordat in Muziekcentrum Vredenburg geen concerten gegeven kunnen worden van 2006 tot 2010, vanwege de verbouwing. De miljoenen die overblijven wil de gemeente halen uit culturele en Europese fondsen en het bedrijfsleven. Ook wordt bekeken of misschien een miljoentje of wat bezuinigd kan worden op het gebouw zelf, en of bedrijven misschien willen sponsoren. Dat laatste zou zo’n vijf miljoen moeten gaan opleveren.
Ook over de exploitatie is het financiële verhaal nog niet helder. Tivoli, Vredenburg en SJU zijn in elk geval aanzienlijk meer kwijt per maand voor het gebruik van de zalen. (Bijna) alle gratis concerten die nu nog plaatsvinden zullen vermoedelijk komen te vervallen, en de toegangsprijzen gaan omhoog (volgens de Utrechtse SP met maar liefst 45%). Het College van B en W zegt dat bezoekers dat best willen betalen, maar of dat zo is moet natuurlijk nog maar blijken. Verder bleek in geheime stukken dat er niet op 30 procent meer producties gerekend wordt, maar slechts op 10 procent meer.
De gemeenteraad vindt het allemaal maar vaag en acht het risico dat Utrecht voor miljoenen het schip in gaat veel te groot. SP en GroenLinks zouden de hele boel zelfs het liefst afblazen en de betrokken zalen apart exploiteren, eventueel na een grondige verbouwing.
Deze zomer is het besluitvormingsproces aangeland bij een verzoek van de wethouder aan een morrende gemeenteraad om 3,9 miljoen euro uit te trekken, om de plannen van architect Herzberger verder uit te werken. De raad houdt dat tegen, vanwege de financiële risico’s.
Muziekcentrum Vredenburg is voor 13 procent eigendom van vastgoedfonds Cório, dat er congreszalen bezit. De gemeenteraad eist een akkoord met Cório. De vastgoedmagnaat moet keihard zijn medewerking toezeggen. Die eis van de raad is ingegeven door slechte ervaringen uit het verleden. In 1999 klapte een samenwerkingsovereenkomst met de Jaarbeurs, de NS en Cório op het laatste moment uit elkaar.
Om het allemaal nog eens extra ingewikkeld te maken, is het Muziekpaleis ook nog een (duur en dus belangrijk) onderdeel van het Utrechtse Stationsgebied dat geheel op de schop gaat. Voor dat project krijgt Utrecht 300 miljoen subsidie van het Rijk. En ook Den Haag eist dat Utrecht harde afspraken over het Muziekpaleis maakt met zakelijke partners.
Wethouder Lenting heeft nog de hele zomer om die afspraken rond te krijgen. Na het zomerreces besluit de gemeenteraad over de 3,9 miljoen voor de verdere uitwerking van de plannen. Volgens de oorspronkelijke planning begint de bouw van het Muziekpaleis in 2006, maar dat kan natuurlijk alleen als de politiek het eens wordt over de plannen. Gezien het huidige tempo van de besluitvorming kan dat nog een aardige heksentoer worden.
Muziekpaleis kost behalve veel geld ook veel geduld
Besluitvorming rond Muziekcentrum uitgesteld tot na het zomerreces
Bij de eerste plannen heerste vooral het enthousiasme: Utrecht zal een spectaculair Muziekpaleis krijgen, met meerdere zalen en een moderne, internationale uitstraling. Maar na verloop van tijd bleken er toch heel wat financiële addertjes onder het gras te zitten. De partijen komen er voor het reces niet meer uit.