Boekrecensie: High Lonesome Below Sea Level

Gezichten van bluegrass muziek in Nederland

Tekst: Mathijs Nicolai ,

Bluegrass muziek in het bijzonder en akoestische muziek in het algemeen lijken heden ten dage aan onze zijde van de Atlantische Oceaan meer populariteit te genieten dan ooit te voren. De welhaast onpeilbare fanschare van de bluegrassy stadionfolk van Mumford & Sons is exemplarisch voor het omarmen van de banjo en de hunkering naar kwetsbare en "authentieke" muziek gemaakt door ietwat corpulente, ongewassen mannen met onuitputtelijk hartezeer. In 'High Lonesome Below Sea Level: Faces & Stories of Bluegrass Music in the Netherlands' vraagt cultuurwetenschapper, contrabassiste en Rotterdamse Loes van Schaijk zich af waar deze markante muziekstroming zijn oorsprong precies vindt en hoe het oer-Amerikaanse fenomeen zijn weg naar ons polderlandschap heeft weten te vinden.

Van Schaijk studeerde in een eerder stadium af als cultuurwetenschapper door het genre vanuit een cultuurhistorische hoek te belichten en besloot vervolgens om gezamenlijk met de tien jaar jongere fotograaf Marieke Odekerken het land te doorkruizen om ruim honderd Nederlandse bluegrassmusici, -bands, -verzamelaars, -liefhebbers en -pioniers te interviewen en te vereeuwigen. Het resultaat is een prachtig, lezenswaardig document vol nostalgische verhalen, openbaringen en intrigerend fotomateriaal dat voor de één herinneringen oproept en voor de ander een treffend beeld schetst van de early days van bluegrass in Nederland.

Het eerste dat de lezer onder de ogen krijgt is een stokoude brief geschreven door de Amerikaanse bluegrass legende Bill Clifton geadresseerd aan de Nederlander Henk Abrahams met allerhande tips over het stemmen en bespelen van een banjo en een resonatorgitaar. In een tijd waarin YouTube tutorials een muisklik verwijderd zijn is het nagenoeg ondenkbaar dat Abrahams, pioneer, muzikant en verzamelaar, destijds een brief de oceaan over moest sturen voor wat elementaire kennis. Het is tekenend voor de wijze waarop het genre zich in de beginjaren via krakkemikkige (overzeese) radiostations, magazines, jamsessies, uitwisselingen en pure liefhebberij langzaamaan meester maakte van een selecte maar steeds groter wordende groep muziekliefhebbers.
 
Ruim honderd biografische verhalen van individuen, gehuwden en groepen die op één of andere manier verknocht zijn geraakt aan het genre vullen vervolgens het boek. De foto op de cover vinden we terug op pagina 37 en blijkt een portret te zijn van Michiel Hekkens. Hekkens doet een geestige anekdote uit de doeken waarin hij de in 1995 overleden Amerikaanse bluegrass singer-songwriter Jim Eanes op een goede dag op zijn verzoek mee op stap neemt naar de shopping mall tijdens een tournee door Nederland. Gehuld in een cowboyjack en met een cowboyhoed op baant Eanes zich een weg door de winkelstraat richting Van Haren voor een paar lederen laarzen. Menig winkelier keek vreemd op van het bezoek van de op zijn minst markante Eanes, aldus Hekkens.  
 
Een ander memorabel passage is het portret van The Dutch Bluegrass Boys op de allereerste pagina van het boek. De drie nog levende oorspronkelijk leden mijmeren honderduit over vervlogen tijden. Zo lezen we hoe wijlen Cas Mulder in 1958 in Eindhoven aan de hand van een obscuur Duits radiostation voor Amerikaanse muziek in aanraking komt met bluegrass muziek en vrijwel meteen fan is. Via de lokale platenzaak is hij in staat een kleine verzameling bluegrassplaten aan te leggen. Op een goede dag in 1964 staat Thijs Gijsbers, de enige andere koper van bluegrassplaten in de lokale platenzaak, voor de deur. De twee praten, drinken, luisteren en niet veel later is de groep Smokey Saloon Fiddlers een feit. Uiteindelijk staat Mulder ook aan de wieg van The Dutch Bluegrass Boys waarmee hij twee albums zal maken en jarenlang veelvuldig zal optreden. De mannen schetsen een indruk van pretentieloze liefhebberij, amateurisme en romantiek. Het staat allemaal in schril contrast met de muziekindustrie zoals we die nu kennen maar als je de heren nostalgisch ziet kijken naar een cowboyhoed op de prachtige plaat die Marieke Odekerken van ze heeft geschoten kan je niet anders dan ze geloven.
 
En zo staan er in het boek nog honderd dergelijke verhalen van jonge en oude musici, verzamelaars of lieden die op een andere manier verslaafd zijn geraakt aan het genre. Stuk voor stuk persoonlijke verhalen over hoe bluegrass in iemands leven terecht is gekomen en welke plaats het in heeft genomen. Verhalen die ook aanzetten tot nog meer lezen, bekijken en vooral luisteren. Het is een boek dat de liefhebber zeker in huis moet hebben en dat haast niet 'uit' te lezen is.
 
High Lonesome Below Sea Level is te bestellen via de bijhorende website. In het boek wordt gebruik gemaakt van LayAR technologie, waarmee de 56 foto's in het boek in te scannen zijn en vervolgens via een smartphone app naar YouTube filmpjes linken.