Een donkere tent in de blubber. Binnen schittert het. Een lichtbak met "Deze show heet Arnhem" hangt boven het podium; erachter glinsteren zilveren slingers. Het is koud in de tent. Stoelen en krukjes worden neergezet. Iemand stift met een marker “We ♡ Hoogkamp” op een grote poster die achter op het podium komt te hangen. Liedjes van Zita Swoon, Gotye en The Whitest Boy Alive volgen elkaar op. Er wordt hard gewerkt aan de opbouw, want vanavond is de eerste voorstelling van Deze show heet Arnhem aan de Bauerstraat in de wijk Hoogkamp. De première was op 24 oktober in de wijk Klarendal.
Toneelgroep Oostpool rockt
Arnhemse verhalen op muziek in de schijnwerpers
Oostpool bewerkte persoonlijke verhalen van Arnhemmers en zette ze op muziek vanwege het 60-jarig bestaan van de toneelgroep. Met deze muziektheatervoorstelling reist Oostpool in een grote tent door vier wijken in Arnhem. 3voor12 gelderland liep een dagje mee om te zien hoe het eraan toe gaat bij Deze show heet Arnhem.
Verhalen uit de stad
Oostpool is jarig en trakteert. Het toneelgezelschap bestaat 60 jaar. Daarom gingen regisseur, componist en twee acteurs langs de deuren in de wijken Klarendal, Schuytgraaf, Hoogkamp en het Spijkerkwartier. Ze tekenden verhalen op van willekeurige Arnhemmers en zetten deze later op muziek. Zo is het een cadeautje geworden van de jubilaris aan de stad. Persoonlijke verhalen verteld door Arnhemmers, en vervolgens in de schijnwerpers gezet door Oostpool. Persoonlijke verhalen, die niet alleen Arnhems zijn maar ook universeel, herkenbaar, en waarin soms een wijk op de hak wordt genomen met vooroordelen die vervolgens weer net zo hard worden ontkracht.
Taart
In nette lichte pakken en met een taart belden ze bij mensen aan. “Om betrouwbaar over te komen,” zegt William Bakker, componist en muzikant van de theatervoorstelling. Ze interviewden een dertigtal mensen. Niet ieder verhaal werd gebruikt, maar iedereen kreeg een uitnodiging. Volgens Bakker reageerden mensen die hun eigen verhaal terug hoorden heel positief.
Bakker: “We hebben de teksten niet per se laten rijmen. De opbouw van zinnen zegt iets over het verhaal. Eigenlijk is dat al muziek. De taal van de mensen hebben we intact gelaten.” Soms is dat te horen. Bijvoorbeeld bij de vertolking door acteur Marcel Osterop van het personage van een oud vrouwtje uit Klarendal die iedere dag haar huis schoonmaakt. Hier en daar klinkt er een Ernems accent doorheen.
Muziekstijlen
Hoe maak je daar muziek van? “Door het horen van de tekst krijg je al snel een idee van een sfeer,” vertelt William Bakker, “bijvoorbeeld dat het bij een personage juist tof is om er iets haaks tegenover te stellen in stijl. Zoals een ex-raadslid met een rap op hiphopbeats. Of een man die Brahms zo fantastisch vindt, wat uiteindelijk een nummer is geworden met reggae en een klassieke clash.”
Tijdens de repetitie wordt al een tipje van de sluier opgelicht. Bakker bouwt zijn instrumentarium op en ze gaan aan de slag. Opwarmen. Soms gaat er dan even iets mis of wordt even een stukje tekst vergeten. "Sorry Hoogkamp, dat we maar de helft van de zinnen paraat hebben. Als u zondag terugkomt dan kennen we het liedje wel," grapt acteur Sanne den Hartogh tijdens de repetitie door de microfoon.
Kopna Kopna en theatercode
William Bakker speelde van de jaren negentig tot 2005 in de band Kopna Kopna, een band die onder meer optrad op Lowlands in 2003. Bakker is als freelance muzikant en componist werkzaam geweest (en nog) bij verschillende theatergroepen, waaronder Artemis, Wunderbaum, het Onafhankelijk Toneel en NTGent.
“In theaters komen altijd mensen die de code kennen: je komt binnen, je moet stil zijn, wachten en dan applaudisseer je weer,” zegt Bakker. “Bij deze voorstelling op locatie is dat anders. In Klarendal kennen ze dat bijvoorbeeld niet. Als de mensen het leuk vinden dan blijven ze en anders gaan ze weer. Zo sprak ik een Klarendalse dame die zei dat ze het verhaal uit Schuytgraaf zó heftig vond, dat ze daarna naar huis is gegaan om het even te laten bezinken. De volgende dag kwam ze terug voor de rest. Soms lopen mensen weg maar dat hoeft niet te betekenen dat ze het niet leuk vinden. En soms komen mensen zelfs meerdere keren.”
Elektro tot hiphop
Het is knap hoe de acteurs Sanne den Hartogh en Marcel Osterop schakelen tussen de verschillende typetjes. Door een accessoire of een kledingstuk toe te voegen, of alleen maar een gezichtsuitdrukking of het stemgebruik te veranderen, ondergaan ze complete gedaanteverwisselingen. Het tovert steeds weer een lach op het gezicht bij het Hoogkampse publiek. De liedjes variëren qua stijl van elektro tot een hiphop-beat, van reggae tot klassieke samples. De acteurs zijn geen zangers, maar hebben mooie stemmen. Ze spelen met hun stemmen en stemgebruik, zodanig dat het past bij het personage dat aan bod is.
De meeste composities zijn songs, maar soms kun je ze beter omschrijven als verhalen op muziek. Ze zijn opzwepend. Een man in het publiek tapt continu met zijn voet mee op de maat. Elke wijk heeft zijn eigen introsong. De andere liedjes blijven bij de verschillende optredens hetzelfde, maar er is wel ruimte voor improvisatie. Tijdens deze voorstelling gaat er even iets mis. Eén verkeerd knopje en de muziek stopt twee seconden. Het goed op elkaar ingespeelde gezelschap weet het prima te camoufleren. Sanne den Hartogh maakt er een grapje van en het valt niet eens meer op.
Wah-wah pedaal
William Bakker vertelt over zijn instrumentarium bij deze voorstelling. “Ik gebruik samplers en een computer met synthesizers. We wilden die normale verhalen op momenten groots maken, met beats, klassieke samples en andere flarden die ik er doorheen laat komen.”
“Ik heb gekozen voor de klavinet, een toetsinstrument uit de jaren zeventig dat behoort tot de snaarinstrumenten. De klavinet is ontwikkeld als een soort versterkte remake van een klavechord, een barokinstrument. Het is overgenomen door artiesten als Stevie Wonder, Parliament en Funkadelic, omdat het zo superfunky was. De klavinet reageert als een gitaar. Dus ik gebruik effecten en een gitaarversterker om een breder palet te hebben. Leuk om bijvoorbeeld een wah-wah pedaal te gebruiken zoals een gitarist dat ook kan doen, en het wat meer rock ‘n roll te maken. Daarbij maak ik ook beats die ik vervolgens live manipuleer.”
Eenzame vrouw uit Schuytgraaf
Vanavond zijn er dertig mensen aanwezig. Het is de eerste avond in Hoogkamp. Iedere week staat het gezelschap weer in een nieuwe wijk. Klarendal en Schuytgraaf zijn al aan de beurt geweest. De eerste avond is altijd rustig. In het weekend zit de tent vol. Annick, een dame in het publiek, is “bijna de buurvrouw van de tent,” vertelt ze. Ze woont om de hoek. De dynamiek van de show spreekt haar aan en de typetjes vindt ze erg leuk. Vooral de eenzame vrouw uit Schuytgraaf die wordt geportretteerd, vindt ze indrukwekkend.
Carlijne (19) is vanavond samen met haar vader Kees (60) naar de voorstelling gekomen. “Heel grappig en herkenbaar,” vindt ze. “Met weinig middelen wordt iets leuks neergezet.” Kees is het met zijn dochter eens: “Het is een mooi idee om op deze manier een voorstelling op te zetten. Je maakt de tocht door Arnhem mee.”
Lowlands
Volgende week speelt het gezelschap nog in het Spijkerkwartier. Daarna is het voorbij. Maar wat gebeurt er met de mooie muziek en de verhalen over Arnhem? Er zijn plannen voor een videoregistratie. Daarnaast hebben de theatermakers ook plannen voor een vertolking op Lowlands. Wie weet staat Deze show heet Arnhem volgend jaar dus wel op Lowlands. Hoe dan ook: wie trots is op zijn stad, mag dit zeker niet missen. Het kan nog. Volgende week speelt Oostpool met Deze show heet Arnhem in het Spijkerkwartier.
13.11 t/m 17.11.2013
Bouwspeelplaats Thialf, Thiemestraat, Spijkerkwartier, Arnhem
Entree: gratis
http://www.toneelgroepoostpool.nl/voorstellingen/2013-2014/deze-show-heet-arnhem
William Bakker (muziek), Sanne den Hartogh, Marcel Osterop (acteurs) en Roeland Hofman (regie)