BOT, een muziektheatergroep die werkt als een band, heeft zichzelf uitgedaagd. De gehele kerk wordt gebruikt als klankkast. Geluidsmachines opgebouwd uit afgedankte objecten, gemaakt door audiomachinist Geert Jonkers, staan hier en daar verdekt opgesteld. Eigengebouwde lange basfluiten van losse orgelpijpen, een schurend drumvat over een kabel en een mechanisch aangedreven bassdrum met een bekken en een soort ronddraaiende ratelaar. Ze wisselen elkaar af tijdens de voorstelling en zorgen voor een soundscape van geluid. Audiomachinist Jonkers schakelt de machine met de mechanisch aangedreven bassdrum een paar keer aan en uit. Er is vast over nagedacht, maar het wordt niet helemaal duidelijk waarom en wanneer deze machine aan en uit moet.
Twee valse kerkorgels, een ontstemde vleugel en een synthesizer. Ze bevinden zich op diverse plekken in de Walburgiskerk in Arnhem. De vier mannen van muziektheatergroep BOT bespelen de instrumenten. De valse klanken cirkelen langs elkaar en galmen door elkaar heen, waardoor het iets bezwerends krijgt. Tergend langzaam een piepende stoel verschuiven over de stenen vloer, ritselend plastic zeil verslepen van de ene kant naar de andere kant van de kerk: alles wat geluid geeft, speelt mee in deze voorstelling en speelt mee in de muziek. Het is theater en muziek tegelijk.
Soundscape van muziekmachines
BOT gebruikt een kerk als klankkast
Nét leegstaande gebouwen inspireren muziektheatergroep BOT om op zoek te gaan naar de klank van zo'n pand. Die vinden ze in de sfeer en in experiment. Zo ging BOT een maand lang op zoek in de Walburgiskerk van Arnhem naar het geluid van deze locatie. Het werd Het Geluid Van Stilte. Heeft stilte een geluid? En hoe klinkt dat dan?
Bezwerend zingen
Als publiek loop je vrij rond. De vier mannen van BOT liggen bij het begin van de voorstelling over elkaar heen gestapeld in een enorme luidspreker zoals van een oude grammofoonspeler. Deze reusachtige hoorn staat op de plek waar vroeger het altaar stond. Langzaam ‘ontwaken’ ze en kruipen een voor een uit de luidspreker.
Bij binnenkomst heeft het publiek een kartonnen doosje moeten oppakken van de vloer. Hierin zit een radiootje dat je tegen je oor kunt houden. Een mooie vinding. De teksten zijn op deze wijze goed te verstaan in de galmende kerk. De poëtische teksten van zanger Job van Gorkum fluisteren via het radiootje in je oor. Soms wordt het zingen luider, met bezwerende teksten als “één ding tegelijk”, een tekst die steeds wordt herhaald. De voorstelling wil niet letterlijk linken aan het geloof. Toch heeft dit bezwerende zingen een spiritueel tintje. Als luisteraar in het schemerdonker van de kerk word je gegrepen door de herhaling. Iemand uit het publiek begint zelfs zachtjes mee te zingen.
Een parachute in de kerk
'Kakofonie in de kerk', luidt de ondertitel van Het Geluid Van Stilte, gemaakt door productiehuis Oost-Nederland in samenwerking met BOT. Maar deze ondertitel klopt niet bij de voorstelling. Een kakofonie, onwelluidend lawaai, dat is het zeker niet. Integendeel. Er is een veelheid aan klanken die door de kerk galmen en met elkaar contrasteren. De voorstelling heeft niet zozeer een verhaal. Het geluid van stilte is meer een beleving. Je moet je laten verrassen en laten meevoeren door het geluid, de poëtische liedteksten, de setting en alle elementen die worden gebruikt om muziek mee te maken. Alleen de kerk is groot en er gebeurt veel. Daardoor krijg je als toeschouwer af en toe het idee dat je iets mist.
In de voorstelling komt niet zo veel terug over de historie van de Walburgiskerk. Volgens de mannen van BOT gaat het er niet om letterlijk een geschiedenis te vertellen. De groep heeft zich er wel door laten inspireren, evenals door de sfeer en de functie van het pand. Een parachute daalt naar beneden vanuit de nok van de kerk. De parachutestof glijdt over de vier mannen en hun muziekinstrumenten om ze voor even te doen verstommen. Een emmer met een trechter aan een touw beschrijft cirkels van zand op de stenen vloer. Deze zandloper verbindt tijd en stilte met elkaar door het publiek ademloos te laten staren naar het witte zand.
De klank van stilte
Het publiek dat op de voorstelling is afgekomen, is van allerlei leeftijden. Bezoeker Rika Fraassen is aangenaam verrast door de uitvoering. “Het serieuze van de locatie is vermengd met het speelse van theater,” zegt ze. Ook Jarno van Es is onder de indruk: “Er wordt gebruik gemaakt van de hele ruimte. Overal staan dingen verstopt en dan halen ze daar opeens een muziekinstrument vandaan. Knap gedaan!” Twee oudere dames vinden de voorstelling naar eigen zeggen “zeer verrassend”.
Stilte bestaat niet. Er is altijd een kuch, een kraak in een leegstaand gebouw, het geluid van een snelweg in de verte als je over een verlaten heidelandschap wandelt. De stilte heeft een klank en BOT heeft een mooie zoektocht afgelegd daar naartoe, vormgegeven in een bijzondere voorstelling. Een zoektocht naar het geluid van stilte.
Op het einde van de voorstelling valt er dan echt een stilte. Deze stilte had langer mogen duren. Om een laatste moment van spanning op te voeren. Om de geluiden gedurende de voorstelling te benadrukken, als een laatste contrastrijk moment.
Het Geluid Van Stilte is onderdeel van de serie locatievoorstellingen Het Geluid Van waarbij muziektheatergroep BOT verschillende leegstaande erfgoedpanden betrekt om er een muziektheatervoorstelling te maken met de verhalen, de functie en de klank van dat pand. Via www.hetgeluidvan.nl wordt bekend gemaakt waar en wanneer de volgende editie plaatsvindt.