Het mag weer en iedereen weet het: vinyl! Een beetje rommelmarktdealer durft voor die naar urine stinkende, beschimmelde, bekraste James Last-platen prijzen te vragen waar zelfs een doorgewinterde vinylfreak duizelig van wordt. Toch zetten veel vinylliefhebbers door, want de freak moet zijn fix hebben. Vinyl is als heroïne, een naald op een nieuwe plaat is als een naald in je arm. Voor je het weet ben je wekelijks op zoek naar nieuwe groeven, want de muur met platen thuis is nooit compleet.
En cd's dan? Daar zijn we snel mee klaar: "Dat zijn nulletjes en eentjes, daar zit geen hart in, bovendien is vinyl veel duurzamer", aldus Rob en Elly. Rob en Elly kunnen het weten. Zij bezitten immers de grootste platencollectie van Nederland en een internationaal bekende platenzaak. Hun privécollectie - 70.000 stuks! - staat bijeengepakt in een rijtjeshuis in Malden. Alle platen die voor de verkoop bestemd zijn staan in de winkel, Het Vinylarchief aan de Lange Hezelstraat 68 in Nijmegen. Beiden verdienen hier wat extra aandacht. Na geportretteerd te zijn in het recent verschenen boek Vinylfanaten, verschillende radio-interviews en een interview in De Gelderlander kon 3VOOR12/Arnhem-Nijmegen niet achterblijven.
Dus togen we naar Malden. Alle ruimtes in het huis, behalve het toilet, staan stampvol met platen. De wanden zijn bedekt van vloer tot plafond, in sommige kamers werden extra kasten bijgebouwd om de collectie een plaats te geven. Toen alle kasten vol waren zetten ze de rest dan maar op de grond. Als muziekliefhebber ga je hier van kwijlen. Na binnenkomst zetten ze al snel een plaatje op. We luisteren naar de meest zeldzame Nederlandse plaat, Windy Corner. En wát een kutplaat. "Negentig procent van de privé-persingen zijn bagger. Maar je houdt zo'n plaat toch, want het is leuk om een van de vier mensen in Nederland te zijn die deze heeft", zegt Rob.
Terwijl we naar Elluffunt, een heftige avant-gardistische jazzplaat, luisteren - "iets minder zeldzaam, gaat meestal voor 1000 euro" - wordt er een papieren gitaar die fungeert als 3D-brilletje uit een platenhoes getrokken. De loop van de op de hoes afgebeelde tank steekt vervaarlijk uit als ik de gitaar voor mijn ogen houd. En zo wordt de ene na de andere plaat uit de kast getrokken. Recentelijk hoorde ik vertellen over Alice Cooper-platen met bijgevoegd papieren onderbroekje. Rob, grinnikend: "Hebben we ook, meerdere malen, met verschillende kleuren onderbroekjes."
De collectie is diep, heel diep, en heeft ook grote museale waarde. Elly: "Alle ooit in Nederland gepubliceerde boeken worden bewaard, daar heeft de Nederlandse staat een aparte stichting voor in het leven geroepen. Helaas geldt dit niet voor geluidsdragers zoals platen. Dit betekent dat dit cultuurhistorisch erfgoed over een aantal jaar goeddeels verloren zal zijn gegaan. Zonde." Gezien de collectie zou je anders kunnen vermoeden, maar Rob en Elly zijn niet dag in dag uit obsessief met platen bezig. "Als de portemonnee het toe zou laten zou er meer aandacht naar kunst en literatuur gaan."
Een goed alternatief is graffiti. Rob: "Donovan is de graffiti-artiest die de gevel van Het Vinylarchief heeft gedaan. We leerden hem kennen toen hij bij eetcafé Funkenstein bezig was. We vroegen of hij onze gevel wilde doen. Dat wilde hij wel, maar dan moest hij eerst naar Amsterdam om spuitbussen te halen. Hij wilde zoals de meesten een specifiek merk dat ze hier in Nijmegen niet hebben, MTN. Toen zijn we dat ook maar gaan verkopen. Nu komen mensen dus ook regelmatig langs voor spuitbussen."
Maar het gaat natuurlijk om de muziek. En ook als je niet komt kopen is het leuk om eens rond te snuffelen in Het Vinylarchief. Vooral zo rond het spitsuur, de donderdagavond, is het de moeite waard. Meestal staat er een freaky rockplaat op, en met een beetje geluk staat een deel van de Nijmeegse verzamelaarsklasse te praten met Rob of Elly. Dj, handelaar of de verzamelaar pur sang, soms met een biertje in de hand. Wie wat aan zijn muziekhistorische kennis wil doen maakt hier een aardige kans wat bij te leren. Je ziet hier ook regelmatig leden van dat bandje dat je net de dag ervoor gezien hebt in Doornroosje. Dit is de plek waar ze nog even platen komen zoeken.
Elly: "We hebben ook al vaker meegemaakt dat iemand kwam vragen of we een bepaalde artiest of groep kenden. Dan bleek dat ze gespeeld hadden in de groep waarvan een lp van 150 euro bij ons in de winkel aan de muur heeft gehangen. Daar houden we leuke anekdotes aan over." Die anekdotes zijn nogal eens absurdistisch en hebben hun meerwaarde vaak in het niet-muzikale aspect: "In Uden zat vroeger EMI, een platenmaatschappij. Daarnaast zat frisdrankfabrikant Riedel. Het verhaal wil dat de medewerkers van EMI eens een plaat hebben geperst van de oranje frisdrankdoppen. Daar zou het gekleurde vinyl zijn oorsprong hebben gevonden."
Nog leuker is het de echte fanaten te spotten. De man die platen verzamelt met door striptekenaars ontworpen hoezen; vooral Robert Crumb heeft voor een paar mooie ontwerpen gezorgd. Iemand die alleen maar hoezen wil waar speelkaarten op staan afgebeeld. Maar het kan nog erger: een nerveus echtpaar met een flinke lijst in de hand vraagt waar de Nederlandse singles staan, om vervolgens met geobsedeerde blik door de bakken te waden. Dit zijn de mensen die onder andere op zoek zijn naar die ene André van Duin-single op het Telstar-label, waar soms 900 euro voor neergelegd wordt (!). Een Japanse verzamelaar belt: of het archief deze week ook open is? Hij zit even in Zweden, en nu hij toch in de buurt is, wil hij graag even omreizen met zijn jazz-wishlist. Waar dan soms platen op staan die zelfs Rob en Elly nog nooit gezien hebben. Er gaat echter niets boven zelf kopen. Je hebt het makkelijker als je muzieksmaak overschrijdt wat er de afgelopen tien jaar uitgebracht is, maar zelfs als dit niet het geval vind je geheid iets wat je bevalt.
Vragen mag altijd. Elly: "Af en toe komt er iemand binnen met een deuntje in zijn hoofd. Dan kan hij het alleen neuriën of fluiten. Of wij misschien weten wat het is... En soms weten we dat. Met een beetje geluk hebben we het dan ook wel staan." Als je iets zoekt dat op dat moment niet in de winkel ligt, kun je het opschrijven in een groot wishlist-boek. Als de plaat gevonden wordt, krijg je een telefoontje. Ga eens kijken! En om je gerust te stellen: de prijzen zijn zeer redelijk. Voor de te dure naar urine ruikende James Last-platen zul je naar de rommelmarkt moeten. Foto's: St. Milcke