Schrijver Jan Kleefstra en zijn broer Romke (ex-Seascape Painters) zijn al geruime tijd het gezicht van experimentele en grensoverschrijdende muziek in Friesland. In 2008 richten ze Piiptsjilling op samen met Rutger Zuydervelt (Machinefabriek) en Mariska Baars (Soccer Committee). De twee broers uit Akkrum werken de afgelopen jaren, veelal onder deze naam, mee aan interessante multidisciplinaire projecten waarbij het landschap centraal staat. Niet geheel toevallig zijn beide heren ook werkzaam in natuurgerelateerde beroepen.
Het begint allemaal met het artists-in-residence-project Seeljocht in 2011, waarvoor Popfabryk en festival Into The Great Wide Open een groep gelijkgestemde muzikanten en kunstenaars uit Noord-Europa en Noord-Amerika bij elkaar brengt. Naast Piiptsjilling bestaat Seeljocht uit de multi-instrumentalisten Sytze Pruiksma en Peter Broderick, componist Greg Haines en pianist Nils Frahm. Zij krijgen de opdracht een artistieke interpretatie van Vlieland en de Waddenzee te maken.De muziek van Seeljocht komt grotendeels voort uit improvisaties. Dit levert een soundtrack op van het geluid van de natuur, ondersteund met beelden van het eiland zelf. Het project wordt opgevoerd tijdens Into The Great Wide Open 2011 en vindt plaats in de prachtige historische kerk en de donkere bossen op het eiland. Seeljocht blijkt zo’n groot succes te zijn, dat ook festivals als Explore the North (Leeuwarden) en Le Guess Who? (Utrecht) geïnteresseerd raken en de show tijdens deze festivals worden opgevoerd.
Seeljocht
Het succes van Seeljocht smaakt naar meer en waar kun je dit een beter vervolg geven dan op dat andere mooie waddeneiland Terschelling? Met als basis The Alvaret Ensemble; bestaande uit de Kleefstra’s, Greg Haines en Sytze Pruiksma, wordt de samenwerking aangegaan met muzikanten uit IJsland. De IJslandse muzikanten zijn multi-instrumentalist Borgar Magnason, componist Ingi Garðar Erlendsson (bekend van zijn werk met de IJslandse band Múm) en Kira Kira, eveneens geen onbekende in de IJslandse popscene. Voor dit project Skeylja (een samentrekking uit Skylge (Fries voor Terschelling) en het IJslandse woord voor eiland (Eyjan), wordt er verder samengewerkt met de videokunstenaars van 33 ⅓ Collective. Voordat Skeylja opgevoerd wordt op Oerol verblijven de kunstenaars in het voorjaar van 2012 op IJsland en daar werken ze samen in onderzoekende muziek- en videosessies.
“Elke avond is weer anders bij Skeylja, want improvisatie is de methode. Dat geldt voor de muziek, abstract en wel, en net zo goed voor de geprojecteerde videobeelden.”
Inspiratie komt uit het landschap, de atmosfeer, de cultuur en de onderlinge samenwerking. De voorstelling op Oerol wordt een week lang, avond aan avond gespeeld in de sfeervolle Sint Janskerk in Hoorn. “Elke avond is weer anders bij Skeylja”, merkt de Leeuwarder Courant op: “want improvisatie is de methode. Dat geldt voor de muziek, abstract en wel, en net zo goed voor de geprojecteerde videobeelden.”
De samenwerking tussen Popfabryk en de gebroeders Kleefstra krijgt een verder vervolg. Op initiatief van dichter Jan Kleefstra en componist Sytze Pruiksma wordt in 2012 Klanklânskippen opgericht: een multidisciplinaire broedplaats en een podium voor experiment waarbij het Friese landschap als inspiratiebron dient. Improviserend worden disciplines bij elkaar tot een nieuw bestaan gebracht. Er wordt gestreefd naar verstilling, versobering en eenvoud. Een tegengeluid met intensiteit, bezinning en concentratie. Iedere editie is een avontuur, zowel voor de makers als voor het publiek. Naast regionale edities met onder andere leden van de Leeuwarder band Woe Blind Birds, is er de wens jaarlijks één internationale editie te realiseren. Voor de eerste internationale editie van Klanklânskippen wordt de samenwerking aangegaan met de Japanse filmmakers van het [+]-collectief en een schaduwspeler, die zich bezighouden met natuur en landschap en de invloed van de elementen daarop. In het voortraject is iedere filmmaker gekoppeld aan een Friese dichter/muzikant; Anne-Chris Bakker, Elmar Kuiper en natuurlijk Jan en Romke Kleefstra zelf. Het resultaat was onder andere te zien bij het Noordelijk Filmfestival in Leeuwarden, bij Extrapool in Nijmegen en De Player in Rotterdam.
Voor de vervolgeditie van Klanklânskippen gaan de Kleefstra’s, samen met Sytze Pruiksma en beeldend kunstenaar/filmmaker Marco Douma de samenwerking aan met de Noorse geluidskunstenaar, producer en muzikant Alexander Rishaug, bassist Michael Francis Duch, trompettist Hilde Marie Holsen en de IJslandse, maar in Oslo woonachtige videokunstenaar Haraldur Karlsson. Al improviserend wordt er naar een presentatie toegewerkt met het thema de teloorgang van het Friese landschap. De desastreuze afname van de biodiversiteit in het agrarisch landschap en de daarmee gepaard gaande achteruitgang van de culturele diversiteit, vormt de inhoudelijke motivatie voor LJERKE. De projectnaam is een samenvoeging van leeuwerik in het Fries en Noors. LJERKE is in 2019 te zien geweest tijdens het Utrechtse festival Le Guess Who?.
De achteruitgang van de natuur speelt opnieuw een rol in FEAN; het meest recente project van de Kleefstra’s en Popfabryk. Voor dit project werkt Piiptsjilling samen met de Belgische muzikanten Sylvain Chauveau, Joachim Badenhorst and Annelies Monseré. Het zevental sluit zich enkele dagen op in de Thomastsjerke in Katlijk. Met FEAN vraagt men tevens aandacht voor de ontwatering van de bodem met een grote CO2-uitstoot tot gevolg. Daarbij is de inhoud van het verhaal de onderliggende drijfveer die de muzikanten en dichters aanzet tot het zich uiten via de muziek en poëzie. Het project wil laten zien dat kunstenaars betrokken zijn bij wat er gaande is en op welke wijze zij dit vertalen in de kunst. De albumrelease vindt in 2018 plaats tijdens Explore the North en Omrop Fryslân maakt de documentaire VEEN, waarin het project belicht wordt. Afgelopen jaar heeft FEAN exclusief opgetreden tijdens filmfestival Cultura Nova in Heerlen en podium De Perifeer in Deventer, waarna het Franse label LAAPS Records interesse toont voor een heruitgave van het album. Er blijkt echter nog voldoende hoogwaardig onuitgebracht materiaal voorhanden om een geheel nieuw album te produceren. De release van deze langspeler staat dit jaar gepland met een optreden bij het Oranjewoud Festival.