Het is een regenachtige dag in Leeuwarden als Erik de Jong (Spinvis) voor een stadswandeling opgehaald wordt uit de backstage van Neushoorn. Hij trekt zijn Engelse regenjas aan en grapt: “Lekker weertje hè?”. Het mag de pret niet drukken en de wandeling leidt via de Doelensteeg door de Kleine Kerkstraat richting de Oldenhove. De trappen van Lân fan Taal worden beklommen en de eerste mijmeringen komen op gang en vragen worden beantwoord. Via het Gouverneursplein wordt en passant in T-shirt winkel The Saint een verjaardagskadootje opgepikt voor een jarig bandlid. Ineens doemt het Fries Museum op en is een bezoek aan de tentoonstelling van M.C. Escher onvermijdelijk. Het beginstation wordt ook het eindstation: Neushoorn en wacht een schare trouwe fans op hem voor het laatste optreden van de tour.
Het is op zaterdag 28 april één jaar na de release van Trein Vuur Dageraad dat Erik de Jong, beter bekend als Spinvis zijn tour afsluit in Neushoorn. Tijdens een stadswandeling door de Friese hoofdstad met redacteur Arjen Bloem blikt hij terug op het afgelopen jaar. Het proces van ouder worden, liedjes maken en de omgang met ‘beroemd’ zijn komen tijdens de wandeling aan de orde.
Gefeliciteerd, Trein Vuur Dageraad alweer één jaar. Hoe kijk je terug op het afgelopen jaar?
"Bedankt. Het is wel goed voor jezelf om je zo nu en dan te dwingen terug te kijken, want voor je het weet hobbel en ren je maar door van de ene in de andere gebeurtenis. Elke dag is er wel iets nieuws aan de hand en als je niet oppast heb je niet de tijd om even goed na te denken en te reflecteren: Wat is er gebeurd? Wat heb ik geleerd? Trein Vuur Dageraad is een nieuw hoofdstuk Spinvisliedjes wat weer nieuwe inzichten geeft. Ik ben nu 57, inmiddels ken ik mijn lichaam door en door en dat is ook wel jammer soms. Ik hoop dat in de komende periode, 60 of 70, er nog een zolder is in het gebouw dat ik ben, die ik nog niet ken."
Hoe ga je om met het ouder worden?
"Als je dat goed en elegant wilt doen is dat wel een werkwoord. Je kunt het laten gebeuren, maar ik ben bang dat je wereld dan wel steeds kleiner wordt en je steeds minder begrijpt van de wereld om je heen. Oud worden betekent helemaal niet dat je wijs wordt, integendeel. Je moet daar wel aan werken."
In het nummer Kom Terug op het album Tot Ziens, Justine Keller verwijs je naar het vernoemen van een naam aan ieder jaar. Hoe zou je afgelopen tourjaar willen noemen?
Erik denkt even na en zegt: "Het jaar van het ei. Het ei is wel gelegd, het is op aarde, maar je weet toch nog niet wat er precies inzit. Het is altijd een raadsel wat een vers album gaat brengen. Ik werk alleen, hierdoor krijg ik toch een bepaalde relatie met de muziek en tekst die ik maak. Misschien ligt dat anders als je met een groep mensen of band werkt. Op het moment dat het album uitkomt en mensen er naar gaan luisteren dan weet je niet zo goed wat je nou eigenlijk hebt gedaan. Ik zou best eens mijn geheugen willen wissen en met de oren van een ander naar mijn muziek willen luisteren. Heel soms heb ik dat, in een winkel of op de radio dat ik iets bekends hoor. Op het moment dat ik mijn eigen nummer herken, is het alweer weg. Heel even kom ik dan in het luisteren met oren van een ander."
Hoe wordt een nieuw Spinvisnummer geboren?
"Het begint met een goede pennenstreek. Ik ben nu bezig met het liedje Het Is Moeilijk Als Mikado. Mikado, het spel met de stokjes, wie is er niet groot mee geworden? Ik vind het woord Mikado alleen al heel leuk. Het is een heel muzikaal woord. En dan vind ik 'het is moeilijk als Mikado' heel fijn klinken. Daar begint het mee, en dan weet ik nog helemaal niet wat ik ga schrijven. Ik stel mezelf de vraag: Wat is er dan moeilijk als Mikado? Het is frustrerend, alles hangt met elkaar samen, elke beweging heeft resultaat in het spel. En zo begin ik allerlei verhaaltjes en situaties om dat Mikado heen te verzinnen. En zo ontstaat een liedje. Ik begin met iets heel kleins en uiteindelijk gaat het altijd over de dood."
Hoe bepaal je dat iets klaar is voor het publiek?
"Op een gegeven moment is het goed genoeg. Als je merkt dat je wel veranderingen blijft doorvoeren, maar geen verbetering meer boekt moet je een knoop doorhakken. Het kan gebeuren dat een bepaald nummer nooit afkomt en tot in lengte van dagen rondgaat. Kom Terug is hier een goed voorbeeld van. De melodie is al 25 jaar oud, terwijl het nummer pas is uitgebracht op mijn vorige album."
'Ik begin met iets heel kleins en uiteindelijk gaat het altijd over de dood'
Voel je je een muzikant of dichter?
"Ik zou mezelf sowieso niet echt een dichter noemen, wat ik doe heeft wel bepaalde poëtische elementen. Een dichter maakt taal en bij mij is de taal een voertuig om een melodie te zingen. Ik ben helemaal niet vrij, want als een melodie bepaalde lettergrepen afdwingt dan moet ik net zo lang puzzelen tot het erin past."
Spinvis Volgt Het Spoor stopt vandaag bij halte Neushoorn. Wat is je band met Friesland/Leeuwarden?
"Vooral Oerol: ik heb daar een paar keer mogen optreden en denk daar met veel liefde aan terug. Ik ken het verhaal van Leeuwarden, van de Elfstedentocht. Dat heb ik altijd erg inspirerend gevonden."
Leeuwarden is in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa. Hoe kijk jij naar de Friese cultuur?
"Voor mij is de taal het meest in het oog springend. Als ik een taal hoor zoals het Fries, luister ik het eerst naar de klank, die vind ik vooral erg mooi."
Friese eigenheid?
"Daar geloof ik niet zo in. Mensen hebben heel erg een eigen identiteit nodig, zo van we horen bij dit en niet bij dat. Een taal kan heel goed zijn als een manier om jezelf te identificeren, alleen maakt dat van jou nog geen ander mens dan Limburgers of Amsterdammers. Daar moet je ook wel mee uitkijken, mensen zijn snel geneigd zich af te zetten tegen de ander. In Groningen zag je tijdens Koningsdag dat mensen zich heel erg identificeren met de gasboringen, waardoor er het idee ontstaat van jullie zijn een ander soort mensen dan wij. Een taal, een vlag of voetbalclub is soms ook wel gevaarlijk. Het is toevallig de regio waar je bent geboren."
In de Noordelijke provincies is je muziek erg populair onder jongeren. Ik heb wel eens het idee dat het meer leeft dan in de Randstad. Hoe kijk je hier tegenaan?
"In steden als Leeuwarden en Groningen ben je veel meer op jezelf aangewezen dan bijvoorbeeld in Utrecht of Amsterdam. De verbindingen zijn daar heel makkelijk en snel. Terwijl als je in Leeuwarden of Groningen woont je het daar moet doen. Het is een soort eiland, waar mensen het met elkaar moeten oplossen. Mensen gaan uit, naar cafés, allemaal in dezelfde stad. Dan krijg je vanzelf dat alle lagen van de bevolking door elkaar worden gemixt, meer dan in een veel groter gebied. In de Randstad is het aanbod veel groter. Je kunt je hele leven in dezelfde bubbel blijven zitten en nooit iets met het andere te maken krijgen. En hier kom je met allerlei andere dingen in aanraking waardoor de mix veel natuurlijker wordt."
Erik de Jong in gesprek met Arjen Bloem op het Oldehoofsterkerkhof
Nu je bekender wordt, willen mensen denk ik steeds meer van je. Hoe ga je daarmee om?
"Zo moet je het niet omschrijven. Binnen de niche word ik wel herkend, maar daarbuiten ben ik een volstrekt onbekende. Ik vertegenwoordig niet heel Nederland, dat is veel groter. De mensen die dit lezen vertegenwoordigen maar een niche. Bij Nederland moet ik eerder denken aan groepen als Bløf of Kensington, dat vertegenwoordigt Nederland."
Toch zijn er denk ik wel momenten binnen je niche die confronterend kunnen zijn.
"Klopt, laatst was er een meisje in een café die een kop koffie bracht en zij vroeg of ze mij iets mocht laten zien. Ze liet toen een tattoo in haar hals zien met het refrein van Kom Terug erop. Daar werd ik wel even stil van. Je moet je voorstellen, dat was gewoon de tekst van een sms naar iemand die op vakantie was en waarvan ik later dacht dat het best een leuke tekst was om iets mee te doen. Niet wetende dat jaren later mensen dat voor de rest van hun leven op hun huid gaan laten zetten. Ik zie teksten ook terugkomen in geboortekaartjes, overlijdensadvertenties en boeken. Dat blijf ik altijd bijzonder vinden. Mensen bedoelen het goed, ik ben geen Dotan ofzo. Soms zijn ze wat opdringerig, maar altijd uit een goed gevoel en altijd positief en lief bedoeld."
GEZIEN EN GESPROKEN
Spinvis
Binnenstad en Neushoorn, Leeuwarden
Zaterdag 28 april 2018