Den Haag hangt vol posters met daarop de oproep om De Samenscholing te behouden en 16 juli was er een manifestatie op het Spuiplein. Dit allemaal omdat eind april de officiële lezing van de gemeente kwam dat de multifunctionele broedplaats ruim baan moet maken. Het pand middenin Moerwijk is nu nog in gebruik met onder andere een concertzaal, een muziekstudio, een weggeefwinkel en een restaurant waar je de lekkerste veganistische maaltijden kunt eten. Wij gingen langs om een portret te maken over wat er op muzikaal gebied allemaal gebeurt in het pand. Daarnaast konden we het niet laten om een aantal andere initiatieven ook uit te lichten.

© Stephan Kaffa

Geschiedenis

Ons gesprek begint bij de buitenbar. Samenscholingmastodonten Jonne Praat en Quincy Gravestone heten ons welkom, bieden ons een biertje aan en vertellen over hoe De Samenscholing ontstaan is. "De Samenscholing komt voort uit De Vloek. Dat was een vrijplaats die gekraakt heeft gezeten op Scheveningen.", begint Jonne. "Als je verder terug zou gaan zou je De Blauwe Aanslag kunnen noemen als ultiem beginpunt. Dat was een van de grootste kraakpanden in Nederland maar dat werd in 2003 ontruimd." Na de ontruiming van De Blauwe Aanslag heeft een deel van de bewoners een pand op de Waldeck Pyrmontkade gekocht. Een ander deel trok naar De Vloek, zo ook Jonne. "In dat pand hebben we onder andere feestjes gegeven, concerten georganiseerd en het eetcafé Water & Brood gehouden. Maar in 2014 kregen we te horen dat we ook hier weg moesten." 

Als gevolg op de aangekondigde ontruiming van De Vloek zijn er meerdere acties gehouden. Een deel van de Haagse bevolking vond het kraakpand een positieve bijdrage leveren aan het culturele landschap. Als gevolg hiervan kwam er een rechtzaak. De rechter bepaalde dat de gemeente De Vloek mocht ontruimen, maar er moest wel een alternatieve locatie worden aangeboden. "De gemeente heeft toen een lijst gemaakt van tien panden waar wij in konden trekken," aldus Jonne. "We zijn met de gemeente een rondje door de stad gefietst langs die locaties en op het eind hebben we onze voorkeur voor een aantal panden uitgesproken. Maar bij elke locatie zei de gemeente dat het niet meer beschikbaar was." Het enige pand waar geen heil in werd gezien was het oude schoolgebouw in Moerwijk en natuurlijk werd dit de plek waar de leden van De Vloek terecht konden. "Het pand was naar ons idee te groot en we konden het niet optimaal benutten. Maar omdat het de enige locatie was die we echt niet wilden, was dat waar de gemeente ons in kwijt wilde." Vanaf dat moment zijn Jonne en de anderen het beste gaan maken met de middelen die ze kregen. 

Een belangrijk thema in het verhaal van Jonne lijkt de afkeer van de gemeente richting De Samenscholing. Waar komt deze negatieve houding vandaan? "Zodra het woord 'kraken' valt is de eerste associatie die van mensen die niets doen en illegale praktijken onderhouden. Daar wil de gemeente vanaf. Er bestond een heel negatief beeld over De Vloek, dat is jammer want veel mensen dachten daar anders over, zelfs de rechter." 

© Stephan Kaffa

Jonne (l) en Quincy (r)

© Eric Hoetjes

Praat vertelt: "De gemeente kon niet tegen de uitspraak van de rechter ingaan, maar ze hebben wel in het contract voor deze nieuwe plek laten zetten dat ze ons geen nieuwe locatie hoeven te bieden als we hier weg gaan. Daarnaast hebben ze ons ook niet in het broedplaatsen-register gezet, waardoor we de bescherming die je daar zou krijgen ook missen." Dit laatste blijkt bijvoorbeeld uit de buren van De Helicopter, die aan het pand van De Samenscholing vast zitten en ook plaats moeten maken. De Helicopter staat echter wel te boek als broedplaats en krijgt van de gemeente een nieuwe locatie toegewezen. 

Volgens Gravestone en Praat is de voornaamste reden dat De Samenscholing niet op de broedplaatsenlijst staat het feit dat er meer gebeurt dan alleen het maken van kunst. "Omdat er onder andere een restaurant, fietsenmaker en weggeefwinkel in het pand zit, voldoen wij niet aan de eisen om een broedplaats te zijn." De gemakkelijke gedachte is natuurlijk om alle niet kunstgerelateerde initiatieven vriendelijk te verzoeken het pand te verlaten en alsnog een gooi te doen naar een vermelding als broedplaats, maar dat gaat er bij Jonne niet in. "Het idee van De Samenscholing is eigenlijk dat je een samenleving creëert waarin alles zit wat een mens nodig heeft. Op die manier help je de wijk en de rest van de stad het rafelrandje in stand te houden, zonder anderen tot last te zijn, maar wat de stad wel mooier maakt.

Naast muziek bruist De Samenscholing op veel meer manieren. Wij spraken met een aantal van de initiatieven die zich binnen het pand bevinden en hadden het over wat hen bezig hield.

Weggeefwinkel Bea-Nix

Van scheendekkers tot kinderstoelen en van kleding tot rollators, van alles is te vinden in de Weggeefwinkel. Het concept is precies zoals het klinkt; alles mag gratis mee en iedereen mag rondneuzen. We spreken met beheerder Marian Sloot: " Over het algemeen komen hier armere mensen. Mensen met kinderen waar ze kleren voor willen halen, of mooie schoenen en nette kleding voor sollicitaties. Daarnaast heeft de winkel ook een educatieve functie. Ik kom zelf uit het onderwijs en als er mensen komen die de taal niet zo machtig zijn, probeer ik ze te helpen door met ze te praten. Of kinderen een boekje te laten lezen." Niet alleen gulle buurtbewoners maar ook grotere partijen helpen de winkel zo nu en dan. "We hebben van Aegon rond de kerst een heleboel speelgoed gekregen om weg te geven. Die spullen kwamen in hele solide nieuwe verhuisdozen, die hebben wij vervolgens gebruikt om spullen te brengen naar slachtoffers van een grote brand in de Schilderswijk een poosje geleden, maar ook naar Oekraine."  De winkel is open voor iedereen, ook voor mensen met een wat grotere beurs. "Iedereen mag komen kijken en iets moois meenemen, maar ik vraag aan mensen die wat meer kunnen missen wel vaak of ze nog een kleine donatie kunnen achterlaten. Meestal laten ze dan gelijk vijftien euro achter."
Geïnteresseerd, of wil je iets langsbrengen? Check de Facebookpagina van Bea-Nix.

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

Leugenaars

Wat vinden de buurtbewoners eigenlijk van de multifunctionele broedplaats? Het oude schoolgebouw ligt midden in een woonwijk en de bedrijvigheid kan best voor overlast zorgen. "Aanvankelijk was iedereen sceptisch. Ze hadden de beelden van de ontruiming van De Blauwe Aanslag gezien en ook toen De Vloek ontruimd werd was er, ten onrechte, veel politie op de been. Daarom vonden de buurtbewoners het nogal spannend.", vertelt Jonne. Maar volgens zowel Praat als Gravestone is nu de tendens totaal anders. "Toen er laatst een inspraakmoment was bij de gemeente zijn er allemaal mensen vanuit de buurt komen vertellen hoe belangrijk ze ons vinden.", aldus Jonne. Quincy haakt aan: "Wij en die buurtbewoners zijn door Arjen Dubbelaar van Groep de Mos voor leugenaars uitgemaakt. Zij hadden een enquête gehouden onder de buurtbewoners met als enige vraag of ze wel eens last hadden van De Samenscholing. Daar was de uitslag van dat mensen last van ons hadden, dus iedereen die achter ons stond zou hebben gelogen."

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

Uitzetting

Over een halfjaar moet De Samenscholing eruit, dat is nu zeker. Waar gaan de bedrijven en deelnemers dan naartoe? Zijn er plannen om weer te gaan kraken? Of gaat er gekeken worden naar een andere oplossing? "Kraken is nagenoeg onmogelijk gemaakt in Nederland. In 2010 is er een wet aangenomen waarmee Nederland van het meest coulante naar het meest strenge land in Europa is gegaan, wat betreft regels omtrent kraken.", vertelt Jonne. "Die wet is gemaakt om zowel kraken als leegstand tegen te gaan, maar er wordt alleen gehandhaafd op het kraken. Daardoor kan je eventueel ergens intrekken om er twee maanden te wonen, maar een culturele vrijplaats van dit formaat opzetten is niet meer mogelijk."

Alle bedrijven in het pand hebben een mogelijkheid om in de nieuwe invulling van het schoolgebouw een ruimte te huren en hun bedrijf voort te zetten. "Dat is geen optie, want dan zouden we huur moeten betalen en er daarom een commerciële instelling op na moeten houden. We snappen dat alles, helaas, geld kost, maar De Samenscholing draait op andere principes." Volgens de twee Samenscholingondernemers is er nog maar één optie: "De gemeente moet inzien dat ze de laatste echte culturele vrijplaats van Den Haag aan het vermoorden zijn en dat als dit dood is er niks voor terugkomt. Ze moeten nu beginnen met reanimeren, voor het te laat is."

Naast muziek bruist De Samenscholing op veel meer manieren. Wij spraken met een aantal van de initiatieven die zich binnen het pand bevinden en hadden het over wat hen bezig hield.

Ateliers

Een aantal klaslokalen op de bovenverdieping van het pand dienen als atelier voor jonge kunstenaars. Kunstacademiestudenten Eli en Alexia nemen ons mee naar een aantal ateliers om te laten zien wat voor werk zij maken. Het eerste atelier waar we binnenlopen is van Alexia en haar ateliergenoot Beau. "Beau is tattooartist, zij is heel georganiseerd en heeft een beetje een free space van haar deel van het atelier gemaakt. Ik ben minder georganiseerd zoals je ziet." lacht Alexia. In de ruimte staat een strandstoel gemaakt van maliën. "Wil je gaan zitten?" Vraagt Alexia. De stoel zit verrassend prettig. "Je bent mijn eerste proefpersoon, maar de stoel werkt goed.", lacht de kunstenares.

Eli vertelt dat alles onderling gedeeld wordt. "Er is een greenscreen dat iedereen mag gebruiken. Iedereen is heel sociaal met elkaar." Vervolgens lopen we door naar het volgende atelier. "Hier wilde ik een zeefdrukwerkplaats van maken. In de hoek staat de zeefdruk, maar er zijn meerdere mogelijkheden om de ruimte te gebruiken hier." Eli vertelt ons dat de ruimtes door tussen de tien en vijftien mensen gebruikt zijn en dat verschillende acties en bands gebruik hebben gemaakt van de zeefdruk om merchandise te maken. "Daarnaast heb ik een aantal mensen de beginselen van zeefdrukken geleerd. Het is een dure hobby om te zeefdrukken want je hebt heel veel dingen nodig. Hier zijn die spullen gewoon aanwezig." Alle ruimtes zijn semi-openbaar vertelt Eli. "Iedereen kan in principe langskomen als ze een afspraak maken."

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

© Stephan Kaffa

Antikapitalistische studio

Een van de belangrijkste muzikale onderdelen van De Samenscholing is de muziekstudio. Hier neemt Quincy allerhande artiesten op voor een schappelijk bedrag. De studio is door de Samenscholingsregular zelf gebouwd. "Eerst was het een klaslokaal. Daar hebben we een box-in-a-box-constructie in geplaatst, zodat het goed geïsoleerd zou zijn." Volgens Quincy duurde dit proces ruim negen maanden door een gebrek aan geld. "We hebben maanden bij het grofvuil onderdelen verzameld, van gipsplaten tot isolering. Zo hebben we alles kunnen bouwen."

De studio wordt beheerd door Gravestone zelf waardoor hij in een bevoorrechte positie zit. "Ik neem voornamelijk bandjes op die ik zelf ook leuk vind. Dat kan omdat er niet veel vaste lasten zijn. Als ik met mijn studio maandelijks veel huur zou moeten betalen, ben je genoodzaakt ook dingen te doen die je niet leuk vindt. Nu blijft het echt een hobby." Om dezelfde reden vraagt Quincy ook geen financiële vergoeding voor het opnemen in Studio Moerwijk. In plaats daarvan wordt er aan de bands gevraagd om een donatie voor de studio mee te nemen. "We vragen dan of ze een microfoon of iets dergelijks meenemen. Dat kan dan weer gebruikt worden om de kwaliteit van de opnames te verbeteren." Op deze manier krijgt de artiest studiotijd voor een schappelijk bedrag (namelijk de microfoon of dergelijke die wordt gekocht) en wordt de studio er ook beter van. "Dit vind ik zo kicken eraan, het antikapitalistische. Dat past ook helemaal bij het pand." 

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

Podium

In de oude gymzaal van het schoolgebouw bevindt zich het poppodium. Hier zijn de afgelopen jaren van allerhande artiesten shows geweest. Van lokale bands als Bleedroot tot buitenlandse undergroundbands. Sinds jaar en dag doet Jonne de programmering van het podium. "Ik ging in De Blauwe Aanslag altijd bandjes kijken, toen dacht ik: dat kan ik ook. Dus ben ik in De Vloek feestjes gaan organiseren." Het werk van Jonne is voortgezet in De Samenscholing en in Café de Vinger. "Ik wil hier undergroundbands een podium bieden. Iets dat best schaars is geworden in Den Haag. Ik durf zelfs te zeggen dat dit de laatste plek is waar dat kan." 

De programmering in de zaal betreft voornamelijk punkartiesten, hoewel Jonne ook nog weleens een uitstapje wil maken naar een gerelateerd genre. "Alle punkstromingen komen langs, maar ook ska, new wave en zelfs theatervoorstellingen." Jonne zegt dat omdat hijzelf ook in punkbands speelt, zijn focus daar wat meer op ligt. "Ik heb ook meer contacten binnen dat genre. Die bands benaderen me dan, al dan niet via via, als ze op tour gaan. Zo komt het dat we acts uit Amerika, Italië, Indonesië en zelf Trinidad en Tobago hebben gehad." Alle artiesten worden op dezelfde manier betaald, vertelt de programmeur: "Een deurdeal, een bordje eten, een slaapplaats en gratis drank. Dat werkt eigenlijk ook altijd goed." Met die deurdeal is ook nog wat aan de hand. Er wordt vaak een richtprijs genoemd voor de bezoekers. "Alle entreeprijzen zijn op donatie, dus je mag zelf bepalen wat je betaalt. Alleen soms geven we dus een richtprijs aan van maximaal vijf euro. Bezoekers komen dan altijd binnen, ook al geven ze niks. Maar er zijn ook altijd mensen die een tientje geven, of zelfs meer. Zo betalen zij eigenlijk voor de mensen die minder te besteden hebben."

Als we vragen wat Jonnes favoriete moment was van de tijd dat hij geprogrammeerd heeft, moet de organisator even nadenken. "We hebben natuurlijk twee jaar lang heel weinig kunnen doen hier, maar uit de jaren ervoor heb ik duizenden verhalen die op elk een eigen manier bijzonder zijn." Na even nadenken komt er een verhaal over de Britse band Sick On The Bus op bij Jonne. "Die gasten zijn dik in de vijftig en ze zeiden dat ze graag wilden komen spelen voor een beetje benzinegeld en gratis drank. Het enige wat ze wel echt wilden hebben was een plek waar ze goed konden slapen." Jonne heeft de band in huis genomen, waar hij een speciale logeerkamer heeft voor artiesten die optreden in De Samenscholing. "De band gaf nog aan dat ze echt matrassen wilden om op te slapen. Toen we na de show bij mij thuis kwamen, hebben we nog een biertje gedronken en voor we het wisten was het tien uur 's ochtends. De band had nog niet geslapen maar moest wel door naar de volgende show. Al die stress om matrassen was voor niks.", lacht Jonne. "Het de hele avond feestvieren maakt het voor mij mooi. De sfeer is altijd heel fijn, of er tien mensen zijn of honderd."

 

Naast muziek bruist De Samenscholing op veel meer manieren. Wij spraken met een aantal van de initiatieven die zich binnen het pand bevinden en hadden het over wat hen bezig hield.

Water en Brood

Tijdens ons bezoek aan De Samenscholing kunnen we het niet laten om ook een maaltijd te nuttigen in het veganistische restaurant Water en Brood. Een lekkere en voedzame driegangenmaaltijd wordt ons voorgeschoteld voor een heel klein bedrag. We spreken Kiki die het restaurant beheert. "In De Blauwe Aanslag is Water en Brood ontstaan als een volkskeukentje. Dit groeide later door naar een eetcafé in De Vloek en daarvandaan is het naar De Samenscholing gegaan." In de keuken staan vrijwilligers die al een tijdje meedraaien bij De Samenscholing. Het gedachtengoed van de broedplaats is goed merkbaar in het restaurant. "We willen een lekkere, veganistische en biologische maaltijd aanbieden voor een lage prijs. We hebben zelfs een actie waarbij mensen een maaltijd voor een ander kunnen kopen." We vragen Kiki hoeveel gasten er op een avond zijn. "Dat weet ik niet precies, maar het bezoekersaantal schommelt een beetje tussen de twintig en dertig mensen per avond. Voor de pandemie waren dat er nog meer. Ik denk dat we toch wel populair zijn gebleven omdat we, naar mijn weten, het oudste veganistische en biologische restaurant van Den Haag en omstreken zijn. Daarnaast is veganisme en biologisch eten heel hip geworden, ondanks dat zijn wij heel erg onszelf gebleven."

Wil je reserveren bij Water & Brood? Kijk op hun sociale media.

© Stephan Kaffa

De Samenscholing


© Stephan Kaffa

Wat vindt de lokale politiek

Wij wilden ook nog wat horen van de lokale politici in Den Haag. Daarvoor benaderden wij een partij die uitgesproken tegen De Samenscholing was en een partij die voor het behoud van de broedplaats is. De eerste partij (Hart voor Den Haag/Groep de Mos) liet niets van zich horen, maar we kregen wel Tim de Boer van de Haagse Stadspartij aan de telefoon. Hij vertelt het volgende:

"Wij zien echt de meerwaarde van een vrijplaats in de stad. Een plek waar het een keertje niet allemaal om geld draait." Volgens De Boer moeten plekken als De Samenscholing gekoesterd worden omdat het een rijke voedingsbodem is voor nieuwe ontwikkelingen. "Wat mij enorm frustreert is dat de wethouder economie niet eens de moeite heeft genomen om te kijken wat De Samenscholing nou eigenlijk is. Daaruit blijkt dat je wat in de stad gebeurt niet serieus neemt als college. Er wordt teveel waarde gehecht aan het behalen van een beleidsdoelstelling of het binnenhalen van een subsidie, in plaats van gebruik te maken van de kansen die er al liggen." 

De mensen bij De Samenscholing gaven aan dat de gemeente zeker niet tevreden was met de vrijplaats in Moerwijk. Aan Tim de Boer vragen wij of dit echt het geval is of dat het beeld van De Samenscholing enigszins vertekend is. "Ik heb het gevoel dat op het moment dat er een groep is die niet gelinkt is aan de gemeente middels subsidie of iets dergelijks, de gemeente dat lastig vindt. Als een instelling subsidie ontvangt, kan je als gemeente ook terugvallen daarop en verwachten dat een dergelijke plek iets voor jou terugdoet. Een plek als De Samenscholing is een echte onbekende voor de gemeenteraad. Ze houden zich afzijdig van de politiek maar verkondigen wel een duidelijke politieke mening. Ik denk dat de gemeente het moeilijk vindt daarmee om te gaan." Volgens De Boer komt de frustratie vanuit de gemeente ook deels door het succes van De Samenscholing. "Als het gebouw was doodgebloed had niemand het erg gevonden dat ze eruit moeten. Maar het is juist een heel succesvolle plek geworden." 

Om de vrijplaats toch een toekomst te geven, heeft de Haagse Stadspartij een initiatiefvoorstel ingediend dat ondersteund is door de Haagse SP, PVDA, PVDD en Groen Links. "In dit voorstel vragen we de raad om een beter plan. Het liefst iets op dezelfde plek, want er liggen in dat gebouw nog voldoende mogelijkheden om de gemeenschap verder uit te bouwen of te verbeteren. Als dat niet kan moet de gemeente een goede alternatieve locatie bieden." We vragen De Boer of hij ook concrete plekken in gedachten heeft waar De Samenscholing heen kan. De politicus begint te gniffelen: "Als ik even ongeremd denk aan plekken in de stad die leeg staan, komt de Amerikaanse ambassade bijvoorbeeld bij me op. Daar hebben we nog steeds geen plannen voor. Misschien moet De Samenscholing gewoon naar het midden van het museumkwartier. Ik denk niet dat we daar de handen voor op elkaar krijgen, maar het is wel een gebouw waar dat zou kunnen." Ook noemt De Boer het oude conservatorium als eventuele locatie waar de broedplaats heen zou kunnen gaan. "We nemen in elk geval geen genoegen met de huidige situatie."

© Stephan Kaffa

De Samenscholing

"Misschien moet De Samenscholing naar het museumkwartier."