Negen jaar geleden was hij er niet bij toen Mad Max: Fury Road in première ging in Cannes, maar deze keer liet hij zich de rode loper niet ontnemen. Tom Holkenborg is weer even in Europa, om te vertellen over zijn score voor de nieuwe film van George Miller. Holkenborg heeft inmiddels een aardige IMDB vol met filmcomposities, met de nadruk op superheldenfilms, van Deadpool tot The Dark Knight. Furiosa is de origin story van Fury Road, waarin hoofdpersoon Max Rockatansky door het lot verbonden werd aan een zwijgzame maar megastoere vrouw die lang lang geleden ontvoerd is uit een paradijselijk groene wereld. Misschien wel de laatste oase in een door mensen volkomen vernietigde aarde, die veranderd is in een haast onleefbare woestijn. Dictatoriale, gewelddadige leiders maken er de dienst uit, op ronkende motoren en robuuste monstertrucks. Een dankbaar toneel om op te mogen componeren, vertelt Tom Holkenborg.
‘Ja, dat was fantastisch. Dat was het bij de eerste film ook. Er is wel een groot verschil, omdat de eerste film was gemaakt vanuit een derde persoon perspectief. De componist en de regisseur zaten naast de theaterbezoeker in de stoel en die keken naar alle chaos op het scherm binnen 48 uur. Daar paste een krankzinnige, totaal over de top rockopera onder. Deze film speelt zich af over 20 jaar en is vanuit een eerste persoon perspectief gemaakt. Dus alles wordt bekeken vanuit de ogen van Furiosa.’
En dat maakt voor jou uit?
Dat maakt heel erg veel uit. Als je vanuit de derde persoon kijkt naar een zesjarig meisje dat getuige is van de moord op haar moeder zou je iets heel emotioneels doen, een blik violen open trekken. Maar dat meisje hoort dat niet. Dat ervaart pure paniek en stress. George, de regisseur, stuurde dat ook heel erg. Het moest zo agressief mogelijk. Ik dacht: ok, ik zit al op het randje. Maar hij zei: het moet pijn doen aan de oren. Ik dacht: dat kan ik.’
Op een festivalposter prijkt zijn naam al even niet meer, maar des te groter wordt Tom Holkenborg genoemd op de aftiteling van grote Hollywood blockbusters. Deze week verschijnt Furiosa, de opvolger van het fenomenale Mad Max: Fury Road. Het is een zogeheten 'origin story' die onder je huid kruipt: ‘Een meisje van zes dat getuige is van de moord op haar moeder voelt complete paniek.’
Hoe ben je bij de Mad Max reeks betrokken geraakt?
‘Tussen 2010 en 2012 was ik de assistent van Hans Zimmer. Op een gegeven moment was er een probleem met de film 300 Rise Of An Empire, met Zack Snyder. 'Kun je dat overpakken, want het gaat niet goed bij die film?' Die muziek belandde via iemand van Warner Bros bij George Miller, en die zei: die jongen wil ik ontmoeten. Ik ben naar Sidney overgevlogen en daar heb ik een versie gezien van Fury Road. George zei: ik wil morgen van jou een Powerpoint wat je gaat doen voor deze film. Mijn idee was een soort rockopera, waarin ik instrumenten gebruik op een manier waarop ze helemaal niet bedoeld zijn. Dat zie je ook op het scherm: auto’s en motoren gemaakt van allerlei voorwerpen, zoals een koffiekan. Onderweg terug in het vliegtuig was duidelijk dat ik aan al die films met George zou werken.’
Je idee was dus om de gevonden machines die zo’n belangrijke rol spelen in de film te vertalen naar muziek?
‘Er is een mooie term in de muziek: found sounds, aparte geluiden die je vaak zelf opneemt. Ik zag toevallig laatst een filmpje gemaakt voor de eerste Junkie XL plaat, waarin ik.met een recordertje in het centrum van Amsterdam trams opneem. Later verwerkte ik dat in mijn muziek. Dat doe ik nog altijd heel veel met mijn telefoon, en veel daarvan heb ik hiervoor gebruikt. Daarnaast heb ik veel geluiden gecreëerd met metaal. Ik ben gewoon naar de lokale Praxis gereden en heb een hele verhuiswagen vol gestopt met troep, kettingen, metalen voorwerpen, buizen, noem maar op. In de studio zijn we aan de slag gegaan met hamers, strijkstokken, dingen kapotslaan. Er is veel sounddesign overheen gegaan, waardoor er bijvoorbeeld iets uitkwam dat klinkt als strings, maar dat niet is. Ik heb juist weer experimentele opnames gemaakt met strijkers die weer klinken als percussie. George houdt daarvan. Niet alleen moet het muziekstuk sense maken, maar het verhaal erachter moet ook kloppen.’
Nu heb ik het idee dat deze film ten opzichte van Fury Road wat meer rust heeft, minder voortdurende actie. Dat betekent dat je andere muziek moet maken, die zwanger is van spanning, maar niet meteen ontploft.
‘De discussie was: hoe creëren we muziek die je voelt maar niet hoort? En dat was een heel belangrijk topic. Mensen die mij goed kennen, weten: Tom houdt van lawaai. Ik heb dat altijd gedaan met concerten. Of dat nou Nerve was of Junkie XL, het was altijd lawaai, een uur, anderhalf uur lang. Maar de laatste tien, vijftien jaar heb ik ontdekt: als je gewoon eens een keer je mond houdt, dan is dat eigenlijk veel krachtiger. En dat werd in deze film in één keer heel erg belangrijk. Niet waar de muziek zit, maar juist waar geen muziek zit. Je hoort op veel momenten ook een pulse die Furiosa's hartslag voor moet stellen, soms snel, soms langzaam, soms overslaand. Dat geluid is er vrijwel constant maar wordt niet geregistreerd als muziek.’
Precies, waar geen muziek zit, zit vaak wel geluid.
‘Klopt. En dat is ook heel belangrijk. Deze film is mijn eerste keer dat ik niet alleen de muziek heb gemaakt, maar ik was ook verantwoordelijk samen met iemand anders voor de uiteindelijke mix van de film. We zijn echt nog maar drie en een halve week geleden klaar in Sydney, Rob MacKenzie en ik. Ik was dus helemaal in controle, waar zit die muziek in de ruimte? Hoeveel laag zit erin? Hoe hard is het? En waar gaan we eruit? Natuurlijk allemaal onder supervisie van George, want die is echt zo gespitst op details. Het mooie was: er is jaren aan deze film gewerkt, ook door mij. Ik dacht soms: dit heb ik over drie jaar nodig, ik leg het vast opzij. Het echte werk duurde een jaar.’
‘Middenin film zit trouwens een absurde actiescène die wel tachtig dagen kostte om te schieten. Ze rijden met die enorme truck door de woestijn en worden van alle kanten aangevallen, echt een absurde choreografie is dat. In Fury Road zou ik daar een epische rockopera van gemaakt hebben, hier zit in de eerste vijf minuten van de scène juist helemaal geen muziek. Waarom niet? Omdat we dan als kijker nog niet weten of Furiosa er eigenlijk wel is.’
Hoe werkt het componeren? Heb je dan de film op een scherm in je studio?
‘Ja, ik werk heel gedetailleerd met beeld, met een versie van de film, maar die verandert dan wel 80 of 150 keer, elke week een update. Man, nu zit die scene weer daar en dan werkt de muziek weer niet. Het is constant masseren, maar ik vind het heerlijk om zo muziek te maken. Dat agressieve geluid dat steeds terugkomt in de film - de eerste keer na vijf seconden - komt trouwens uit een Buchla modulaire synthesizer, een apparaat dat in de jaren zestig ontwikkeld is vanuit een wetenschappelijke benadering van geluid. Ik heb er jaren achteraan gezeten, ze zijn extreem moeilijk te krijgen. Toen ik hem eindelijk binnen kreeg dacht ik: dit is hem, dit is het geluid voor deze film.’
‘Wat wel leuk is: we hebben ook enorm veel AI gebruikt voor deze film. Op een gegeven moment hadden we een zinnetje nodig van een acteur, maar hij was niet beschikbaar. Toen heeft iemand anders het ingesproken, het klonk precies goed. Die software is gemaakt voor stemmen, maar ik heb hem misbruikt. Dan voerde ik iets in, bijvoorbeeld drums en zei ik: dit is een didgeridoo. En dan zien wat er uit komt. Daar komen bizarre dingen uit, heel leuk.’
Ideaal als je op zoekt bent naar geluiden die niet bestaan. Betekent dat dat je met een positief gevoel naar de toekomst van AI kijkt?
‘Nou, ik volg het in elk geval op de voet. Ik probeer veel uit, en veel software die ik gebruik heeft al AI-elementen. Het helpt je met klank, en door feedback te geven leert de software jouw voorkeuren kennen. Ik zie natuurlijk ook de hete hangijzers. Menselijke beroepen zullen verdwijnen.’
Jij hebt straks geen violist meer nodig om een viool in te spelen…
‘Er is straks helemaal geen componist meer nodig. Alles wordt straks gedaan door AI. Het is begrijpelijk dat dit heel erg speelt in de muziekwereld, maar het is een ontwikkeling die al begon tijdens de industriële revolutie in Engeland in 1850. Stap voor stap werden beroepen overbodig en moesten mensen worden omgeschoold. Dat zal nu ook gebeuren. Tot nu toe is AI gebaseerd op dingen die al bestaan, copy-paste. Dat brengt auteursrechtelijke problemen met zich mee.’
Zijn op dit moment de voordelen groter dan de nadelen?
‘Op dit moment voor mij wel. Dit is hoe ik er naar kijk: er zijn dingen waardoor ik denk: waar staan we over vijf jaar?! Maar de andere kant op kijken en doen alsnog het niet bestaat is zeker geen optie, want het gaat gewoon door en het gaat harder dan je wil.’