In safe space Roadburn komen bizarre uitersten samen

Experiment, grote uitersten en dito ambitie en lef, daarvan getuigt het Roadburn 2024-programma. Neem Fluisteraars, een illuster duo uit Bennekom dat internationaal opgepikt is en als zeer invloedrijk geldt voor de Nederlandse black metalscene. Ondanks een klein dozijn aan bewierookte releases, treden ze nooit op. Maar ze komen hun belofte aan festivaldirecteur Walter Hoeijmakers na en spelen hun eerste Nederlandse shows op Roadburn. De rij voor de kleine zaal van 013 is vrijdag net zo immens als de verwachtingen. Binnen wacht de zevenhonderd gelukkigen echter geen black metal, maar experimentele soundscapes. Met zware brom en veel geruis zetten ze een dreigende, gure sfeer neer, alsof een poolwind door de antieke radiostudio op het podium blaast.

Fluisteraars presenteert het nieuwe album ‘Manifestaties van de Ontworteling’ en bewaart de black metal voor zondag. Dan krijgen bezoekers in de Terminal (een grote fabriekshal) een ware hoogmis van ziedende black metal met volledige band en krijsende frontman in klassiekers als ‘Dromen van de Zon’ en ‘Brand Woedt in mijn Graf’. Twee indrukwekkende shows in twee uitersten van het Roadburn-spectrum. Dat geldt ook voor het festivaldebuut van Blood Incantation. De gereputeerde Amerikaanse death metalgroep pakt vrijdag ook nogal ‘ambient’ uit met een integrale albumuitvoering en keert zaterdag om middernacht terug op de main stage voor een daverende set progressive death metal.

Het is Roadburn ten voeten uit: een podium bieden aan de ambitieuze wensen van de artiest en ze pushen een tweede show te ontwikkelen. Niet meegaan in het gangbare, maar de ontdekkingsreis aangaan. In een Q&A vertelt Hoeijmakers hoe Blood Incantation om zeven verschillende authentieke synthesizers vroeg, museumstukken die nergens te huur waren, enkel te koop voor ettelijke duizenden euro’s per stuk. 40k uitgeven voor een enkele show was wat te gortig, maar via het eigen netwerk wist het festival toch alle synths te bemachtigen. “It was… two years of getting synths”, blikt Hoeijmakers grinnikend terug. “They couldn’t believe we got them. But the bands are the core of the festival. We go above and beyond to get what they need.” Luid applaus voor de zachtaardige directeur, die zondagmiddag even als integere en knuffelbare ster in de spotlights staat.

Vanaf de opening op donderdag werpt het festival je heen en weer tussen onder- en overprikkeling. Zo verrast de Gentse black metalgroep Wiegedood als opener op de main stage met dreigend aanzwellende synths en donker tromgeroffel in een beklemmende soundtrack bij een Japanse horrorfilm uit 1926. De overgang van dit ‘zitconcert’ naar Body Void is levensgroot. Het Amerikaanse trio klapt er vernietigend op met sludge en een hoofdrol voor gemeen harde, bij vlagen neurotische elektronica. Van de genadeloze Franse hardcore punks Birds in Row naar de Ierse dronefolkies Lankum (waarover straks meer) is qua tempo ook alsof je met een Formule 1-bolide de grindbak in rijdt.

 

Het gaat in de Roadburn-community veel over headliners of het gebrek eraan. De rijzende kosten, die vooral voor grote Amerikaanse bands meerdere keren over de kop zijn gegaan, zijn breed uitgemeten. De ogen zijn zondag dan ook gericht op The Jesus and Mary Chain. De Schotse shoegaze-pioniers maken op de 013 main hun status waar en doen de sterke nieuwe plaat recht vanaf het hard groovende titelnummer ‘JAMCOD’. Ook het slepende, druggy ‘Chemical Animal’ en de Stones-ode “I’ve been rolling with the Stones; Mick & Keith & Brian Jones” komen ondanks de nogal statische presentatie goed van het podium. De 40-jarige (…) band gaat onverstoorbaar door en heeft bij oudjes als ‘In A Hole’ een Black Rebel Motorcycle Club-achtige groove te pakken.

De sets van ‘sub-headliners’ Lankum en Khanate vallen ook niks tegen. Waar de Ierse band 013 zittend op de rand van het podium charmeert met strijkers, blazer (uilleann pipes), draailier, een soort trekzak (concertina), plus een larger than life tom drum, staat Khanate er juist stoïcijns bij. De legendarische doomband met onder meer Stephen O’Malley (Sunn O)))) is bijeen voor eerste shows in 20 jaar en dat pakt kiezelhard uit. Weinig bands zullen zo de zintuigen verdoven, alle vreugde, dromen en licht uitwissen en de toekomst zo inktzwart schilderen. De drones van Lankum werken ook hypnotiserend en ook op de emoties, maar de sfeer is een stuk meer uitgelaten. Inclusief droge pubanekdote over Sting, die ze eren door ‘We Work the Black Seam’ te coveren.

Hoewel hiphop op Roadburn al een ding is sinds Dälek in 2017, valt het gehalte dit jaar toch op. Neem de dromerige mix van hiphop/triphop en elektronica van het Bosnische Arms & Sleepers of de militante rap van Angry Blackmen, het duo uit Chicago dat de Engine Room in de fik zet met misschien wel de meest pure hiphop ooit. En dan is er donderdag nog een afsluitend vraagteken op de main stage: Na twee sterke shows in 2023 keert Backxwash terug met nieuwe muziek. De Zambiaans-Canadese queerrapper met facepaint maakt ook muzikaal weer veel indruk. ‘Black Magic’ is exemplarisch met militante rap over triphop-beats en noisy riffs.

Klapstuk zijn natuurlijk twee shows van clipping., een soort horror hiphop-act die al lang op de lijst stond. “Turn the lights off, shut the club down”, het trio uit Los Angeles begint meteen met een grimey banger. Daveed Diggs is de bezeten rapper en nog hardere hypeman, terwijl William Hutson en Jonathan Snipes de elektronica afranselen. Deed clipping. donderdag een meer elektronische partyset, vrijdag is het harder, duisterder en experimenteler en snap je de link met Roadburn direct. “Let's do some scary shit.” Het is het signaal voor het duo om helemaal los te gaan op de elektronica: gruizig, freaky en onnavolgbaar tot het overgaat in de sample “Candlesticks in the dark, visions of bodies being burned” van prijsnummer ‘Say the Name’. Toch zit de grootste verrassing in de deelname van soulvolle toetsenist-zangeres Counterfeit Madison, die het laatste deel van de show verrijkt met haar enorme bereik en ook solo harten wint.

Ook elektronica is dit jaar in vele vormen terug: van de eigenzinnige Liverpoolse dj-producer Forest Swords en de vampieren industrial metal van Patriarchy tot een heuse loeiharde PRSPCT clubnacht in Club Smederij, als onderdeel van zijprogramma Offroad. Hoogtepunt is de dampende set van HEALTH op vrijdag. Het Californische trio heeft ditmaal het uitstekende ‘Rat Wars’ album op zak en speelt de main na twee jaar gewoon weer plat met een überhard hamerende mix van stampende elektronica en noisy gitaren. De melodieuze, dromerige en vrij cleane zang vormt dan weer een mooi contrast.

De reden dat Backxwash graag terug wilde komen, laat zich raden. Ze voelde zich vorig jaar zo veilig en gezien op Roadburn en bekende dat dat een groot contrast was met thuisland Canada. En dus vroeg ze dat aan Hoeijmakers na de show op Le Guess Who? 2023. Die hapte gretig toe, maar mocht haar komst (exclusiviteitsdeal Lowlands 2024) pas op de dag zelf bekendmaken.

Artiesten lijken zich sowieso heel vrij te voelen op Roadburn, afgaande op het grote aantal politieke en maatschappelijke statements op het podium. Je kunt ook zeggen: het Tilburgse festival boekt veel sterk geëngageerde artiesten. Op de eerste festivaldag spreken zeker drie artiesten zich uit voor de Palestijnse zaak. Body Void is de eerste en Seán Mulrooney (Tau & the Drones of Praise) volgt. Hij schreef er het anti-oorlogsnummer ‘No Two Sides’ over. De onverbiddelijke Philadelphia noiserockers Eye Flys zijn nog wat uitgesprokener: “Let's make sure we talk about Palestine. And that we talk about ending the occupation, and not just a ceasefire.” Bij White Ward komt oorlog nog dichterbij. De Oekraïense black metalband moest al twee keer afzeggen en nu is de saxofonist (als live-lid) opgestapt. Dima Dudko verdedigt zijn land tegen oprukkende Russen, zo vertelt de ‘frontman’ aan het begin van hun nogal brute set.

Wie zich zeker vrij voelen zijn Death Goals: twee Engelse adrenalinebommetjes die intense hardcore punk maken en dat zelf betitelen als queercore: “This is queer fucking hardcore for trans fucking youths... this is your safe space... so take it!” Het duo schuift naast Agriculture en Ragana aan in het panel ‘Heavy Music's healing power’, geleid door Kim Hoorweg (VULVA). Death Goals noemt daarin de UK hardcore scene erg inclusief, maar stelt ook dat festivals nog altijd een ‘oncomfortabele, macho plek’ zijn. Agriculture-bassist en vocalist Leah B. Levinson vult aan: “Connecties en deals worden in deze scene nog vaak gemaakt door backstage te kletsen met de jongens. En dat is lastig te veranderen.”

Levinson ‘rolde nog in de muziekwereld als een CIS-jongen’ en heeft voordat ze zelf uit durfde te komen als trans veel aan voorbeelden gehad, zoals in de grindcore-docu ‘Slave to the Grind’. “Really empowering to see how she did that and kept her deep metal growl.” Representatie is daarom heel belangrijk,. benadrukt ze. Maria en Coley van het ‘queer antifascist black metal/doom duo’ Ragana beamen dat. “Ik geloof dat we veel bands hebben geïnspireerd, maar we hebben het nog steeds moeilijk. Het is zo moeilijk voor ons om als queer band te bestaan.” Harry Bailey (Death Goals): “In een wereld vol haat, ook tegen homo's, is het enorm belangrijk dat we opstaan.”

Het gaat ook over het verschil tussen ‘tokenisation’ en ‘echte representatie’. Levinson: “Representation en bookings zijn awesome. Maar het hoeft van mij niet overal op posters geplakt te worden, we zijn geen poppen op het podium.” Voor Death Goals is queer zijn juist de essentie van de band. “Het is zó belangrijk om naar een festival als dit te komen en daarvan te kunnen genieten. En zo fijn om hier niet de enige queer-artiest te zijn. See that representation and feel that healing power!”