A la carte met Willem: 'Ik moest me weer vrijvechten als solo-artiest' A la carte met Willem: 'Ik moest me weer vrijvechten als solo-artiest'

‘Ik ben relatief sportief. Alhoewel sport de afgelopen maanden op een zijspoor is geraakt, omdat ik zo bezig was met dit album. Ik had er eventjes niet de headspace voor. Ik ben heel erg alles-of-niets. Als ik iets doe, dan ga er ik voor 200% voor. Ik vind het heel moeilijk om er iets naast te doen. Daar zou ik wel een gezondere balans in willen krijgen, maar dat heb ik gewoon niet. Dan vind ik het fijner om zo lang mogelijk te slapen, wakker te worden en meteen de studio in te duiken.’

Want als je wakker wordt, is het album het eerste waar je aan denkt, en het allerlaatste voor je weer gaat slapen?
‘Zeker, en als ik ’s nachts wakker word, denk ik er óók aan. Ik kan het niet uitzetten. Dan word ik wakker en denk ik: “Het hele arrangement klopt niet! We moeten het ZO doen!” Juist als ik er niet over nadenk, dan komt het omhoog.’

Wat doe je als je wél in een sportieve fase zit?
‘Maakt niet uit. Ik ga fietsen, hardlopen of fitnessen, alles eigenlijk. Ik vraag veel van mezelf. Ik heb heel lang gekickboxt, maar ik kreeg schouderblessures vanwege mijn houding. En ik doe grappling, MMA. Maar daardoor heb ik mijn tongbeen vorig jaar gebroken.’

Je tongbeen?!
Ja, ik werd gechoked, maar ik wilde NIET opgeven, en mijn tegenstander zette steeds harder aan, en nog harder, en nog harder. En opeens hoorde ik het. TAK. Opeens was mijn tongbeen gebroken. Een heel dun botje, ergens in je strottenhoofd.’ Hij wijst ernaar. ‘Ik wist ook niet dat dat er zat.’

En wat kun je daardoor niet?
'In principe niks, je kunt nog steeds praten. Het deed gewoon ontzettend pijn. Ik had shows en ik dacht: shit, als ik nu dat album af ga maken, dan kan ik niet het risico lopen om mijn tongbeen te breken. Dus toen is het sporten een beetje weggevallen. Dus aan degene die mijn tongbeen heeft gebroken: het is jouw schuld.’ Grinnik. ‘Nee, geintje.’

‘Oké, deze vind ik lastig. Ik heb over alles wel wat te zeggen. Maar deze twee vragen zullen in principe hetzelfde antwoord opleveren.’ Stilte. ‘Wat mijn zwakke punt als artiest is? Ik heb faalangst, grote faalangst. Ik zit teveel in mijn hoofd, in plaats van gewoon te maken en achteraf te oordelen. Er lag extra druk op dit album. Voor mijn gevoel heb ik mezelf moeten vrijvechten als soloartiest. Dat is me gelukt bij Man In Nood. Maar Man In Nood is mij ontstegen.’

Hoe bedoel je?
‘Tot op de dag van vandaag vertellen mensen me wat dat album voor ze betekent, het is zo’n geprezen plaat. Terwijl… toen… zo is het nooit gemaakt.’

Het was nooit een bewuste beslissing om een openhartig album over je depressie te maken, hè? Over die donkere periode die je doormaakte nadat The Opposites ermee stopten? De muziek vloeide gewoon voort uit de situatie waar je in zat, en je wist niet wat voor plaat je maakte tot-ie er lag.
‘Ja! En daardoor heb ik – met de blik van nu – ook wel druk gevoeld. Omdat ik geen one-trick-pony wilde zijn. Ik wilde weer iets anders kunnen laten zien van mezelf. En het verhaal van Man In Nood was groter geworden dan de muziek zelf, groter dan wat ik erin had gelegd. Kijk, ik was er zelf vooral muzikaal heel trots op, had het gevoel dat ik me vooral als schrijver heel erg heb kunnen bewijzen. Moriën [producer] en ik wilden graag iets anders maken dan we hoorden in de Nederlandse muziekindustrie, en daar hebben we ons best op gedaan. Terwijl mensen ook aansloegen op het verhaal, de interviews, alles eromheen. Dus nu moest ik me weer vrijvechten, me losmaken van dát verhaal. En dat bracht twijfels en druk met zich mee. Ik heb vijf jaar aan deze plaat gewerkt, en ja, de moed is me weleens in de schoenen gezakt.’

De tour werd aangekondigd voordat het album überhaupt af was. Heeft dat impact gehad op het afmaken van de plaat?
‘Ja, zeker. Achteraf denk ik: het was goed zo, maar het heeft ook de nodige stress met zich meegebracht.’

Waarom hebben jullie dat zo gedaan?
‘Tja, het was eigenlijk gewoon een wilde gok. Oké, hoe lang hebben we nog nodig voor dat album? Nou, dan boeken we die tour dan toch gewoon? Zoals ik het begrijp zijn zalen nog steeds bezig om met terugwerkende kracht de gaten te vullen die ze ooit kregen door corona. Voorheen kon je nú een album afhebben, en in het najaar daarmee toeren. Maar dat kan nu niet. Alles zit vol. En de tijdspanne van muziek is korter, op Spotify heb je iedere vrijdag nieuwe muziek. Dus tja, hebben mensen over een jaar nog wel zin in een tour van een jaar oude plaat?’

‘Aan de ene kant heeft het gewerkt, het is af. Maar er staan minder tracks op dan ik had gewild. Er waren 18 tracks, het zijn negen geworden. Maar ja, het maakproces kwam met zoveel obstakels. Die faalangst. En een verschrikkelijke agenda. In december en januari deed ik ook nog een tour met The Opposites. Vrienden van Amstel. Ik maakte deze plaat af. En ik repeteerde al voor mijn solotour. En tijdens het repeteren hebben we nummers wéér helemaal omgegooid, omdat ik opeens dacht: ja sorry, dit is het ook niet, we moeten het opnieuw doen. Terwijl de track dan net terugkwamen van het mixen. Een, twee maanden lang was het alleen maar gaan, gaan, gaan. Ik heb drie uur per nacht geslapen, dat was ook niet helemaal gezond. Toen hebben we ook een harde cut moeten maken: we zetten de helft van de nummers erop. Ik denk dat het een goeie keuze is geweest, het album dat er nu ligt is heel solide. En ik voel ook de potentie, misschien kan ik de tracks die er ooit op stonden er nog later invoegen. Of er een nieuw album van maken. In ieder geval wil ik er niet weer vijf jaar over doen voordat er een nieuw album komt.’

‘Geen één. Ik geloof daar niet in. De schoonheid zit er juist in dat je de verkeerde beslissingen neemt, en daardoor geforceerd wordt om te reflecteren: maar wat dan wél?’

Wat was zo’n moment voor jou?
‘Hmmm… er was niet één moment, maar ik kan terugkijken op een vrij lange carrière. Twan en ik waren 18 toen we onze eerste platendeal tekenden, dat is 20 jaar geleden. Er zijn genoeg momenten geweest waarop ik terugkijk en denk: dat zou ik nóóit meer zo doen. Maar ik snap wel waarom dat jongetje dat ik was zo handelde, ik was op zoek naar erkenning. Ik heb ook weleens gedacht: als ik al die tijd muziek had gemaakt en niks had uitgebracht, dan was ik gedebuteerd met veel beter en volwassener materiaal. Maar ik zou het niet terugnemen. Mensen die naar de muziek van Twan en mij luisteren, die zijn met ons meegegroeid.’

Je hebt net een The Opposites-tour achter de rug, het lijkt me dat je je soms helemaal niet herkent in de persoon die dat oude materiaal schreef: best wel lomp, op zoek naar erkenning. De muziek die je nu maakt is zo’n beetje het tegenovergestelde daarvan. Hoe is het om dat materiaal te spelen?
‘Nou ja, creatief gezien is het niet heel spannend. Het laatste The Opposites-album is alweer elf jaar geleden, hè. Het is echt wel zo dat ik soms op het podium sta en denk: nee joh, staan we nog steeds dit nummer te doen?! En aan de andere kant is een hele generatie ermee opgegroeid, is het een eer om er te staan en is een deel van mij ook gewoon nog steeds díé Willem. Maar er zijn ook wel dingen… de reden dat ik uiteindelijk albums als Man In Nood of Spuug van God heb gemaakt, ligt ook wel vast in die muziek.’

Spel het eens voor me uit.
‘Het gevoel van ergens niet thuis horen, ergens niet geaccepteerd te worden voor wie je bent. Dat de enige weg is om de erkenning op te eisen. Dat symboliseerden The Opposites voor mij, en ik denk dat een heleboel jongeren zich daarmee konden identificeren. Die eenzaamheid, je onbegrepen voelen door je omgeving. En ja, hoe lekker is het dan om juist daaruit je voeding te halen en lekker te knallen? Om, juist wanneer iedereen zegt: doe maar normaal, dat juist lekker NIET te doen? Er wordt zo van je verwacht te voldoen aan de norm. Terwijl de norm jou steeds zegt dat je er niet aan voldoet. Dus ja, dan kom je ertegen in opstand. Maar ja, ik kan ook wel zeggen dat ik een soort vijand buiten mezelf had gecreëerd die er niet was. En op zoek was naar erkenning buiten mezelf. Als je er heel wijs naar kijkt, ben jij de enige die jezelf die erkenning moet geven.'

Je hebt een theaterstuk gemaakt dat hierover ging. Je groeide op als bruin jongetje in een dorpje waar bijna iedereen wit was, je maakte discriminatie mee en internaliseerde het racisme. Als ik nu naar The Opposites luister, dan hoor ik óók die pijn, en het onderdrukken en het overschreeuwen. Als je het oude materiaal speelt, ben je dan ook wel eens... verdrietig voor die versie van Willem?
'Ja, ja, ja. En er was een tijd dat ik me verdrietig voelde als jongetje. Op een gegeven moment moet ik gedacht hebben: dit brengt mij niks. Dus ga ik het overschreeuwen. Nu kan ik beter stilstaan bij die pijn, maar ook een stukje heling geven aan de persoon die ik toen was. En nu is de muziek van Willem juist: niet overschreeuwen, niets groter maken dan het is, maar juist pijnlijk eerlijk zijn. “Dit is wat het is.” Mensen zeggen vaak dat dat een kwetsbaarheid is, maar ik zie het niet zo. Dit straalt voor mij de meeste kracht uit.’

'Vroeger sprak ik nooit over dit soort onderwerpen, omdat ik dacht: oh, dan maak je jezelf slachtoffer. Maar wanneer je iets ontkent maak je jezelf automatisch slachtoffer. Je laat je leiden door iets waardoor je je eigenlijk helemaal niet wilt laten leiden. Juist door het te bespreken ben ik niet meer het slachtoffer. Sterker nog: ik draag het niet meer bij me.’

Dat lijkt me een sterk gevoel.
'Ja! En ik krijg er nog steeds berichten over van mensen die zich in de muziek herkennen. Dat vind ik het bijzondere van muziek en het delen van zulke verhalen. Dat je mensen raakt. Dat het verbindt. Dat een blond jongetje met blauwe ogen uit Amsterdam ook kan zeggen: “Maar wacht eens even, dit gaat ook over mij. Het is groter dan ik, groter dan wat ik ooit had gedacht dat muziek zou kunnen zijn, en dat is óók iets heel moois.'

‘Je wilt een smeuïg verhaal? Ja, dat vind ik altijd zo moeilijk. Want zoveel dingen heb ik niet. Of tenminste… geen dingen die geschikt zijn voor een 3voor12 A La Carte.’ Hij begint bulderend te lachen. ‘Ik heb tegenwoordig ook kinderen, hè? Die komen straks naar me toe: “Papa, wat is dit nou weer?!”’

Hij tuurt naar de kaart. ‘Welk moment zou je willen herbeleven? Oké, dit is heel zoetsappig. De geboorte van mijn twee kinderen. Ik vond dat magisch. Natuurgeweld. Een kind heeft negen maanden in de buik van zijn moeder gezeten en opeens… is hij er. Na de eerste geboorte dacht ik: dit gevoel is zo verslavend. Laten we er nog maar een doen, gewoon om dat moment weer mee te maken.’ Weer die bulderende lach. 

‘Daarvoor was ik heel erg op mezelf gericht. En opeens was er iemand voor wie ik 100 procent verantwoordelijk ben. Ik voelde me heel sterk en verantwoordelijk en klein en kwetsbaar tegelijkertijd. Na de geboorte van mijn kinderen zat ik natuurlijk best lang met mezelf in de knoop. Shit, als ik filmpjes van die periode terugzie, besef ik ook dat er momenten zijn geweest die ik niet meer bewust heb meegekregen. Die tijd krijg je nooit meer terug. Gesprekjes, momenten dat ze bij je komen zitten, de kleine dingen. Soms denk ik: heb ik er wel genoeg van kunnen genieten?’

‘Mijn vader is heel sociaal, heel goed in chitchat. Hij kan in elk gezelschap zijn plek vinden. Maar de andere kant ervan is dat-ie nooit het achterste van zijn tong laat zien. Dat is iets wat ik ook vaak terug krijg in relaties: dat de mensen om me heen weinig hoogte van me kunnen krijgen.'

'Door therapie heb ik goed geleerd om te verwoorden wat er in me omgaat, en ik kan hele open gesprekken voeren met mijn geliefde en vrienden. Maar toch heb ik de muziek nodig om écht te kunnen zeggen wat ik voel. Dat vind ik fijner dan een een-op-een-gesprek.’

Heb je eigenlijk sinds therapie, sinds Man In Nood, zulke gesprekken met je ouders gevoerd over vroeger?
Ja, ik heb een heel lang gesprek gehad met mijn ouders voor het theaterstuk Spuug van God. En ze zijn zeker komen kijken. Ik denk dat het voor hen heel duidelijk is geworden waarmee ik worstelde als kind. Terwijl ze destijds dachten: “Willem is een blij en gelukkig kindje.” Door het stuk begrepen ze dat dat een copingmechanisme was om me niet kwetsbaar te voelen. Als je je van je sterkste kant laat zien, dan zijn die problemen er ook niet, dat idee. De eerste line van ‘In Mijn Ritme’ is: “Het wordt nog niet besproken, maar ik zie het wel. Problemen zijn er enkel als je erop focust”. Nou, dat is typisch voor mijn gezin. Nu hebben ze gezien dat het juist wél belangrijk is om over bepaalde dingen te praten. Omdat het een last is die je kunt doorgeven aan je kinderen. Maar dit komt voor mij terug op de symboliek van ‘Spuug van God’. Je moet roeien met de riemen die je hebt. Dan leer je om met het leven om te gaan zoals het is.’

‘Ik kom ook wel op het punt dat ik zie hoe de patronen lopen: dat mijn vader een heleboel te vertellen heeft maar eigenlijk niets zegt. Het lukt hem ook niet. Maar ik kan nu wel beter tussen de regels horen wat-ie eigenlijk wil zeggen.’

‘Het is een zoektocht naar identiteit. Bepalen wie je bent in het leven. En dat je zelf de verantwoordelijkheid moet nemen voor wie je wilt zijn, en hoe je naar jezelf kijkt. Je wordt gevormd door de omgeving waar je bent opgegroeid, door je gezin, je cultuur. Maar wat ga je ermee doen? Ik heb van alles meegekregen van mijn ouders, van mijn vader. Maar ben ik dezelfde man, en moet ik dezelfde man worden als hij? En alles wat hij me niet heeft geleerd, waar moet ik dat dán vandaan halen?’

Voor mij gaat het album heel erg over mannelijkheid en de maatschappelijke verwachtingen daarvan. Dat mannen soms – door oude pijn – denken dat ze zich als vechter moeten opstellen, zich invechten op de apenrots, zodat ze geen slachtoffer van hun eigen verdriet worden. Hoe ze hun woede opkroppen, en daarmee de standaard voor andere mannen zetten, en dat de wereld daar geen mooiere plek van wordt.
‘Ja, daar ben ik het honderd procent mee eens, maar we hebben met zijn allen, niet alleen als man, de verantwoordelijkheid om daarnaar te kijken. Kijk, mijn vader kan er niks aan doen dat-ie is geworden wie hij is, dat het juiste voorbeeld hem misschien nooit is gegeven. Maar ik heb bijvoorbeeld nooit een gesprek met hem gehad over hoe je met vrouwen omgaat. Ik zeg niet dat het een must is van vader tot zoon, maar daardoor ben ik mijn voorbeelden daarin wel op straat gaan zoeken. Ik ben gevormd door een machocultuur, snap je? Ik ben ook die ene guy die als aap bovenop de rots wil zitten, ik ben óók die gierende testosteronbom. Aan de andere kant zie ik óók wat voor onzin het is om te blijven vechten voor erkenning, omdat je het alleen aan jezelf kunt geven.’

‘Mijn kleine niffo die gooit gang signs’, rap je op ‘Je Voelt Je Zo Alleen’. Wat zit daarachter?
‘Nou ja, ik laat even terzijde wat er precies aan de hand is. Hij is wel veroordeeld, heeft te maken met politie, met justitie. Maar ik heb hem de fles gegeven, ik zie nog steeds dat kleine jongetje. Ik weet wat-ie heeft meegemaakt, en hoeveel dingen hij eigenlijk niet heeft gekregen. Het doet me pijn om te zien hoe hij een soort imago aanneemt. Maar hij is zich er niet eens bewust van. Hij heeft misschien wel nooit de kans gekregen om de kwetsbaarheid te tonen die hem zou kunnen helpen.'

‘Het doet me pijn om vanaf de buitenkant te zien dat mensen constant maar een oordeel hebben over dat soort jongens, terwijl ze – en we! – niet de moeite nemen om te kijken wat erachter zit. Door alleen maar grenzen te stellen, dan wel met justitie, lossen we echt niks op. Ik ben op een bepaalde manier aan het schreeuwen: “Wat hebben we nou met zijn allen na al die jaren nou geleerd?” We wijzen naar het topje van de ijsberg, en zeggen: dat is het probleem, het ligt aan die jongens. Het probleem ligt daaronder, en mensen willen het niet zien.’

‘Oké, dit klinkt zoetsappig en helemaal correct. Ik heb heel lang in de Pijp gewoond. Wanneer ik ging trainen kwam ik langs de Albert Cuyp, die dan werd opgebouwd. Dan liep ik langs de vuilnismannen, die schreeuwden: “Hé Willem!’ Gewoon jonge jongens, ik zie ze nog weleens. Ergens doe ik dit voor hen, weet je? Ik wil mezelf niet zien als een artiest op een voetstuk, ik wil anderen op ooghoogte kunnen zien. De toeslagen affaire bijvoorbeeld, dat zijn dingen die me echt raken. De onmacht, de frustratie, die kan ik zo diep voelen. Soms denk ik: “Wat heb ik eigenlijk een boel domme liedjes geschreven die over niks gaan, terwijl sommige mensen zulke heftige dingen overkomen en hun stem niet kunnen laten horen.” Zulke gebeurtenissen in het leven, de heftige maar ook de kleine, inspireren me het meest.’

Was je hier vroeger ook al zo mee bezig?
‘Als ik weer naar de muziek van The Opposites luister, dan hoor ik tussen alle banale liedjes ook veel nummers waarin ik heel erg bezig ben met mijn omgeving, met de mensen daarin. Op Begin Twintig staan een heleboel nummers over vrienden waarmee van alles aan de hand was. De ene werd heel jong vader, de andere had geen geld, mijn neefjes verloren hun vader. De hits die het grote publiek aanspraken zeiden misschien wat minder, maar het heeft er altijd in gezeten.'