Hoe één letter voor Kae Tempest alles uitmaakte Hoe één letter voor Kae Tempest alles uitmaakte

Iets tussen een rapper en een dichter in, zo leerden we Kae Tempest de laatste jaren kennen. Een muzikale dichter, een rapper voor wie het verhaal belangrijker was dan het feestje. Stoer maar ook subtiel, en met een enorme beheersing van de taal. Eigenlijk zat Kae Tempest al die tijd al tussen hokjes in, dus toen in augustus het bericht kwam op sociale media - een coming out als non-binair persoon - zullen velen niet vreemd opgekeken hebben. Makes total sense. Eindelijk durfde hen het aan die lange krullen eraf te knippen, een statement waar Kae al van jongs af aan naar snakte. Die mooie krullen die altijd onderwerp van complimentjes waren, maar ook symbool voor iets dat de artiest niet wilde zijn: een vrouw. 

Het is dan ook niet zo gek dat de twee liedjes van het nieuwe album die Kae Tempest speelde bij Jimmy Fallon afgelopen maand voelden als een bevrijding. ‘More Pressure’ en ‘Grace’ speelde hen daar, de twee laatste liedjes op het nieuwe album The Line Is A Curve. In de eerste rapt hen:

‘More desire 
Less deceit 
Less complex
More complete 
Less Push 
More Flow
Please – Let Me Let Go’

‘Ja, dat heb je goed gehoord’, zegt Kae Tempest op de suggestie dat eigenlijk het hele album toewerkt naar die ‘bevrijding’. ‘Eigenlijk heb ik mijn hele leven geknokt tegen mijn lichaam en tegen mijn brein’, zegt Tempest. ‘Met de jaren ben ik steeds beter gaan begrijpen wat er in mijn lichaam gebeurde. Ik had soms dagenlange paniekaanvallen, nu weet ik dat dat een angststoornis heet. Soms kan ik me totaal niet focussen, krijg ik niks uit mijn vingers. Nu weet ik dat dat ADHD is. En ik wil soms mijn lichaam uit elkaar scheuren, letterlijk. Dat heet gender dysphoria. Dat is een extreem pijnlijke aandoening, maar wel een die te behandelen is, met een transitie. Het tegenovergestelde van gender dysphoria is gender euphoria, het gevoel dat CIS mensen elke dag hebben. Het gevoel dat het klopt. Dat gevoel heb ik voor het eerst ervaren door alle hartverwarmende reacties op mijn transitie. Je moet bedenken: ik heb mezelf jarenlang afgekeerd van mijn community, de transgemeenschap. Uit angst, uit schaamte. Maar door mezelf te openen heb ik contact gekregen met zulke mooie, geduldige mensen. Het voelde ontzettend goed om mijn verhaal te vertellen.’

Een verhaal vertellen, laat dat maar aan Kae Tempest over. Daar stond de rapper altijd al bekend om. We hingen aan diens lippen op festivals, waar hen liefst een heel album van A tot Z voordroeg. Niks geen fesivalsetje met de hit aan het einde. Het nieuwe album The Line Is A Curve kreeg zijn debuut in New York, in dezelfde week dat Kae Tempest Fallon aandeed. ‘Het was even wennen maar ook fantastisch om weer op het podium te staan’, zegt hen, die best wil uitleggen hoe hen die enorme focus in hun performance voor elkaar krijgt. ‘Zodra ik mijn songs af heb, begint het proces om de teksten diep in mezelf op te nemen. Dat doe ik al voor ik de liedjes opneem, want ik wil de vocalen het liefst in één take opnemen.’

Dat klinkt misschien eenvoudig, maar het vereist enorm veel vaardigheid om te doen. Vaardigheid die hen afkeek van het theater. Want nee, het is natuurlijk geen toeval dat de artiestennaam Kae Tempest een Shakespeare-stuk in zich draagt. ‘Ik dwing mezelf om in mijn hoofd te tellen, alsof ik een balletje omhoog gooi en steeds opvang. Als ik dat kan terwijl ik op hetzelfde moment de teksten voordraag, weet ik dat het er diep genoeg in zit. Niet in mijn bewuste geheugen, maar in mijn spiergeheugen. Ik heb dat geleerd van Cicely Berry, een beroemde vocal coach van de Royal Shakespeare Company. Zij leerde dit aan acteurs, ik volgde een keer een workshop. De overeenkomsten tussen het voordragen van Shakespeare en hiphop zijn groter dan je denkt. Een acteur die Shakespeare’s teksten voordraagt moet zich overgeven aan het ritme. Dat wil zeggen: niet focussen op het ritme, maar vertrouwen dat de tekst zelf het ritme bepaalt. De acteur moet uitgaan van de inhoud. Doe je het andersom, dan klinkt het overdreven of nep.’

Dat is een interessant contrast: om echt een te worden met de tekst moest Kae Tempest leren vertrouwen op hun lichaam, dat vervloekte, vijandige lichaam. Met die Spartaanse aanpak wapent Kae Tempest zich tegen de instabiele situatie die live performen is. ‘Er kan zo veel fout gaan. Mensen hebben een heel romantisch rock ’n roll idee over popartiesten en hun optredens. Alsof je een halve fles whisky leeg kunt drinken en het podium op stappen. Zo werkt het niet. Maar ja, er is alcohol, je slaapt slecht, er zijn overal mensen om je heen. Heel veel afleiding. Het is moeilijk om dan goed voor jezelf en je lichaam te zorgen. Zeker als je je lichaam beschouwt als de vijand. Hoe ik dat dan deed? Nou, niet zo goed. Ik kwam vaak helemaal kapot terug van tour. Ik moest echt vrienden worden met mijn lichaam.’

Opvallend genoeg lukte dat precies tijdens de lockdown. Of misschien is dat wel helemaal niet zo opvallend. Er zijn veel mensen die warme herinneringen koesteren aan de kalmte en rust van de eerste lockdown. Want hoewel de wereld aan de ene kant in de greep van de angst was, bracht de acute stilstand ook een aangename stressloosheid met zich mee. Is het toeval dat Kae Tempest precies een halfjaar na het uitbreken van de coronacrisis met die coming out kwam? ‘Ik weet het eerlijk gezegd niet. Ik was al heel lang op weg naar deze stap. Ik sloeg een pad in richting ‘beter worden’, en die coming out was daar maar één onderdeel van. En ergens in dat proces kwam de lockdown.’

Misschien was het dus hoe dan ook wel gebeurd, maar het wegvallen van de hectiek van het touren maakte het wel definitief ondraaglijk. ‘Er was geen houden meer aan.’ Het creatieve werk was wel jarenlang het perfecte coping mechanisme tegen de depressies en opgekropte pijn. ‘Als ik schrijf ga ik naar een heel waarachtige plek. Mijn lichaam is daar niet bij betrokken, alleen mijn hart. Dat betekent ook dat de pijn niet meekomt, die blijft achter in mijn lichaam. In mijn schrijven zoek ik de essentie van alles. Ik heb daar tijdens de lockdown een boek over geschreven, On Connection, een lang essay gebaseerd op twintig jaar schrijf- en podiumervaring. Creativiteit is de manier om te midden van de gevoelloosheid terug in contact te komen met het leven. En nu hoop ik dat mijn liedjes mij verlaten en jou als luisteraar bereiken. Mijn album is een zoektocht naar contact, een verlangen naar andere mensen. Het kijkt nadrukkelijk naar buiten, het is veel groter dan mijn eigen ervaring.’

Zo is The Line Is A Curve misschien wel hun meest persoonlijke album geworden, maar zet hen in the end toch weer een stapje terug als verteller van het geheel. Precies zoals hen een heel scala aan personages omschrijft op albums als The Bricks That Built The Houses en Let Them Eat Chaos. Die stap opzij zet Kae ook voor een aantal verrassende gasten. Zangeres Lianne La Havas komt langs, Grian Chatten van Fontaines DC toont zich een poëet die zich uitstekend kan voegen naar de toon die Tempest neerzet. En ineens is daar Kevin Abstract, rapper van Brockhampton. ‘Die feature dank ik aan producer Rick Rubin, die Brockhampton een van mijn albums liet horen in zijn Shangri-La studio’, zegt Kae. ‘Dat was gek, ineens een trans-Atlantische connectie op het album, terwijl de rest album super lokaal gemaakt is. Iedereen die meewerkt aan het album woont en werkt in Zuid-Londen. Maar nee, het voelt niet kwetsbaar om buitenstaanders toe te laten op zo’n persoonlijk album. Het is echt zo, als ik ga schrijven ben ik in een andere wereld. Hoe kwetsbaar ook, het voelt alles behalve gevaarlijk of eng.’