GGGOLDDD: ‘Niet het slachtoffer, maar de dader moet de schaamte voelen’ GGGOLDDD: ‘Niet het slachtoffer, maar de dader moet de schaamte voelen’

Onverantwoord. Gevaarlijk. Het zijn de woorden die Milena Eva toeschrijft aan de première van This Shame Should Not Be Mine, het muziekstuk dat ze met haar band GGGOLDDD speciaal componeerde voor de vorige editie van muziekfestival Roadburn. Waarom? Omdat het stuk gaat over de meest traumatische ervaring uit Milena’s leven: hoe ze op negentienjarige leeftijd werd verkracht, door een jongen waar ze verliefd op was. Omdat ze zeventien jaar de stop op de fles hield, uit schaamte en angst. Zelfs haar ouders hoorden het pas een week voor de show. Omdat ze er een posttraumatische stressstoornis aan de verkrachting heeft overgehouden, en de week van het optreden continu wordt overrompeld door paniekaanvallen, die voelen ‘alsof de stoppen in mijn hoofd doorslaan’. En omdat het voelt alsof ze er niet meer onderuit kan: op 16 april, 2021 zal ze haar verhaal delen met de tienduizenden mensen die dat weekend meekijken naar Roadburn Redux, de digitale editie van het toonaangevende heavy muziekfestival.

En zo geschiedt het. 

Bizar eigenlijk, zo’n optreden voor een livestream. GGGOLDDD speelt de show van hun leven in een lege zaal, alsof het een generale repetitie is. Op indringende wijze zingt Milena Eva over de verkrachting: hoe ze naderhand haar huid schoon wilde schrobben tot het vel eraf lag, hoe ze jarenlang de schaamte met zich meetorste, en hoe ze die nu van zich af probeert te werpen en opnieuw van zichzelf wil leren houden. ‘Het gaat over trauma, maar het moest ook het normale leven weergeven’, vertelt Milena Eva op een bankje in een Rotterdams park, naast haar zit haar partner en mede-bandleider Thomas Sciarone, die zijn partner veel ruimte geeft om haar verhaal te vertellen. ‘Veel mensen dragen trauma en schaamte met zich mee. Hoe leer je daarmee leven? En hoe verwerk je dat?’ Muzikaal is het stuk zowel huiveringwekkend als bloedmooi: kleine momenten wordt afgewisseld door plotselinge sluipaanvallen van drums en gestapelde synths, die daardoor des te heftiger aankomen. Het is de muzikale vertaling van posttraumatische stress, en hoe kleine triggers soms tot overweldigende emotie en paniek kunnen leiden. 

(Tekst loopt door onder de video...)

This Shame Should Not Be Mine sloeg in als een bom, wordt zelfs de meest bekeken show van het festival (dat in 2021 zo’n 78.000 toeschouwers trok). ‘Achteraf vertelden mensen dat ze precies konden zien wat er door me heen ging’, vertelt Eva. 'Als ik de set terug hoor, dan hoor ik mezelf de controle verliezen over mijn stem, omdat het bij vlagen zo emotioneel was. Dat is best extreem. Ik zou niemand aanraden te doen wat ik deed. Maar de reacties helpen. Al helemaal van mensen die zich erin herkennen: zij voelen zich getroost, geraakt, begrijpen ineens wat henzelf is overkomen en laten dat weten. Dat is helend. Je bent niet langer alleen, en zij ook niet.’ Bovendien, zegt Sciarone, die overweldigende reactie had nog een ander gevolg. ‘Daar was het: de bevestiging dat dit ons volgende album moest zijn.’

Dus nu is This Shame Should Not Be Mine ook als plaat gekomen, alweer de vijfde van de eigenzinnige Rotterdamse band. Net zo heavy als hun vorige, meer gitaar-gedreven platen, maar op dit album zoekt de band een elektronisch geluid op: een soort kruisbestuiving tussen black metal, avant-pop, alt-rock en industrial. Het is een album dat de grenzen verkent van wat heavy muziek precies is, en dat maakt de band een ideale match met Roadburn. Dat wordt erkend, ook. Dit jaar zet Roadburn de band opnieuw op het podium, voor een speciale uitvoering van het stuk, en hijst het GGGOLDDD op het schild als curatoren van hun eigen programma-onderdeel.

Een band met een eigenzinnige reputatie, dus. Op conto daarvan kreeg de band ook die commissie-opdracht van Roadburn, in 2020, toen de wereld stillag. Of ze een speciaal project wilden componeren voor de aankomende editie? GGGOLDDD greep de kans met beide handen aan, en eigenlijk kwam die opdracht als een geschenk uit de hemel, vertelt Milena Eva. ‘Ik had geen werk meer, de band stond helemaal stil.’ Sowieso was die periode van stilstand bijzonder confronterend, vertelt ze. ‘Nu ik in therapie zit, begrijp ik waarom. Sommige mensen vluchten in drinken en drugs gebruiken, mijn copingmechanisme was heel hard werken. We deden niets anders. Naast GGGOLDDD hebben Thomas en ik ook banen die we heel serieus nemen. We namen vrije dagen op om op tour te gaan, we waren altijd aan het werk. Dat was er opeens niet meer, en dan heb je hele dagen…’ Ze zucht. ‘Ja, dan draai je helemaal door. In de eerste maanden van de lockdown waren we helemaal niet productief geweest, hadden geen nieuwe muziek gemaakt. Ik had wel wat tekst op papier gezet, heel intuïtief. Toen we die Roadburn-opdracht kregen, besefte ik opeens waar die teksten over gingen.’

Door de stilstand had de herinnering aan de verkrachting zich opeens weer aan haar opgedrongen: herinneringen aan de jongen op wie ze als piepjonge student verliefd was geworden, die bij haar thuis langs was gekomen en vervolgens misbruik van de situatie had gemaakt. Onbewust kan Milena Eva nu ook wel zien dat die ervaring al jaren aan de onderhuid van haar teksten zat, ook op de vorige GGGOLDDD-albums. Onbewust, dan. Neem bijvoorbeeld ‘Truly Truly Disappointed’, van hun vorige album Why Aren’t You Laughing?. ‘Bij dat nummer zie ik het huis voor me, waar ik woonde in het jaar dat ik verkracht werd, opgerold in een hoekje. Het gaat over hoezeer het leven kan tegenvallen. Toen ik het schreef dacht ik dat het over depressie ging. Nu zie ik waar het echt over gaat: schaamte.’

Op This Shame Should Not Be Mine probeert ze het juk van de schaamte af te gooien. Het is een worsteling die door het album heen loopt. ‘Neem ‘Like Magic’: dat gaat over de gebeurtenis zelf, en hoe ik totaal bevroren was. Ik studeerde muziekcompositie en -productie aan de HKU, en eigenlijk heb ik hierna het hele schooljaar verprutst. Toen dacht ik dat ik een mislukkeling was. Niets lukte. Zelfs verliefd worden niet, want ik werd meteen misbruikt, en ik had er niks aan gedaan.’

Die schaamte werd nog heftiger door de reacties uit haar omgeving. ‘Ik probeerde wel aan mijn vriendinnen uit te leggen wat er was gebeurd. Er waren reacties als: waarom had je hem mee naar huis genomen? Waarom deed je niks? In het ziekenhuis, toen ik een SOA-test ging doen, werd ik heel belerend toegesproken: “Waarom heb je dan geen condoom gebruikt?” De wereld is wel heel erg veranderd. Een van mijn vrienden uit die tijd is nog steeds een van mijn beste vriendinnen. Zij zei laatst ook: “Als je het nu zegt, snap ik dat het niet oké was, maar toen begreep ik niet wat er aan de hand was.” Misschien lag het ook aan mijn woordkeuze. Ik legde de schuld bij mezelf. Er was veel eenzaamheid en zelfhaat.’

Zo internaliseerde Milena Eva de schaamte. ‘Toen laatst die BOOS-aflevering werd uitgezonden over The Voice, en een van die vrouwen vertelde over haar ervaring met Ali B, vroeg ze toestemming: "Mag ik verkrachting zeggen?" Ik moest zo hard huilen, want dit is letterlijk waar ik nog steeds over twijfel.’ Opeens schieten haar ogen vol. Ze begint sneller te praten. ‘Terwijl ik weet wat er gebeurd is. Maar op de een of andere manier denk je echt dat je het zelf hebt gedaan. Het maakt niet uit in welke situatie je bent. Ook al ben je naakt, als je bevroren bent, dan moet diegene stoppen en vragen wat er aan de hand is. Het is duidelijk dat die situatie compleet uit de hand liep, en dat hij misbruik van me maakte.’

Met die twijfel liep ze jarenlang rond. ‘Door de #MeToo-beweging werd ik wakker geschud’, vertelt ze. ‘Opeens kwamen er artikelen voorbij over freezing. Ik wist niet eens dat dat bestond. Het is een overlevingsmechanisme. Je lichaam is zo slim dat het denkt: ik kan deze situatie niet aan, ik schakel de oerhersenen uit. Ik dacht altijd dat het mijn schuld was dat ik niets had gedaan.’

(Tekst loopt door onder de foto...)

De stilstand in 2020 dwong haar de duivel bij de hoorns te vatten. Sinds Roadburn 2021 gaat ze ook naar therapie. Dat is helend, en tegelijkertijd confronterend. Zo heeft ze nu een PTSS-diagnose, en ze vindt het nog steeds heftig om te beseffen hoezeer dat zich wreekt op haar lichaam en geest. ‘Als je grenzen zo overschreden worden, is het moeilijk om daarna je grenzen aan te geven. Vooral naar jezelf. Als er iets is wat ik deed met continu werken en werken, dan is het wel over mijn eigen grenzen heen gaan.’

Het fysieke aspect van PTSS is dat je lichaam de stress en angst van de gebeurtenis ‘opslaat’. ‘Daardoor staat je lichaam continu aan, en ben je op je hoede. Hier zitten?’ Ze wijst om zich heen, door het park. ‘Nu gaat het beter me, maar er was een periode dat ik gek werd als ik niet wist wat er achter me gebeurde. Ik dacht continu dat ik aangevallen kon worden. Er zit zoveel spanning in mijn lichaam, die er onmogelijk uit gaat. Daardoor heb ik ook al jaren klachten: ademhalingsproblemen, hoofdpijn, slapen is problematisch. Ik ben 36, maar een wandeling van 20 minuten is way too much. En hoe hard ik daar ook voor train, ik loop altijd tegen mijn grenzen aan, omdat mijn lichaam oververmoeid is. Er zit zoveel stress in mijn lichaam.’

‘Dat is ook een van de metaforen van het artwork’, zegt Sciarone. ‘Het harnas dat ze draagt heeft een heldhaftige uitstraling, maar het is ook extreem beperkend. Het is het schild dat je opbouwt na een trauma.’ Sterker nog, het is het schild dat je wel moet opbouwen, wil je nog normaal meedraaien in de maatschappij. ‘Het is zelfs zo dat mensen het heel knap vinden dat je je er overheen zet’, zegt Eva. ‘Of dat je er sterker van wordt. What doesn’t kill you makes you stronger, dat gedoe. Nee, fuck dat. What doesn’t kill you, still kills you, maar dan langzaam en pijnlijk. Ik ben er absoluut niet beter uitgekomen, dat is gewoon niet zo. Eigenlijk is het veel helender om te accepteren dat het niet zo is. Wat ik meemaakte is gewoon gruwelijk, punt. Dat hele verhaal over "sterk zijn" maakt die schaamte die je voelt als slachtoffer zoveel erger.’ 

Toch is het album niet alleen gruwelijk: je hoort Eva actief vechten tegen de schaamte, en ‘I Won’t Let You Down’ is een liefdesverklaring aan zichzelf. ‘Superemotioneel om in de studio op te nemen, omdat je in de spiegel kijkt en zegt dat je wel oke bent, en dat je op jezelf mag vertrouwen, terwijl je daar al zo lang niet in gelooft.’ En ‘This Shame Should Not Be Mine’ is als het ware een soort mantra. ‘Als ik dat vaak genoeg zing, dan ga ik het hopelijk geloven. Dit is niet MIJN schaamte. En ik ben niet de enige die dat moet horen. Die boodschap gaat breder dan dit trauma. Het geldt ook als je homo bent, en niet door je familie wordt geaccepteerd. Of als je trans, of non-binair bent, en mensen slingeren rare opmerkingen naar je toe. Die schaamte zou van de mensen moeten zijn die je wat aandoen, en niet van jou.’

‘Uiteindelijk lopen veel mensen rond met zo’n verhaal’, vervolgt ze. ‘Als je eenmaal accepteert dat je zoiets hebt meegemaakt, en dat er achter iedereen zo’n verhaal schuilt, dan kun je daardoor anderen ook beter accepteren. Ik was altijd heel veroordelend, omdat ik mezelf ook veroordeelde.’

Sciarone knikt. ‘Mensen spiegelen zich aan anderen, en als ze anderen gedrag zien vertonen dat ze zelf niet zouden vertonen, veroordelen ze dat snel, om duidelijk te maken: dat ben ik niet. In plaats van je te verplaatsen in de ander en waarom die ander dat gedrag vertonen. Je zet een muur tussen jezelf en die ander, in plaats van een brug te bouwen.’

Zo is This Shame Should Not Be Mine een album waarop de band bruggen bouwt: bruggen tussen genres en stijlen, tussen elektronica en heavy muziek, en bruggen tussen zichzelf en anderen.
Sciarone: ‘Dat doen we al tien jaar, maar belangrijker om dat te zeggen is het te doen.’
Eva: ‘Dat is de reden dat ik me zo kwetsbaar opstel in mijn teksten: zodat je zo’n muur omver gooit. Als je niet vertelt wat er mis gaat, kan niemand het weten. En als je je eigen verhaal deelt, wordt je niet alleen zelf gehoord, ook anderen voelen zich daardoor gehoord. Juist in de kwetsbaarheid ligt de kracht.’

GGGOLDDD speelt aankomende vrijdag op Roadburn.