FabFilter maakt muzikaal gereedschap voor de allergrootste hits FabFilter maakt muzikaal gereedschap voor de allergrootste hits

Hoor je dat galmpje op de stem van The Weeknd in ‘The Hills’? Dat is een Nederlands galmpje. Hoor je hoe helder Billie Eilish klinkt in ‘bad guy’? Da’s een Nederlands EQ-foefje. En hoor je hoe scherp de mix van k-pop-gigahit ‘FAKE LOVE’ van BTS klinkt? Inderdaad, ook al dankzij Nederlandse gear.

De plugins van FabFilter – een klein bedrijf aan de Keizersgracht in Amsterdam – worden gebruikt in een schier oneindige lijst aan hits, maar de kans is groot dat je hun handtekening er niet direct in herkent. De verschillen tussen de ene EQ en de andere zijn immers, zachtst gezegd, een stuk subtieler dan de verschillen tussen een Stratocaster en een Les Paul. Sterker nog: zelfs Floris Klinkert en Frederik Slijkerman horen niet direct of er een FabFilter-plugin wordt gebruikt op een liedje, en zij zijn nota bene de programmeurs die erachter zitten. ‘Het is bijna onmogelijk om dat te horen’, zegt Floris vrolijk. ‘Dat is alsof je vraagt: kun jij zien met welke schroevendraaier het stopcontact in de muur is gezet?’ Frederik grinnikt. ‘Of met welke versie van Word een roman is geschreven.’

De twee maken muzikaal gereedschap, zeggen ze bescheiden. Maar niet zomaar gereedschap: hun equalizer Pro-Q 3 is de industriestandaard voor producers. De grootste mix-meesters zweren bij hun de-esser, limiter en compressor. En ook hun nieuwe delay-plugin wordt met gejuich ontvangen. Wil je professioneel een track afmixen op je computer, in ProTools, Logic of Ableton Live? Dan is de kans enorm dat je bij de spullen van FabFilter uitkomt. Justin Bieber, Nicki Minaj, Martin Garrix, Ed Sheeran, Beyoncé, Lil Nas X, Cardi B: ze maken allemaal gebruik van de FabFilter-plugins. Sla vak-blogs als Sound On Sound en Equipboard.com er maar op na, de allerbeste mix-engineers en producers roemen stuk voor stuk FabFilter.

En dat terwijl het eigenlijk maar een piepklein bedrijf is: whizzkids Floris en Frederik programmeren vrijwel alle plugins met zijn tweetjes, pas sinds kort geassisteerd door Roelof, een derde programmeur. Verder werken er nog twee servicemedewerkers, iemand die de website bijhoudt en ze hebben natuurlijk een kleine poel aan producers en muzikanten die hun nieuwe hersenspinsels testen voordat ze op de markt komen. Maar daar blijft het wel bij. Hoe konden zij uitgroeien tot een wereldwijd toonaangevend bedrijf voor plugins?

In een ver, ver verleden was Floris best een succesvol muzikant, vertelt hij. In de vierde van de middelbare school, in 1994, schroefde hij met vrienden houseplaatjes in elkaar op analoge synths en drumcomputers. Die werden al door Marcello en Dimitri in de RoXY gedraaid toen snotneus Floris zelf nog niet eens naar binnen mocht. Hij scoorde met producer Marc Slager zelfs een flinke Love Parade-hit in Duitsland, maakte muziek met Armin van Buuren, speelde op Lowlands en Roskilde en produceerde platen voor Room Eleven en jazzsaxofonist Yuri Honing. Floris: ‘De budgetten in de muziekindustrie werden steeds kleiner en kleiner. Ik heb eens een heel albumbudget besteed aan een laptop. Ik dacht: dáár ga ik muziek op maken. Toen kwam ik er wel achter hoe matig veel plugins waren.’

Na zijn middelbare schooltijd ging hij Informatica studeren, en daar kwam hij Frederik tegen. Floris: ‘We moesten nog wat puntjes bij elkaar sprokkelen om te kunnen afstuderen. Het keuzevak Digitale Muziektechnieken leek ons wel grappig, daar hebben we simpel programmaatje geschreven waarmee we een synthesizer digitaal wilden nabouwen. Mijn oude Korg MS10, hele vette synth.’ Frederik: ‘Eigenlijk lukte dat verbazingwekkend goed.’

Dat beviel zo dat Floris en Frederik besloten om er werk van te maken: FabFilter werd geboren. Twee jaar lang programmeerden ze op hun studentenkamertjes aan een simpele, kleine synthesizerplugin: de FabFilter One, puur opgebouwd uit nullen en eentjes. Was niet per se een daverend succes. ‘We dachten dat de wereld er echt op zat te wachten’, lacht Floris. ‘Maar we verkochten er misschien één per maand.’

Vier jaar lang modderden ze wat aan: ze maakten een filter-plugin, daarna nog een synth, een delay, een compressor. Frederik: ‘We doken er steeds dieper in: wat heb je nou nodig om professionele effecten te maken die je gebruikt tijdens het mixen?’ Ze hadden het er best vaak over: zijn die duizenden uren die ze erin investeerden het wel waard? Ze konden er nog altijd hun huur niet van betalen. Frederik: ‘We stonden zelfs op het punt om de stekker eruit te trekken.’

Het tij keerde met FabFilter Pro-Q, een equalizer waarmee je heel precies frequenties kunt inregelen. Iets meer hoog, iets minder laag, en weg met die storende brom op 100 hertz. Het was een revolutionaire EQ in de wereld van de plugins. Frederik: ‘Voor veel plugins was het hoogste doel: een analoog apparaat nabootsen op je scherm, met dezelfde knoppen en functies. Maar goed, met een computer kun je veel meer.’ Floris: ‘Een equalizer-plugin had dus vaak zeven banden met telkens vijf knoppen. Dan krijg je een matrix van knoppen en een héél klein displaytje. Wij hebben dat omgedraaid: je hebt alleen een display. Dan kun je heel makkelijk dat irritante frequentietje eruit halen, want je ziet precies waar die zit. En je kunt direct de lage tonen uit de vocals halen. In negentig procent van alle gevallen is een equalizer geen tool die je creativiteit moet sparken, het is een heel functioneel ding. Wij hebben geprobeerd om dat zo intuïtief mogelijk te maken.’

Niet dat de Pro-Q nou direct een kaskraker was, maar FabFilter begon steeds beter te lopen. Nog zo’n handige muzikale schroevendraaier uit de koker van het Amsterdamse duo: een hele goeie de-esser. Als leek heb je waarschijnlijk geen flauw idee, maar de s-klank kan al gauw storen in een zangpartij. En de t is nog zo’n klote-klank. Vandaar de de-esser, een plugin die automatisch dat ge-ssssssssis en ge-t opspoort en ze net ietsjes zachter zet. Floris: ‘Die de-essers waren altijd heel simpel gebouwd: ze keken naar een klein bandje in het hoog. Als ze dachten dat er ook maar een klein beetje s in zat, gingen ze de boel dempen. En dan niet alleen de s. Je had altijd het gevoel dat de de-esser teveel deed, dat de hele sound er een beetje dof van werd.’ Floris zucht. ‘Wij hebben béééést wel veel tijd besteed aan een algoritme dat écht alleen op de s aanslaat, en we hebben een display gemaakt waarin je kunt zien: híér zit die s, dus híér gaat de de-esser aan. Da’s een hele geruststelling.’ En mocht het algoritme van FabFilter iets weghalen dat géén s is, dan kun je het altijd nog aanpassen? Floris: ‘Nóúúúú…. het algoritme is dermate goed dat dat eigenlijk niet nodig is. Je plopt hem aan, en hoeft er niet meer over na te denken. Dat is bij een de-esser eigenlijk het hoogst haalbare.’

Klinkt allemaal heel nerdy, maar die de-esser werkt dus inderdaad als een tiet. Coldplay maakt er gebruik van. J. Cole. Disclosure. Beyoncé. 21 Savage. En ook de vervelende sssss-klanken van Billy Ray Cyrus op ‘Old Town Road’ zijn aangepakt met de Pro-DS van FabFilter.

Soms krabben Floris en Frederik zichzelf wel eens achter de oren: het was niet per se hun streven om in het Wereldkampioenschap muzikale gereedschapskisten te belanden. Ook niet dat ze koste wat kost dé allerbeste ter wereld wilden worden. Floris: ‘Nee joh, wij zijn gewoon lekker aan het programmeren en nieuwe dingen aan het ontwikkelen.’ Ze proberen gewoon iets te maken dat zo goed mogelijk klinkt én zo gebruiksvriendelijk mogelijk is. Dat zit in de kleine dingen: Frederik kan gerust twee weken in een tunnel duiken om dat knopje nét effe wat lekkerder te laten reageren op een zwiepje van je muis. En ze lanceren ook gerust maar één plugin per jaar. Zonder al teveel tijdsdruk: die plugin kondigen ze pas aan als hij af is. Anders gaat men toch maar hysterisch F5’en op FabFilter.com, heb je niks aan.

Ze houden ook niet eens meer bij welke sterren nou weer van hun FabFilter gebruik maken. Frederik: ‘Oh ja, BTS ook? Én “Old Town Road”? Jij weet meer dan wij. Dat ga ik mijn kinderen vertellen, gaan ze leuk vinden.’ Floris: ‘Trots? Nee… ja… trots hoef ik niet te zijn. Als muzikant moet je hier dagelijks mee aan de bak, telkens weer naar kijken. Als je een knopje teveel moet indrukken of iets net niet lekker werkt, kan dat heel irritant zijn. Daar zit ons plezier in: het leven ietsjes makkelijker maken voor de mensen die ermee werken.’

Dit interview is het tweede deel in een drieluik over Nederlandse gearbouwers. Lees hier ook het interview met buizenkoning Tos Nieuwenhuizen, later volgt nog boetiek-gitaareffecten-bouwer Dr. No. Lees, kijk en luister ook meer van onze gearmaand-verhalen.