Deze week verschijnt zodoende een rapport, gemaakt onder leiding van prof. dr. Ira Helsloot, expert op het gebied van crisisbeheersing en proportionaliteit. Geen viroloog of epidemioloog dus, maar iemand met verstand van risico-analyses en afwegingen als het gaat om de impact van maatregelen. Dat is terug te zien in het rapport dat zijn bedrijf Crisislab oplevert. ‘Je ziet dat de politiek nog steeds heel erg in paniek is’, zegt Eric van Eerdenburg. ‘Je zou denken: we zijn zes maanden verder, we komen tot rust en kijken met een afstandje hoe we verder kunnen met dit nieuwe probleem. Maar ik merk dat niemand overzicht heeft, dat er met angst, boete en schuld geregeerd wordt. Daar hebben wij gemeend een professioneel wetenschappelijk bureau in te moeten huren om te kijken: wat is nou de laatste stand van zaken op wetenschappelijk gebied? Zitten daar openingen in waardoor we vooruit kunnen naar volgend jaar?’
Het gaat in feite om twee onderzoeken, want de Alliantie voor Evenementen schakelde ook nog eens de TU Delft in, die zijn licht liet schijnen over verspreiding van virussen in grote ruimtes als Ziggo Dome en AFAS Live. ‘Bijna alle onderzoeken die we kennen over verspreiding van virussen gaan over binnen, de 1,5 meter gaat ook over binnen. In de buitenruimte vinden amper besmettingen plaats, wellicht onder invloed van UV licht en de buitenlucht die continu ververst wordt. Ik zeg niet dat we dan dus gewoon open kunnen, maar hier kunnen we verder over denken: hoe kunnen we in de nabije toekomst in elk geval buiten dingen doen, en proberen buiten naar binnen te brengen met betere airconditioning?’
Crisislab houdt rekening met meerdere besmettingsscenario's, zowel via grote druppels (en dus direct contact) als via aerosolen die via de lucht verspreid worden. De onderzoekers constateren dat uit literatuur geen gevallen bekend zijn van buitenfestivals die als besmettingshaard. 'Buitenevenementen niet leiden tot een onaanvaardbaar risico voor bezoekers of hun contacten. Simpelweg omdat buiten niet of nauwelijks besmettingen plaatsvinden. Voor binnenevenementen is er een reële kans op besmetting, maar het risico bij een eventuele besmetting is beneden de gebruikelijke norm van een op de honderdduizend per jaar voor overlijden voor gezonde mensen onder de 65 jaar als het besmettingsrisico minder dan 10% is. We merken hierbij op dat het relatieve besmettingsrisico (ten opzichte van het aantal bezoekers) in een grote en goed geventileerde evenementlocatie kleiner is dan in de horeca. Daarmee is er een niet inhoudelijk te verklaren verschil in beleid tussen de horeca waar (terecht) een zeker besmettingsrisico wordt geaccepteerd en binnenevenementen.'
Van Eerdenburg: ‘In de onderzoeken van de TU Delft zie je dat een restaurant of schoolgebouw met dichte ramen in principe gevaarlijker is dan een groot gebouw met goede airco. Je hebt daar een erkende methode voor, de Well-Riley, waarmee je de kwaliteit van ieder gebouw kunt meten. Er wordt dan rekening gehouden met de besmettingsgraad in een land, de hoeveelheid kubieke meters, de hoeveelheid mensen, maar ook of ze mee staan te brullen met Foo Fighters of luisteren naar Chopin. Daar komen waarden uit waar iedereen in Nederland mee werkt. Bij het onderzoek van Helsloot draait het om normeringen van risico. Als je de straat oversteekt loop je een risico, als je rookt loop je een risico, dat zijn risico’s die in ons land geaccepteerd worden. Als je als concertgebouw aan diezelfde normen voldoet zou je gewoon open moeten kunnen.’
Afgelopen weekend stond in het teken van een soort collectieve rouw over het niet-doorgaan van Lowlands, een sentiment dat veel sterker leek dan bij al die andere festivals. Maar directeur Eric van Eerdenburg heeft nog iets belangrijkers aan zijn hoofd: Lowlands 2021. Van de afwachtende overheid wordt hij steeds somberder, dus neemt Mojo Concerts het heft in handen: het vroeg een wetenschappelijk bureau inzicht te bieden in de stand van zaken en mogelijke openingen.
De onderzoeken waar Mojo nu mee zwaait draaien in feite dus om twee elementen: proportionaliteit van de maatregelen en een intelligentere blik op grote groepen mensen. Op dit moment gaat de overheid er simpelweg vanuit dat hoe groter een groep mensen is, hoe gevaarlijker de situatie. Dat heeft niet alleen met de groep mensen op een bepaalde plek zelf te maken, maar ook met de reissituatie er naartoe, in het openbaar vervoer. Maar het beeld dat Ira Helsloot schetst is toch wel wat genuanceerder. Van Eerdenburg: ‘Je hebt nu ook de middelbare-scholen-discussie. Er zijn 1400 scholen met 300 leerlingen in de meest besmettelijke groep op dit moment in Nederland, tussen 13 en 18 jaar. Dat zijn 430.000 leerlingen die elke dag zes uur in een schoollokaal zitten. Dat mag. Dan denk ik: dan kunnen we ook een seated concert in AFAS Live organiseren. Als je het objectiveert en wetenschappelijk onderbouwt zijn dat mogelijk zelfs betere omstandigheden.’
En Lowlands zonder tenten, is dat een optie voor volgend jaar? ‘Dat is niet echt nodig. De Alpha bijvoorbeeld is alleen maar een kap. De Bravo die dicht gaat, daar moeten we aan werken. En ja, de gay bar Adonis is een zweterig hok. Maar dat betekent dat we moeten aanpassen, niet dat we het niet meer kunnen doen.’
Hoe groot is de kans dat Lowlands 2021 doorgaat? ‘Als we nu kijken naar de houding van de overheid en het RIVM word ik steeds somberder. Daarom zijn we bezig met onderbouwing van onze stelling dat we open kunnen. We nemen onze verantwoordelijkheid, en dat moet ook. We werken met hele grote groepen mensen, en we willen het niet op onze naam hebben de volgende superspreader te zijn. Maar we kunnen ook niet stil zitten en wachten op de overheid. We zijn duidelijk geen prioriteit, de hele cultuursector wordt stilgelegd, in tegenstelling tot de KLM en Schiphol. Maar we moeten opstaan en zeggen: zo zou het kunnen. Overheid, denk met ons mee, kijk naar de wetenschap.’