Het was geen muziek, het was een dreun, een grom, een bombardement uit de verte. En je hoorde het niet alleen in Amsterdam-Noord, nee, ook kilometers verderop in de Spaarndammerbuurt en voorbij het Westerpark stonden de glazen op tafel te trillen, het afgelopen paasweekend. Dat vertellen talloze getuigen op sociale media. Honderden klachten kreeg de gemeente Amsterdam binnen, terwijl dat er normaal gesproken hooguit een stuk of tien zijn. Kortom: het openingsweekend van het festivalseizoen is niet onopgemerkt voorbij gegaan. Er waren in het paasweekend meerdere evenementen gaande: Awakenings in de Gashouder, Thuishaven daar achter in de buurt van Sloterdijk en DGTL op de NDSM. De beschuldigende vinger gaat vooral naar DGTL, het festival dat twee keer 20.000 mensen ontving. Voor steeds meer Amsterdammers is de maat vol.
Was het echt zo erg? Stond het geluid van DGTL harder dan anders? Bij de gemeente Amsterdam kunnen ze dat nog niet zeggen. Woordvoerder Julia Drissen zegt dat burgemeester Femke Halsema de oorzaak van de overlast grondig laat onderzoeken: ‘De gemeente gaat de expertgroep Best Beschikbare Technieken (BBT) vragen mee te kijken naar hoe het kan dat dit weekend veel meer mensen geluidsoverlast hadden. Hierbij worden de gemeten geluidswaarden geanalyseerd van de festivals DGTL, Awakenings en Thuishaven maar nemen wij ook contact op met enkele melders om meer informatie te krijgen over de ervaren overlast. Ook de meteorologische omstandigheden worden meegenomen.’
‘We kunnen geen kant op, staan met onze rug tegen de muur. De gemeente heeft ons verkocht aan AirBNB en aan toeristen, en nu komen ook de festivalgangers er nog bij.’ Dat sentiment wordt steeds sterker in het drukke Amsterdam. Is het eind van de festivalvrijheid nabij in de hoofdstad?
Honderden klachten
Lente Kabinet 2015
Over die meteorologische omstandigheden was afgelopen weekend al een en ander te lezen bij het Parool. De Amsterdamse krant legde uit dat DGTL pech had met een noord-oostelijke wind, die het geluid zo over het IJ naar Amsterdam-West blies. Dat verklaart dat de meeste klachten over geluid niet uit de directe omgeving van het festival kwam, maar vanaf de overkant. Ook zou het warme weer ervoor kunnen zorgen dat het geluid op onverwachte plekken als het ware ‘gedumpt’ wordt, door op elkaar botsende luchtlagen. Bovendien waren door het warme weer natuurlijk veel meer mensen buiten, waardoor ze mogelijk sneller de impact van het festival gevoeld hebben. Het zou dus heel goed kunnen dat DGTL zich keurig aan de regels hield, maar dat toch heel veel mensen last van het festival hadden. En dat is een probleem. Zeker in het overvolle Amsterdam, waar elk jaar meer dan 200 festivals plaatsvinden. Positief gesteld: Amsterdam is een waar festivalparadijs, waar altijd wat te doen is. Negatief gesteld: houdt het dan nooit eens op?!? ’Wat anders was dan andere jaren, was dat het niet echt muziek was wat je hoorde, het was echt herrie. Too much’, zegt Fabiana Jonkers, een 55-jarige Amsterdamse die zich op Twitter fel mengt in discussies over festivals in haar stad. ‘Het was een dreun, een zware bas, echt iets waar je niet voor kon vluchten.’
Jonkers is zeker niet de enige voor wie de maat vol is. Ga ze maar na, Twitteraars als @Pretpark020, @Drukketoestand en @Stadsbewonor gooien met niet aflatende energie hun ergernis het web op. Niet alleen over festivals trouwens, maar ook over Chinese toeristen die met grote groepen op het fietspad lopen lopen, over provincialen die met Koningsdag in de gracht staan te pissen, over de lege ballonnen en lachgasampullen die achter blijven als ze weer vertrokken zijn. Het geluid van festivals is maar een aspect van het verhaal, eigenlijk gaat het over de leefbaarheid van de stad. ‘Daar heb ik inderdaad veel meer problemen mee’, zegt Jonkers. ‘Het geluid is de druppel die de emmer doet overlopen. Ik woon zelf in het centrum, dus ik ben wel wat gewend, maar als ik voor een beetje rust naar west ga, krijg ik alsnog een bak herrie over me heen. De geluidsoverlast komt harder aan door alle problemen die we al hebben als stad.’
Jonkers gooit, net als veel sympathisanten, de verschillende ergernissen op een hoop: Amsterdam is te druk. Wie regelmatig in Amsterdam komt (laat staan er woont) weet dat dit waar is. Amsterdam is de afgelopen jaren overlopen door toerisme, en dat is een probleem. ‘We zijn verkocht aan AirBNB en toeristen’, zegt Jonkers. ‘Zogenaamd komt er meer geld in het laatje, maar dat gaat alleen naar hotels en kaaswinkels. De toeristen vreten wat, drinken wat, lopen als zombies door de stad en gaan weer. En dan komen ook nog de festivalgangers. Kijk, Amsterdam is een vrije stad, wij zijn ooit zelf begonnen met het organiseren van feestjes en festivals, maar we deden dat met open minded mensen. Festivals zijn nu mainstream en commercieel. Heb een beetje respect voor bewoners die wat ouder worden. Zonder ons waren die fucking festivals niet eens. Ja, je mag uit je dak gaan, maar vergeet niet dat je hier te gast bent.’
Verschillende locaties zijn al weg gevallen of gaan de komende paar jaar verdwijnen. Het Diemerbos is afgekeurd omdat het veengebied onder water dreigt te belanden als er te veel dansende voeten overheen gaan. Rond Blijburg, het strandje van IJburg, wordt gebouwd, en dat geldt ook voor Riekerhaven, net buiten de ring A10 in zuid. En de NDSM werf - ooit het ongewilde buitengebied van de stad - wordt langzaam ingesloten door huizen. Ernaast, maar ook er tegenover, bij de Houthavens. Daar is dit jaar al een wijk opgeleverd waar de huizen niet bepaald goedkoop zijn. Er wordt druk gezocht naar een oplossing, en die leek gevonden met het zogeheten N1 terrein, een kavel aan de rand van de stad richting Spaarnwoude. Daar werd vorig jaar een pilot gehouden met zes festivals.
‘Naar aanleiding van die pilot is een werkgroep ingesteld met vertegenwoordigers van omliggende bedrijven, omwonenden’, legt Diepenhorst uit. ‘Hun conclusie: ondanks de geluidsoverlast is hier ruimte voor zes evenementen per jaar. Vervolgens moest het college zich de vraag stellen of het deze kavel beschikbaar wilde stellen. Het plan werd bedacht toen de economie in de lift zat, maar nu gaat het zo snel dat die kavel waarschijnlijk al eerder uitgegeven moet worden voor bedrijvigheid. Bovendien wilde het college eigenlijk liever tien tot vijftien evenementen per jaar toestaan. Is het met zes de investering wel waard?’ Kortom: N1 sneuvelde begin dit jaar. In 2019 mogen er nog zes festivals plaats vinden (onder meer Straf_werk en Elrow), maar in 2020 vervalt het terrein waarschijnlijk. ‘Bijzonder spijtig’, zegt Diepenhorst.
En zo wordt het krapper en krapper op de Amsterdamse festivalmarkt. Crisis? Daar wil Martijn Diepenhorst niet van spreken. Maar ja, als advocaat die festivals door het festivaltraject moet loodsen moet je ook een beetje optimistisch blijven. Voor Fabiana Jonkers is het duidelijk: ‘Ik vind het een beetje voorbij. Festivals, ok, aan de rand van de stad, maar ook daar is zoveel veranderd met al die bebouwing. Of ze moeten kleiner, maar we gaan niet terug naar af, dat kan niet meer.’ De grote vraag is wat burgemeester Halsema de komende jaren gaat doen. Voorlopig heeft ze enkel nog hoeven handelen naar het kersverse beleid van haar voorganger. Blijft Amsterdam het festivalparadijs dat het nu is? Of is het einde van de gouden tijden nabij?
De vraag is natuurlijk of je die twee problemen - toerisme en festivals - wel op een hoop mag gooien. Je kunt de organisatie van een technofestival in Noord ook niet verwijten dat op de Wallen dronken Engelsen hardop zingen. ‘Ik denk dat je die twee dingen los moet zien’, zegt Martijn Diepenhorst, advocaat bestuursrecht die regelmatig festivals adviseert in hun vergunningstraject. ‘Evenementen vinden vaak plaats aan de rand van de stad en vervullen een belangrijke functie voor heel veel Amsterdammers. Ze hebben ook een aantrekkingskracht op jonge nieuwe inwoners die je aan je stad wilt binden.’
Diepenhorst vindt dat Amsterdam op dit moment een werkbaar beleid heeft op het gebied van evenementen, met een realistische balans tussen overlast en begrip ervoor. ‘Helaas komt het eens in de zoveel tijd door omstandigheden voor dat er een keer veel overlast is. Dat is niet te wijten aan een organisatie die de volumeknop eens even lekker open zet. Dit soort grote evenementen wordt voortdurend gecontroleerd.’ Volgens Diepenhorst moet Amsterdam zich niet gek laten maken door zo’n incident en voldoet het gekozen beleid voor dit moment. ‘Zoals het tegenwoordig in de maatschappij gaat: de uitvergrote meningen op Twitter bepalen in belangrijke mate hoe het debat gevoerd wordt. Dat is bij het evenementenbeleid in Amsterdam niet anders. Dit zijn partijen die zich goed laten horen.’
Toch begrijpt Diepenhorst natuurlijk ook wel dat het debat rond festivals in Amsterdam niet statisch is. De stad verandert, mensen veranderen van mening. En niet onbelangrijk: er is een nieuwe burgemeester. Eberhard van der Laan voerde jarenlang een constructief beleid op het gebied van festivals, maar zijn GroenLinks opvolger Halsema zit politiek iets meer in een spagaat. Haar aanhang houdt wel van een festival, maar vindt ook dat de natuur in parken en natuurgebieden bescherming verdient. Toch is ook onder Van der Laan het evenementenbeleid al wel wat aangescherpt. Er mogen de komende tijd minder evenementen worden georganiseerd in Amsterdam, en ze moeten beter verdeeld worden over de stad, is de kern van dat beleid.
Antal en Hunee op Dekmantel 2017