11 juli 2000. Lars Ulrich van Metallica verschijnt voor de rechter. Niet vanwege uit de hand gelopen rock ’n roll praktijken of seksueel overschrijdend gedrag, nee, hij was de aanklager. Doorn in het oog: een muziekdienst genaamd Napster. De drummer van de grootste metalband aller tijden hoorde per ongeluk een onuitgebracht nummer van zijn band op de radio, en na een korte zoektocht ontdekte hij hoe dat nummer zijn weg gevonden had naar de fans: via een illegale muziekdienst waar mp3's gedeeld werden. En niet alleen dat ene liedje was daar te vinden. Nee, alles wat Metallica ooit gemaakt had werd op Napster gedeeld. Broodroof, vond Lars, schande. Die piraten – een stel nerds die over zijn rug geld verdienden - moesten gestopt worden.
Fans lachten hem in zijn gezicht uit. Broodroof? Man, je zit op de duurste drumkruk van de wereld en je wilt nog meer geld? Check vooral deze grappige parodie om een idee te krijgen. Maar de verontwaardiging van Ulrich was natuurlijk best te begrijpen. Ineens glipte het hele businessmodel van de muziekindustrie door hun vingers. Metallica was natuurlijk niet de enige die kwaad was op Napster. De hele muziekwereld was in blinde paniek door dit nieuwe fenomeen, de mp3, dat muziek deelbaar en vogelvrij maakte. Alle muziek van de wereld, gratis en af te spelen op je computer, dit was een totale ramp! De ondergang voor iedereen die eerlijk zijn geld wilde verdienen met het verkopen van cd's!
Een half jaar later lanceerde computergigant Apple een nieuwe player genaamd iTunes, een handige speler waarmee je mp3's kon afspelen op je Mac. Sterker nog: met de software kon je ook zelf cd's omzetten naar digitale bestanden. Een revolutie, want het maakte digitale files makkelijk toegankelijk, en bovendien maakte het de weg vrij voor de allerbelangrijkste technische innovatie in de muziekwereld sinds de uitvinding van de grammofoon: de iPod.
Het doek valt voor iTunes, de bekende player van Apple. Een logisch besluit, vinden velen, want iTunes was een logge verschrikking geworden. Maar in de eerste jaren na zijn lancering was de muziekplayer cruciaal bij de transformatie van de muziekindustrie naar de digitale realiteit. Hoe een stukje software gevoelens van nostalgie en irritatie kan oproepen.
De duurste drumkruk van de wereld
De sleutels van de muziekindustrie
iTunes was de onmisbare schakel voor muziekliefhebbers die zich in de digitale wereld waagden. Het was de software waarmee je je computer liet praten met je draagbare speler, de enige manier om muziek op je iPod te zetten. Het was bovendien een slimme tool om je muziek te ordenen. En dat was precies waar in de jungle van illegaal downloaden orde te scheppen. Het was voor veel Windows-gebruikers bovendien het eerste stukje Apple dat ze op hun computer installeerden, wat voor velen de weg vrijmaakte voor de MacBook.
Zo bezien speelde iTunes een cruciale rol in de groei van illegaal downloaden begin deze eeuw. En terwijl de muziekindustrie zich met veel venijn verdedigde, innoveerde Apple verder. De platenmaatschappijen wierpen digitale barrières op, bijvoorbeeld met DRM, een kopijbeveiliging die cd's onafspeelbaar (en vooral: niet te rippen) maakte op computer. Er werd wel nagedacht over het verkopen van digitale bestanden, maar het werd maar niet concreet.
En als er al serieus over een downloadplatform gesproken werd, dan was het probleem wel de prijsstelling. Labels gingen er vanuit dat liedjes voor een prijs verkocht zouden moeten worden die vergelijkbaar was met de ouderwetse single in de winkel. Het was immers precies hetzelfde, was het idee. Maar in 2003 zette Apple opnieuw de boel op zijn kop met de lancering van de iTunes Store, de grootste downloadwinkel in de geschiedenis. De sleutel: Apple dwong de platenmaatschappijen op de knieën. Een download moest geen vijf, zes euro kosten, maar 0,99 cent. En zo kreeg het grootste techbedrijf van de wereld de sleutels van de muziekindustrie.
Gigabytes aan muziekbestanden
De neergang van Apple's populaire player is een geleidelijke. Het computerbedrijf bouwde in de loop der jaren steeds meer functies in iTunes - boeken, films, podcasts en meer. Dat was niet bepaald goed voor de stabiliteit van de dienst. Het was bovendien een dienst die de gebruiker een beetje door de strot geduwd werd. Je kon niet zonder, als je een iPod had. Daarnaast ontrolde zich natuurlijk vanaf 2010 een streamingrevolutie, die het opslaan van bestanden op je harde schijf een volkomen onzinnige bezigheid maakte. Waarom in hemelsnaam zou je gigabytes aan muziek in bezit willen hebben als alles ook in the cloud kan? En waarom zou je dat logge iTunes met zijn volle bibliotheek, zijn bugs en al die functies die je nooit gebruikt nog willen openen?
Zo klinkt het eigenlijk al jaren over iTunes. De ooit zo trotse muziekspeler wordt al jaren niet meer serieus genomen. Toch speelt Apple natuurlijk nog altijd een belangrijke rol in de muziekindustrie. Niet meer met downloads - wie doet dat nu nog? - maar wel met zijn eigen streamingdienst Apple Music. De Amerikanen wachtten lang en lieten zich de kaas van het brood eten. In Nederland is het merk Spotify zo'n beetje synoniem met streaming muziek, maar in Amerika kan Apple de concurrentie met de Zweden aardig aan. Apple blijft dus actief in de muziek, maar wil eerder een leverancier van diensten zijn dan een fabrikant van software.
En dus vlecht Apple de functionaliteiten van iTunes nu uiteen in verschillende apps. Een voor boeken, een voor tv en film, en dus Apple Music. Het verdwijnen van iTunes is wat dat betreft eigenlijk maar een formaliteit. En toch is het ook een end of an era. iTunes, de player die zowel de illegale als de legale poort naar digitale muziek opende, behoort tot het verleden.