Dat dj Tijana T het weekend nadat Keith Flint zelfmoord pleegde een track van The Prodigy in haar set draaide is misschien niet zo origineel. Maar voor haar - en voor haar land: Servië - betekende het kleine duiveltje misschien wel meer dan voor wie ook. The Prodigy kwam symbool te staan voor strijdlust en hoop in het ontmantelde Joegoslavië.

Het moet een apocalyptische ervaring zijn geweest, avond na avond. Oké, het heeft altijd wel iets apocalyptisch, na een lange avond of nacht een club uit strompelen, maar niet zoals in Belgrado in 1999. Stel je voor: op het middaguur opent de club, Industria, en dan ga je een afgesloten wereld in, een tunnel van nacht zoals je die misschien kent van de dagenlange feesten in Berlijn. Uren lang onheilspellende techno, waar geen einde aan lijkt te komen. Maar in Belgrado ging zo’n feest niet door tot de volgende ochtend. Om zes uur ’s avonds strompelde je - gedesoriënteerd door de duisternis, de muziek en God weet wat nog meer - huiswaarts. Net op tijd voor de bombardementen weer begonnen, iedere avond vanaf acht uur.

Wat moest je anders dan raven? Scholen en universiteiten bleven dicht, veel winkels hielden hun deuren gesloten, mensen gingen niet naar hun werk, de straten waren leeg. ‘Het was allemaal zo bizar’, zegt Tijana Todorovski, tegenwoordig bekend als Tijana T, over die rare fase waarin de NAVO met precisiebommen een einde wilde maken aan een jarenlange bloedige strijd op de Balkan. ‘Voor burgers was het eigenlijk redelijk veilig. De NAVO kondigde van tevoren aan welke doelwitten gebombardeerd zouden worden. Hoewel er later toch ook echt veel onschuldige burgerslachtoffers vielen. Maar te midden van die chaos ontstond er een spirit van strijdlust en saamhorigheid, van feest en humor. De hele nacht hoorde je de bombardementen, de volgende ochtend stond je op en ging je naar een feest.’

Tijuana T was 18 in 1999, het schakelpunt tussen je jeugd en een volwassen leven. Een paar jaar eerder was ze al bevangen door het rave-virus, met dank aan een van de pioniers van het genre: The Prodigy. Het was 1995, en de Engelse groep stond op het punt een hele, hele grote pop-act te worden. The Fat Of The Land, het grootste succes-album, zou pas een jaar later uitkomen toen The Prodigy in december Belgrado aandeed. ‘En dat was nogal wat, want het land was in lockdown. Niemand mocht er in of uit, er gold een handelsembargo.’ The Prodigy was de allereerste internationale act die gebruik maakte van het deels opheffen van de internationale sancties, en de hype om de show was immens.

‘Wij hadden allemaal geen geld’, zegt Tijana. ‘Niemand had geld, sommige mensen konden niet eens eten en drinken betalen. We hebben op straat gebedeld om het kaartje bij elkaar te sprokkelen. Kleine punks waren we, ik was veertien. En toen uiteindelijk de grote dag kwam, was ik ziek: 39 graden koorts. Mijn ouders lieten me niet gaan, uiteraard. Ik heb dus die legendarische gig gemist. Het was er mega druk, hoorde ik van mijn vrienden, de spanning was intens. Ik draaide als eerbetoon in mijn set ‘Breathe’, het liedje dat die avond voor de allereerste keer ooit live gespeeld werd, elf maanden voor de single uitkwam. Dat nummer werd daardoor iconisch voor het Servische publiek. Ik heb ze overigens daarna alsnog heel vaak gezien, onder andere op Exit Festival, waar ik jaren voor gewerkt heb.’

Exit Festival in Novi Sad is een van de bekendste Oost-Europese festivals, dat ook behoorlijk wat Nederlanders trekt. Natuurlijk omdat het goedkoop is en de hele nacht door gaat, maar toch vast ook een beetje vanwege die bijzondere oorsprong. Het festival ontstond in 2000 als studentenprotest tegen de toenmalige president Slobodan Milošević. Honderd dagen protesteerden de studenten, met als doel de president en oorlogsmisdadiger eruit te gooien. Muziek was daarbij belangrijk. ‘Het is moeilijk voor festivals als Exit om die herinneringen levend te houden. Maar ik vind het persoonlijk heel belangrijk om te onthouden waar je vandaan komt. Het bepaalt wie je bent en wat je morele en ethische principes zijn.’

Voor Tijana T was die intense periode de basis voor haar muziekliefde en haar carrière. In eerste instantie als journalist. Ze schreef artikelen, maakte tv en radio. ‘Ik heb dat heel wat jaren met veel plezier gedaan, tot de mediawereld begon te veranderen. Er was ineens veel minder ruimte voor underground cultuur, het werd allemaal heel, heel commercieel. Daar had ik geen trek in, dus ik ben gaan herevalueren wat ik wilde. Ik dacht: ik ben ook dj, ik draai bijna elk weekend. Ik beschouw het alleen niet als mijn werk, maar wat als ik dat nou wel ga doen? Wat als ik tegen iedereen ga zeggen dat ik een dj ben, en als ik op zoek ga naar een internationaal boekingskantoor?’

Daar deed ze zo’n drie jaar over, tot ze opviel bij Dystopian, het label en boekingskantoor van Rødhåd. Die hielp Tijana T vanaf 2016 de grens over, wat nog altijd niet gemakkelijk is voor een Servische dj. Inmiddels woont ze ook deels in Berlijn. Voor een volledige overstap is ze naar eigen zeggen nog niet klaar, want de band met haar thuisstad is nog altijd heel sterk. ‘De Servische scene is heel eigen, juist doordat we lange tijd afgesloten waren van de buitenwereld. Het was niet makkelijk om platen te kopen, er kwamen weinig internationale artiesten langs. Hoe meer ik internationaal reis, hoe meer ik besef dat we trots op onze lokale scene mogen zijn.’ Als we op Tijana’s eigen sets af mogen gaan is de Servische stijl niet bepaald vrolijk, zelfs behoorlijk duister, maar is er altijd ruimte voor melancholie en ontlading. Haar sets hebben een enorme drive, maar het zijn geen tunnels zonder licht aan het einde. ‘Het liefst draai ik een popsong die iedereen kent aan het einde, zeker op festivals waar niet alleen maar elektronische muziek gedraaid wordt.’

We zagen Tijana T de afgelopen jaren al vaak langs komen in Nederland, onder meer op ADE, in De School en straks dus op DGTL. Maar het allerliefst draait ze op plekken waar het er - net als destijds in Belgrado - echt om gaat. Een club als Bassiani in Georgië bijvoorbeeld, bekend door een politie-inval waar vorig jaar veel om te doen was, een gevolg van repressief beleid door de overheid. ‘In Bassiani voel ik me heel erg thuis’, zegt Tijana T. ‘Maar ook in club Arma17 of Signal Festival in Rusland, in Brazilië of Mexico. Plekken die misschien niet 100% veilig of ontwikkeld zijn, maar ik herken er de energie en de spirit van Belgrado. Het is als een flashback naar de feesten waarmee ik opgegroeid ben. Je hoort vaak het stereotype dat muziek verbinding brengt. De meeste mensen weten dat alleen in theorie, maar op dat soort plekken zie je dat het echt waar is.’