Björk toont haar Utopia in Gent Björk toont haar Utopia in Gent

Het is een wonderlijk gezicht, het podium vanavond. Niet alleen vanwege de locatie, maar meer nog door het decor. Het staat volgebouwd met planten, pauwenveren, een enorme gouden bloem rechts, een megabloem links waar later een muzikant in verstopt blijkt te zitten. Nog voor de show begint, wordt uitgelegd wat je precies naar kijkt: niet minder dan Utopia. Het is niet alleen de titel van Björk’s meest recente album, met deze tour visualiseert ze het uitgangspunt van dat album.

Dat begint met een lichtkrant die over het achterwandvullende LED-scherm schuift: er is een ramp gaande, vertelt die, en we moeten een wereld scheppen die er nog niet is om de huidige te redden. Een wereld waar natuur en techniek hand in hand gaan. Een eiland gevuld met mutanten en onbekende plant- en diersoorten. Op het moment dat het enorme bloemstuk midden op het podium een draaischijf blijkt te zijn, zie je die mutanten: Björk en haar fluitseptet. Zijzelf in een weelderig pak en met een futuristisch gouden bloemenmasker, inclusief stampers die als ogen op stokjes voor haar gezicht bungelen. De blazers met witte maskers, helemaal in glanzend satijn.

HET CONCERT:
Björk, Gent Jazz, woensdag11 juli

HET PUBLIEK:
Is met zijn ruim twaalfduizenden muisstil, op het enorme St. Pieterspein het het centrum van Gent

WAS HET GOED:
Ontzettend. Tenzij je kwam voor hits. 

HET NUMMER:
Tussen al het steengoede nieuwe materiaal, is 'Isobel' verrassend genoeg een hoogtepunt. Tussen al het meer meanderende nieuwe materiaal komt hij aan als een welkome optater, ook met een nieuw arrangement vol fluit.

(Tekst gaat door onder het album en de foto)

Het was al duidelijk op haar album, maar Björk heeft weer hoop. Of beter: ze dwingt zichzelf om hoopvol te zijn, in tijden waar sommige politici en opiniemakers willen laten lijken dat het hopeloos is en dat handelen uit doemdenken het meest realistisch is. Rond de vorige plaat was het nog ondenkbaar om daar mee bezig te zijn. Ze lag in puin. Naar binnen gekeerd ging ze kapot van de liefdesverdriet en het gevoel van verlies dat dat nog overstijgt. Het was zo erg dat ze haar tour toen vrij snel cancelde. Na een paar shows bleek het simpelweg te pijnlijk om de nummers keer op keer weer te moeten zingen. Maar na het herontdekken van de liefde kijkt ze weer vooruit.

Dat vooruitblikken blijkt vanavond alleen al uit de setlist. Als je vanavond puur op de naam en de hits je kaart hebt gekocht en je al verheugt op een best of-show, dan kom je bedrogen uit. De set-up met het fluitensemble in het midden verraadt het al: het wordt vooral heel veel nieuw werk vanavond en een handjevol afgestofte tracks van lang geleden. Gelukkig maar. De kracht van Björk ligt nu eenmaal in die eeuwige drang naar voren. Dus na een opwarmtape vol junglegeluiden wikkelen de dwarsfluiten zich in golven rond klaterende drumcomputers, stroomt het getokkel van de harp helder overal tussen door. En ondertussen zingt Björk haar even onnavolgbare als naïeve melodiën. Soms achteloos, dan weer uit haar tenen. 

1977: Björk
1993: Debut
1995: Post
1997: Homogenic
2001: Versptine
2004: Medúlla
2007: Volta
2011: Biophilia
2015: Vulnicura
2017: Utopia

Vandaag wordt veel meer duidelijk hoe Björk het activistische mengt met het persoonlijke. Haar albums volgen zich als reacties op elkaar op, maar ook binnen de albums zet ze graag dingen tegen elkaar af. Natuurlijk gaat het gros van het nieuwe materiaal nog steeds over alle onzekerheid en plezier die bij verliefd zijn hoort, maar doordat al die lyrische liefdesverklaringen en zoemende samples uit de natuur zo ruim aanwezig zijn, komen die andere passages veel harder aan. Als ze in ‘Tabula Rasa’ en ‘Sue Me’ bijtend zingt dat het tijd wordt om de keten van fuck ups van de vaders te breken en dat vrouwen op moeten staan, bijvoorbeeld. Zelfs in het 25 jaar oude ‘Human Behaviour klinkt zoiets door, als ze van een afstand kijkt naar het irrationele gedrag van mensen en zich verbaast hoe dat ze tegelijk onweerstaanbaar maakt.

Ondertussen komen op de LED-schermen achter en rond het podium gigantische bloemen tot bloei, verwelken ze weer, worden bossen en planten omgezet tot 3D-grids en animaties. Haar als bloem verkleedde fluitisten dansen als losgeslagen robots door de begroeing op het podium. Er kan dan wel een ramp aan de hand zijn, Björk kiest er visueel vooral voor een beeld te schetsen van hoe mooi het allemaal is en kan zijn. Ja, als je het nog niet eerder tijdens het lezen gedacht hebt: de show heeft alles weg om tenenkrommend te zijn. De verkleedpartij, de Burgers Zoo-aankleding, de draaischijf, de dansjes. Onbegrijpelijk dat het zo mooi is, negens jeukt en de boodschap en het plezier elkaar nergens in de weg zitten. Net zo onbegrijpelijk als dat Björk bij elk album en in elke vermomming telkens weer zichzelf uitvindt en tegelijk onmiskenbaar herkenbaar Björk blijft.