Iedere muziekliefhebber kent het: maanden heb je uitgekeken naar een avond met je favoriete band, en op het moment supreme hoor je een keiharde, ongemakkelijke geluidsbrei op je af komen. Te veel bas, te weinig zang, galmende drums. Ligt het aan je plek? Ligt het aan de geluidsman, een de zaal? In Ziggo Dome wordt momenteel geëxperimenteerd met koptelefoons en een app die je in staat stelt zelf het geluid bij te stellen. Goed idee?

Er zijn mensen die gevoelig zijn voor geluidskwaliteit, en er zijn mensen die het geen bal interesseert. Net zoals er mensen zijn die thuis een installatie van een paar duizend euro hebben staan, en er kids zijn die de nieuwste hiphophits in de metro pompen door de ingebouwde speaker van hun telefoon. Maar probeer eens te luisteren door de oren van een hoogsensitief iemand als Brian Eno. De legendarische Britse producer vertelde een paar jaar terug in een interview dat–ie het liefst helemaal nooit naar concerten gaat. ‘Het doet pijn aan mijn oren’, zei hij. ‘De galm van de ruimte, het geluid dat compleet verstoord wordt door een PA die veel te hard staat om maar tot achterin de zaal te komen.’ Onze oren zijn tot veel in staat - bij te hard geluid schakelen ze deels uit, een brei van geluid wordt deels ontwaard met het studio-origineel als blauwdruk in ons hoofd als vergelijkingsmateriaal - maar als we heel eerlijk zijn is het geluid bij een concert eigenlijk nooit optimaal.

De joviale Brit die me opwacht in de lege concerthal in Amsterdam Zuid-Oost moet zo’n beetje dezelfde leeftijd zijn als Eno. Een babyboomer, met een babyboomer-smaak. Met de combinatie van koptelefoons en zijn app, PEEX, wordt op het moment volop geëxperimenteerd tijdens Elton John’s afscheidstournee. Graham Tull is zijn naam, en hij is de oprichter van deze fascinerende tool voor concertgangers. Ziggo Dome in Amsterdam is een van de eerste zalen in de wereld die met het experiment meedoet. ‘Ik denk dat je wel kunt stellen dat dit systeem een probleem oplost dat de geluidstechnicus niet kan oplossen. Hoe goed–ie ook is, hoe goed de zaal ook is, je hebt altijd te maken met fysieke clashes van audiogolven in een ruimte. Je moet je voorstellen dat alle frequenties van het geluid op een andere manier door de ruimte bewegen. Sta je naast de front of house, op veertig meter van het podium, dan kun je zomaar overspoeld worden met bas, terwijl je diezelfde bas een paar meter verderop amper kunt horen. Om nog maar te zwijgen van het effect van de wind bij een buiten-concert, die het geluid letterlijk helemaal weg kan slaan.’

© Atze de Vrieze

Ziggo Dome in full effect

Hoe werkt het? PEEX werkt nauw samen met de band en de geluidstechnicus. De laatste geeft een signaal door aan een eigen technicus van de dienst. Die haalt alle kanalen input binnen (tot 192 kanalen), en mixt dat tot vijf los te besturen segmenten: zang, gitaar, bas, drums, toetsen. Die input wordt doorgegeven aan vijf transmitters die op strategische plekken in de zaal opgehangen worden. ‘Dat gaat met de snelheid van het licht’, vertelt Tull. ‘Duizenden kilometers per seconde dus. Een van de problemen die we moesten oplossen is het feit dat geluid langzamer beweegt. Daarom zit er in het kastje om je nek een microfoontje dat registreert wanneer het geluid van de PA jou bereikt. Pas op dat moment wordt het signaal losgelaten in je koptelefoontje. Het is een narrowcast systeem, eenrichtingsverkeer. Het maakt dus niet uit hoeveel systemen het systeem binnen halen.’

Met de app kun je op je koptelefoon vervolgens zelf de vijf kanalen inregelen. Wil je de zang wat beter horen? Of die drumsolo wat zachter zetten? Dat kan allemaal met PEEX. Heb je zoiets nou echt nodig? Wie gaat in hemelsnaam 150 euro uittrekken om zo’n kastje aan te schaffen? Niemand toch? Zou een huurmodel misschien werken? Tull denkt van wel. Hij ziet een systeem voor zich dat vergelijkbaar is met de 3D brillen in een bioscoop. ‘Alleen dan iets meer high tech.’ Maar serieus, wie geeft daar vijftien euro per avond aan uit? Eerst maar eens luisteren. Er staat geen echte band op het podium vandaag, maar voor een test zijn de omstandigheden toch ideaal. ‘Een lege zaal is zo vijandig als je het maar krijgt’, zegt Tull. ‘In een volle zaal absorberen de mensen veel van het geluid, in een lege krijg je een vreselijke slapback van de achterwand. Je hoort in feite het geluid twee keer.’

Zo is het inderdaad. Elton John schalt door de zaal en het klinkt alsof ie met twee drummers speelt in plaats van met een. De bas is beneden op de vloer drassig en vol, terwijl–ie een ring hoger juist minder goed te horen is dan je zou willen. En de akoestische gitaar? Zit die er ook in dan? Het is natuurlijk niet helemaal eerlijk, want zo klinkt Ziggo Dome godzijdank bij een echt concert niet. De zaal staat bekend om het goede geluid, doorgaans. Wat we hier horen klinkt eigenlijk meer als een gemiddeld concert in de Amsterdam ArenA, het stadion hiernaast dat eigenlijk een misdaad is voor de oren. Persoonlijk heb ik gezworen nooit meer een show in die galmbak te gaan zien, na talloze pogingen bij U2, Justin Timberlake en AC/DC.

Het voelt een beetje onwennig, dat geluid in je oren, maar ik voel me niet echt afgesloten van de buitenwereld, ik ‘voel’ het geluid nog wel fysiek, en de kwaliteit verbetert extreem ten opzichte van de ongeleide brei die door de zaal zwerft. Het voelt een beetje lullig om op je telefoon te gaan schuiven met de toetsen en de drums, en dat zal voor de meeste mensen gelden. Maar zie ik mezelf terug bij Muse in het Ajax stadion, dan zie ik mezelf nu tijdens het eerste nummer direct een sprintje trekken naar de PEEX verhuurbalie. De mannen van de PEEX geloven heilig in hun start-up. Ze hebben zelfs al 24.000 exemplaren laten maken, genoeg om een compleet stadionconcert te kunnen voorzien van oortjes. Dat het ooit zo’n vlucht zal nemen lijkt me ondenkbaar, maar op mijn belofte nooit meer naar de ArenA te gaan kan ik straks misschien toch terugkomen.