Dit zijn de maatschappelijke thema's waar Nederlandse artiesten mee worstelen

De Staat over het basisinkomen, Lucky Fonz III over bootvluchtelingen en Mr. Polska over kinderen in kansarme situaties

Timo Pisart ,

De wereld staat in brand. De terreurgroep IS trekt nog altijd op, alleen al dit jaar stierven meer dan duizend bootvluchtelingen tijdens de barre overtocht over de Middellandse Zee en vrouwen ervaren nog altijd een glazen plafond. Net als ieder mens, liggen ook veel muzikanten wakker van maatschappelijke thema's. Of ze dat nu in hun muziek uiten, of niet. We vroegen aan enkele van onze favoriete artiesten over welke problematiek ze zich boos maken, welke discussie ze aan het hart gaat en wat er moet veranderen in de onze maatschappij. Janne Schra over homofobie, Lucky Fonz III over de bootvluchtelingen en Torre Florim over een basisinkomen voor iedereen.

Torre Florim: "Introductie van het basisinkomen zou zoveel oplossen"
"Naar mijn mening hebben veel politici een bekrompen visie op welvaart. Het gaat vaak over economische groei, meer banen, meer productiviteit, terwijl ik dat wat anders vind dan welvaart. In mijn optiek staat welvaart voor 'zorgeloos' leven. Daar hoor je bijna geen politicus over. Daarom ben ik een extreem groot voorstander van het basisinkomen. Dat betekent: voor iedereen, arm of rijk, jong of oud, één vast inkomen dat je krijgt van de overheid. Van dat inkomen kun je je vaste lasten, een dak boven je hoofd, eten en zorg betalen.

Er zijn drie grote redenen waarom ik er voorstander van ben. Allereerst omdat het móét. Het gaat veel over werkloosheid, dat die maar niet daalt. Dat komt onder andere door de automatisering. Zelfrijdende auto's en andere robots gaan ons werk overnemen. Het wordt alleen maar 'erger': in Nederland schijnen de komende tien jaar zo'n twee tot drie miljoen banen te verdwijnen, aldus onderzoeksbureau Deloitte. In Amerika verdwijnt er in twintig jaar tijd mogelijk bijna 50 procent van de banen.

Voor die verdwijnende banen komen niet zomaar nieuwe banen terug. Heel veel mensen zijn daar extreem bang voor - wat begrijpelijk is - maar we zouden juist blij moeten zijn: De kutbanen worden overgenomen door robots. Dat betekent toch dat wij nu allemaal minder kunnen gaan werken? Helaas is nu het gevolg dat een deel van de mensen helemaal NIET werkt, en de rest juist TE VEEL werkt.

Ten tweede ben ik voorstander omdat het kán. Met het basisinkomen kun je alle bureaucratie rondom de bijstand, AOW en WAO afschaffen. Dat scheelt ontzettend in de kosten. Bovendien bleek uit allerlei experimenten naar het basisinkomen dat de criminaliteit daalt en ook de kosten van de zorg ontzettend omlaag gaat: mensen hebben minder stress en daardoor minder klachten en ziekenhuisbezoek. In Canada was er na een jaar al 8 procent minder zorg: dat is héél veel. Veel mensen zeggen: het gaat veel te veel kosten, dat basisinkomen. Dat verdien je zéér waarschijnlijk ruimschoots terug.

Mijn derde argument: omdat het toch fucking fantastisch zou zijn? Als iedereen in dit land daar niet meer over hoeft na te denken - natuurlijk, als je groot wil wonen moet je meer bijverdienen -, dan is dat een enorm verschil in denken en leven. Mensen zouden er zeker niet minder van gaan werken, maar werken wordt wèl iets anders: werk gaat niet meer over geld maar over nut: Waar word je gelukkig van? Waarmee kan je een waardevolle bijdrage brengen aan de maatschappij? Die ex-buschauffeur zal wellicht meer voor zijn moeder zorgen, die ex-winkelmedewerker gaat kijken hoe ze met buurtgenoten dat park in de buurt kan verbeteren.

Ik denk ten slotte dat een basisinkomen een gigantische boost kan geven aan de creatieve industrie: velen - van technologische innovators tot muzikanten - hebben dan de tijd om echt beter en vernieuwend werk te realiseren, zonder dat alle basiskosten constant in je nek zitten te hijgen. Als wij in Nederland als eerste breed het basisinkomen introduceren, zouden we voorop kunnen lopen op zóveel vlakken. Het zou geweldig zijn."

Lucky Fonz III: "Ik kan niet verkroppen dat er bootvluchtelingen verdrinken door onze idiote ideeën over immigratie"
"Als er ver weg een ramp gebeurt kan ik mijn ogen daarvoor sluiten, het leven zou ondraaglijk zijn als je je laat raken door al het leed van de wereld. Je moet daarin een soort keuzes maken, maar de problematiek van bootvluchtelingen raakt me al heel lang. Het voelt niet als een ver-van-mijn-bed-show, ik heb toevallig een buurman uit Syrië die elf dagen heeft rondgedobberd, maar ben er al mee bezig sinds ver voor ik hem ken. Ik lig er echt wakker van.

Ik kan gewoon niet verkroppen dat er mensen verdrinken in de Middellandse Zee omdat er idiote ideeën bestaan over immigratie. Het wordt niet gezien als een economisch gezonde en menselijke beweging, maar er bestaat een soort ongezond idee dat immigratie een oorlog is. Dat beeld is genesteld in de angst die mensen hebben voor de vreemdeling: 'De ander is een gevaar.' En dat terwijl immigratie succesvol is op alle vlakken: cultureel, economisch en ga zo maar door. De mooiste economische naties, van de Gouden Eeuw van Amsterdam tot de opbouw van de VS, die zijn ontstaan door immigratie.

De absurde realiteit is echter dat je als inwoner van sommige landen wél de schoenen mag veteren voor ons Europeanen, zodat we hier coole sneakers kunnen dragen, maar je mag hier níét een winkeltje beginnen om die schoenen zelf te verkopen. Die grenzen zijn volledig onnatuurlijk, het is bizar dat je op basis van je geboorteplaats een stempel krijgt in je paspoort, en die stempel bepaalt ál je rechten en plichten. Je hebt gewoon pech als je ergens anders bent geboren. Dat vinden we dan zó normaal en belangrijk, dat we liever mensen laten verdrinken in de Middellandse Zee.

Hier komt mijn oplossing, het is een hele simpele oplossing die praktisch nog een beetje ingewikkeld is: schaf paspoorten af. Het idee van een paspoort is bullshit en druist in tegen mensenrechten. Een andere, 'choquerende' oplossing: laat immigranten gewoon toe. Niet iedereen uit Afrika wil hier komen, er ís geen tsunami van vluchtelingen. We kunnen die mensen gebruiken, ze kunnen productieve burgers worden die belasting in de kast brengen."

Janne Schra: "Er zijn nog steeds problemen door homofobie"
"Zondag 17 mei 2015 was het precies 25 jaar geleden dat homoseksualiteit werd geschrapt van de internationaal gehanteerde lijst van ziekten, en daarmee werd het uitgeroepen tot de Internationale dag tegen homofobie en transfobie. Het is choquerend om te horen dat het pas zo kortgeleden is dat homoseksualiteit als ziekte werd gezien. Toen was ik 9! Ik vind het belangrijk dat mensen dat beseffen, en zich realiseren dat dat nog altijd doorvloeit in de denkwijze van mensen.

Nederland is best ver in acceptatie van homoseksualiteit, maar ik lees in de krant nog steeds over problemen in het Westen. Obama wilde bijvoorbeeld een einde van bekeringstherapie in Amerika. Dat die er nog steeds is! In Nederland worden mannelijke homo's geweigerd om bloeddonor te worden, omdat ze 'waarschijnlijk meer wisselende contacten hebben'. Afgelopen maand stond er nog in de krant dat een derde van de Nederlanders liever geen zoenende homo's op straat zien. Het zijn ogenschijnlijk kleine dingen die mensen in een hoek duwen. Het zelfmoordpercentage ligt nog altijd hoger bij homo's en transgenders. Mensen die op latere leeftijd pas uit de kast durfden te komen en dan nog veel overhoop gooien: het is moeilijk om toe te geven dat je bij een 'kleinere' groep hoort die in de ogen van anderen nog steeds 'niet normaal' is. Wij als maatschappij hebben die kast gecreëerd, dus kunnen we die ook weer laten verdwijnen.

Wat zou helpen: zodra kinderen vragen naar liefde en waar ze vandaan komen, vertellen dat het écht net zo normaal is om verliefd te worden op een jongen als op een meisje. Het kan óók nog zo zijn dat je als meisje liever een jongen wil zijn. Het maakt allemaal niet uit, je wordt er niet minder menselijk of 'normaal' van. Alles normaal vinden. Dan ís er helemaal geen kast meer nodig."

Mr. Polska: "Kinderen in kansarme situaties moeten beter worden gestimuleerd"
"Het heeft niet per se met armoede te maken - wat natuurlijk wel vaak de oorzaak is - maar hier in Nederland zijn kinderen in kansarme situaties dichterbij dan je denkt. Ik kom zoveel jongeren tegen die op straat hangen en niet weten wat ze met zichzelf aan moeten, die geen werk kunnen vinden of werk doen dat ze niet genoeg interesseert. Vanuit daar komt andere narigheid, mensen die geen geld hebben en vervelende dingen gaan doen of gaan stelen.

Ik denk dat de helft van de straatjongeren ergens in zou kunnen uitblinken, maar dat beseffen ze gewoon niet. De omgeving stimuleert dat niet genoeg. Bij mij op school werd dat ook zeker niet gedaan, ik had hoogstens een keer per week muziekles en wilde eerst automonteur worden, maar ging mezelf afvragen: wat kan ik elke dag blijven doen waardoor ik financieel onafhankelijk blijf, maar ook plezier in het leven kan krijgen? Ik heb het geluk dat mijn moeder me daarin steunde en geld gaf om met de trein naar de studio te gaan of eten te kopen.

Ik wens dat iedereen toe, ik weet zeker dat hier in Nederland de luxe is dat iedereen zou moeten kunnen doen waar hij of zij in wil uitblinken. Bij mijn familie in Polen is het veel moeilijker je te ontwikkelen zoals dat hier kan. Opleidingen en gemeente zouden de jeugd daarin op veel meer manieren moeten stimuleren, of het nou gaat om creativiteit in de breedste zin van het woord, sport, muziek en ga zo maar door. Je krijgt alleen de aandacht van kinderen als je aansluit op iets wat ze leuk vinden om te doen, scholen, ouders en maatschappelijk werk zijn nog veel te traditioneel, zeker met de mogelijkheden die er tegenwoordig zijn. We leven in een tijdperk dat álles kan. Je hebt alleen een computer met internet nodig en kunt al iets voor jezelf beginnen."

Armand: "De betutteling van rokers is belachelijk"
"Je mag er natuurlijk niets over zeggen, want dan ben je een dissident, maar ik vind het gedonder rondom het fenomeen roken belachelijk. Rokers worden afgeknepen en gedegradeerd tot tweederangsburgers, terwijl roken helemaal niet zo'n probleem is. Het ging op een gegeven moment zo ver dat rokers meer ziekenfondsbijdrages moesten gaan betalen. Ik vind het zwaar overdreven dat je in het stadhuis niet mag roken, maar even verderop in de Van Galen-straat in Amsterdam - de smerigste straat in Amsterdam - daar roken mensen omgerekend zo'n 10 sigaretten per dag aan fijnstof en uitlaatgassen. Daar wordt niets aan gedaan, ik vind dat heel erg hypocriet.

Er zijn mensen die willen dat je nergens rookt onder het mom van 'clean air', maar geen enkele van hen stapt uit zijn SUV op de fiets. Op het moment dat je daar een opmerking over maakt ben je een dissident, dat vind ik heel erg oneerlijk. In kroegen mag je niet meer roken. Een plaats als Staphorst heeft daardoor al zo'n veertig illegale zuipketen. Als een kroegeigenaar rokers wil toestaan: waarom niet? Nu is er een sociale ontwikkeling dat niet-rokers altijd met rokers mee naar buiten gaan, omdat het anders zo ongezellig wordt.

Tja, dat je ook andermans gezondheid aantast met roken? Het ene onderzoek zegt dat het schadelijk is, het andere zegt dat je hoogstens een halve sigaret per week inademt als passieve meeroker. Alcoholisten veroorzaken vijf keer zoveel problemen in de medische hoek, er zijn veel meer mensen verslaafd aan de drank en als je in een keer een fles whisky opdrinkt, dan ga je dood. Daar worden mensen toch ook niet tegen beschermd? Wie ben jij om voor mij te bepalen wat ik doe? Het is typische Nederlandse betutteling. De oplossing is leven en laten leven. Je moet één ding nooit vergeten. Albert Einstein zei altijd: 'Before answering one should always light a pipe.' Dat is niet de eerste de beste, hè?"

Sevdaliza: "Waarom zouden wij de menselijke variëteit reduceren tot twee genders?"
"Genderneutraliteit, it's becoming a little hype, en ergens ben ik daar heel content mee. Het is iets wat een leven lang al in mij broeit. Bij genderneutraliteit worden sekseverschillen erkend zonder dat daarbij traditionele normen over gender verhoudingen worden aangenomen: de dag dat wij ons niet meer hoeven te conformeren aan idealen gekoppeld aan de rol van sekses? Dat klinkt als een stap dichterbij naar mijn Utopia.

De afgelopen jaren hield ik me onbewust systematisch bezig met het observeren van gender-aannames. Bijna dagelijks werd ik als jonge vrouw geconfronteerd met vertekeningen, voornamelijk naar mijn eigen persoon toe. Mijn voorkomen is nu eenmaal krachtig, indringend. Daar kun je niet echt omheen. Blijkbaar leun ik meer naar de aanmaak van testosteron dan oestrogeen, maar ik ben vandaag de dag een 27-jarige heteroseksuele vrouw en daar ben ik helemaal content mee. Waar het interessant wordt, is de constante weerstand die ik voel in onze maatschappij, sinds ik mijn eigen aannames heb weten te weerleggen. Ik kwam erachter dat ik als 'anders' werd gezien, wat dagelijks een stroom aan hevige reacties oproept, zowel positief als negatief.

Ik pleegde roofbouw op alles wat mij ooit werd aangeleerd, alles wat bepalend was voor mijn beeldvorming ten opzichte van mezelf maar ook anderen. Ik worstelde met complexe vragen als; 'Hoe gedraag ik mij als vrouw? Hoe maakbaar is mijn vrouwelijkheid?', tot in tenenkrommende details als 'Hoeveel spiermassa is acceptabel in mijn vrouwelijke voorkomen?' en ‘Welke haren haal ik weg, welke haren laat ik staan?’. Stereotypen over wat ‘vrouwelijk’ of ‘mannelijk’ is, scheppen een kunstmatige overzichtelijkheid. Deze geven rust maar worden desnoods met geweld gehandhaafd. Is het afschaffen hiervan een tegennatuurlijke indoctrinatie? 

Ook ik ben 27 jaar ‘geïndoctrineerd’. Mijn speelgoed, kleding, boeken, gewoonten, hobby’s, vrienden, docenten, teamgenoten en collega's benadrukten steeds opnieuw dat ik overduidelijk van een sekse was en me dus behoorde te conformeren naar een genderrol. Het is een feit dat mijn hormoonhuishouding, genitaliën, hersenstructuur en fysieke eigenschappen verschillen van de andere sekse. Hoeveel zegt dat over de betekenis die er aan deze verschillen wordt toegekend? Alles dat niet past onder de noemer 'man' of 'vrouw’ wordt als afwijkend gezien, en als niet van belang. Dat is in mijn ervaring niet hoe de natuur werkt. Hoe kan het anders dat ik in bepaalde kenmerken mij noch met de mannelijke, noch met de vrouwelijke sekse kan identificeren? Waarom worden alle andere varianten van de aangenomen indelingen ontkent als ‘afwijkingen’? De natuur legt mensen geen normen op. Onze normen en waarden huizen enkel in het domein van cultuur. Genderneutraliteit is niet maakbaar, het is enkel een poging de diepgewortelde culturele aannamen te doorbreken en verschillen te censureren, die zich aan genderstereotypes onttrekken. Waarom zouden wij de menselijke variëteit reduceren tot twee genders? Mag er ook iets meer te kiezen zijn?"