Het was een opmerkelijke keuze: net voor de release van zijn debuutalbum In The Lonely Hour kwam Sam Smith publiekelijk uit de kast met de videoclip van Leave Your Lover, waarin hij een jongen vraagt diens geliefde te verlaten voor Smith. Toen hij te gast was bij de talkshow van Ellen DeGeneres, zei die erover: het had een catastrofe kunnen zijn. Ellen: “Je seksualiteit had je muziek kunnen gaan overschaduwen.” Maar dat wuifde Smith lachend weg: “Ik kwam al uit de kast op mijn vierde, mijn moeder wist het al op mijn derde.” En toch, erkent ook hij: “Ik had het gevoel het te moeten benoemen voordat In The Lonely Hour uitkwam, zodat mensen zouden begrijpen over wie het album gaat. Ik wilde niet dat mensen achteraf zouden denken dat ik had gelogen om meer platen te kopen.”
The Bigger Picture: Sam Smith en het einde van de macho
Steeds meer popmuziek pleit voor acceptatie van homoseksualiteit
Het werd deze week glashelder: het tijdperk van de macho in de popmuziek is voorbij. Dat bleek nog eens op de uitreiking van de meestbesproken muziekprijzen ter wereld, The Grammys, waar Beyoncé drie gouden beeldjes won en Pharrell er evenveel mee naar huis nam, maar Sam Smith de grote winnaar werd. In zijn dankwoord richtte hij zich direct tot zijn ex-vriend, die hem “alle inspiratie gaf om vier Grammys te winnen”. Een lovenswaardige ontwikkeling: steeds meer acts, waaronder ook Hozier en Macklemore, hebben veel succes met nummers over homo-acceptatie en directe aanvallen op homofobie. Hozier: "Het is frustrerend, en juist daarom vind ik het zo belangrijk om me uit te spreken."
Zijn seksualiteit zou geen onderwerp van gesprek meer moeten zijn in deze wereld, het is ook helemaal niet relevant voor de muziek die hij maakt, maar feit is dat homoseksualiteit nog altijd niet algemeen geaccepteerd is. Bij het minste of geringste wordt in de YouTube-comments gereageerd met “that’s gay”, in Rusland zijn hate-crimes aan de orde van de dag en in 2013 werd er nog een wet aangenomen die het verbiedt over homoseksualiteit te spreken in bijzijn van een minderjarige, het homohuwelijk is niet in de gehele VS toegestaan en nog steeds lopen er jongeren rond die er niet voor durven uit te komen wie ze zijn.
Ook veel van de grootste rolmodellen ter wereld – waaronder Miley Cyrus, Robin Thicke en Pharrell benadrukken heteroseksualiteit in hun nummers – en rappers als Eminem en Snoop Dogg laten zich zelfs regelrecht homofoob uit. Snoop Dogg zei in 2013 nog: “Ik weet niet of homoseksualiteit in hiphop ooit zal worden geaccepteerd, omdat rap zo masculien is. Het is als een football-team: je kunt niet in een kleedkamer met ‘motherfucking tough-ass dudes’ zitten en plotseling zeggen: ‘Weet je wat: ik vind je leuk leuk.’” Er is zelfs een Tumblr gestart genaamd hiphophomophobia. Wat blijkt: Tyler, The Creator (van Odd Future) gebruikte faggot en varianten daarop meer dan 100 keer op zijn album Goblin.
Macklemore over Same Love: "Het is nog altijd een gevoelig onderwerp"
Juist daarom is het interessant dat ook grote acts zich uitspreken vóór de acceptatie van homoseksualiteit, en soms zelfs de directe aanval op homofobie openen. R&B-zanger Frank Ocean (lid van dezelfde Odd Future-crew als Tyler, The Creator) kwam uit de kast en werd daarom gelauwerd, de supersuccesvolle rapper Macklemore schreef een anthem voor het homohuwelijk: Same Love, dat een 3FM Megahit werd. In 2014 was hij een van de grote winnaars van The Grammys en tijdens zijn televisie-optreden van Same Love – dat door zo’n 28 miljoen mensen werd bekeken – trouwden tientallen stellen ter support van het homohuwelijk. “Het is nog altijd een gevoelig onderwerp”, vertelt Macklemore aan 3voor12. “En precies daarom schreef ik Same Love. Het zou normaal moeten zijn. We moeten ons door de angst en haat van hiphop- en de Amerikaanse cultuur in het algemeen heen werken. Als artiest heb ik de mogelijkheid om onderwerpen op de agenda te zetten, en dat hebben we gedaan. Ik ben door mijn moeder opgevoed met het ideaal voor anderen op te komen, om haat en onrecht aan te pakken als je de stem hebt, zelfs als dat niet de heersende mening is.”
Maar dat lijkt te veranderen: Macklemore & Ryan Lewis werden de meest gestreamde artiest op Spotify en Same Love is inmiddels op alleen die dienst al 90 miljoen keer beluisterd. Ook de Ierse troubadour Hozier opende het vuur op homofobie, en wel in zijn hitsingle Take Me To Church. Het nummer ging viral dankzij de videoclip, die inzoomt op agressie tegen twee verliefde jongens in Rusland in het bijzonder, en de onderdrukking van seksualiteit door de kerk in het algemeen. Het nummer werd driedubbel platinum in de Verenigde Staten, is op Spotify inmiddels dik 200 miljoen keer beluisterd. Ook de videoclip werd meer dan 100 miljoen keer bekeken. “Homofobe attitudes en minderheden aanwijzen als zondebok, dat kan grenzen overstijgen”, zegt Hozier daarover. “Het is belangrijk om daarvan bewust te zijn en het onder controle te houden. Ik val niet op mannen, en niemand in mijn nabije familie of vriendenkring, maar het reflecteert op ons allemaal.” Ook in het thuisland van Hozier staat het homohuwelijk nog op de agenda. Dit jaar is er een referendum om het gelijke huwelijk te legaliseren. “Vorig jaar was er zelfs nog een groot fiasco in de Ierse media over het gebruik van het woord homofobie. Het is nog een hot topic.”
Die attitudes veranderen langzaam, vindt ook Hozier, maar we moesten ook van ver komen. “Het is diep frustrerend. Een paar decennia geleden was homoseksualiteit zelfs nog illegaal in Ierland. In de 20ste eeuw ging de vooruitgang verschrikkelijk traag, maar inmiddels gaat het veel sneller: ik ben in een heel ander Ierland opgegroeid dan mijn ouders.”
Wouter Hamel: "Je moet een dikke huid hebben"
Sam Smith gaf bij Ellen Degeneres aan eigenlijk vrijwel geen vervelende reacties te krijgen op zijn seksualiteit, maar bij sommige artiesten is dat wel anders. Zo vertelde Perfume Genius op Le Guess Who? nog over de expliciete haatdragende tweets – en zelfs uitgebreide mails – die hij regelmatig krijgt. In een interview met Expreszo vertelde Wouter Hamel – een van de weinige openlijk homoseksuele muzikanten in Nederland – dat hem door een prominente muzikant werd geadviseerd het vooral niet over zijn vriendje te hebben. “Je moet een dikke huid hebben”, zegt Hamel. “Het is toch schrikken als je op internet opeens ‘kankerhomo’ wordt genoemd, of dat iemand een berichtje stuurt met ‘ik hoop dat je doodgaat aan aids’.” Hamel denkt dat het tegenwoordig helemaal niet gemakkelijker is om uit de kast te komen. “In de jaren 90 was het politiek incorrect om openlijk nare dingen over homo’s te zeggen, maar tegenwoordig lijkt homohaat zelfs cool. Sommige mensen zeggen dat we het er niet meer zoveel over hoeven te hebben, maar daar geloof ik niet in. Ik weet alleen niet zo goed wat ik daar zelf aan kan doen. Ik probeer maar gewoon mezelf te zijn, om hopelijk een positief voorbeeld te geven."
Hamel cancelde in 2013 nog zijn tour door Rusland wegens de anti-homo-wetgeving. Wanneer hem in oppervlakkige interviews in China en Korea wordt gevraagd of hij een vriendin heeft, zegt hij alleen ‘nee’. “Anders wordt dat hele interview totaal anders”, vertelde hij aan Expreszo. “Wel zet ik op Twitter dat ik na een lange tour mijn vriendje mis. Dan krijg ik wel eens een reactie dat iemand ‘nu echt geen fan meer van me kan zijn’. Ik hoop dat er ook jongeren zijn die met zichzelf in de knoop zitten en zich geholpen voelen als ze zien dat ik ook homo ben.”
Zo ziet Sam Smith dat ook. Bij Ellen vertelde hij niet veel over zijn seksualiteit te praten, en hoe frustrerend het is dat hem meteen wordt verweten ‘geen woordvoerder wil zijn voor de gay community’. “Natuurlijk wil ik dat wel, maar ik wil een woordvoerder zijn voor íéderéén: hetero’s, homo’s, biseksueel.” En tegelijkertijd is het verschrikkelijk belangrijk dat mensen als Sam Smith laten zien dat ze op hetzelfde geslacht vallen, concludeert Ellen, “zodat iedereen zich gerepresenteerd voelt op televisie en in de muziekwereld. Zodat kinderen thuis die bang zijn of worden gepest weten dat ze niet alleen zijn.” En precies dat proberen Sam Smith, Hozier en Macklemore te doen. Als grootste rolmodellen ter wereld laten ze zien dat je geen macho meer hoeft te zijn in de popwereld en evenmin in het echte leven, maar dat je gewoon jezelf kan zijn. En met die boodschap werd Sam Smith de grote winnaar van de Grammys 2015. Dankzij zijn ex-vriendje, die hem alle inspiratie gaf voor zijn debuutalbum In The Lonely Hour en hitsingle Stay With Me.