The Bigger Picture: de gigantische invloed van Ennio Morricone op popmuziek

"Morricone is net zo invloedrijk als The Beatles"

Timo Pisart ,

"Aiaiaiaiaaaaa!" Iedereen kent het fantastische, komische muzikale thema uit The Good, The Bad and The Ugly, en ook vele andere stukken van filmcomponist Ennio Morricone hebben zich in het collectieve bewustzijn genesteld. Maar hoe inspireerde de Italiaanse meester van de western ook iedereen van Metallica tot Jay-Z en Doe Maar tot Hudson Mohawke? 3voor12 zoekt het uit in The Bigger Picture, omdat Il Maestro dit weekend in de Ziggo Dome optrad. Henny Vrienten: "Naast The Beatles heeft niemand meer invloed op popmuziek gehad dan Ennio Morricone."

Het is niet zomaar een statement: naast The Beatles is er geen grotere inspiratiebron voor popmuziek dan Ennio Morricone. En dat voor een filmcomponist? Morricone werd wereldberoemd door zijn muziek voor films van voormalig klasgenoot en regisseur Sergio Leone. En dan vooral de westerns For a Few Dollars More (1965), The Good, the Bad and the Ugly (1966) en Once Upon a Time in the West (1968). "Het was een compleet ander geluid in de filmmuziek", aldus Henny Vrienten (Doe Maar), die zelf ook veel filmmuziek componeerde en groot bewonderaar is van Morricone. "We waren in de jaren 60 gewend om naar zoetsappige Amerikaanse westerns te kijken met gedragen en epische hoorns als begeleiding, het was heel clichématig. En toen kwam daar opeens Morricone, met opvallende oerkreten, belletjes, surfgitaren en rare banjo's. Muziek die pást bij een wereld waarin je moet overleven. Het was een aardverschuiving en is inmiddels de norm geworden."

In totaal componeerde Morricone muziek voor meer dan 500 films, waaronder ook modern klassiek, geïmproviseerde jazz en simpele popliedjes. Gek was het niet dat hij daarin een compleet andere muziektaal en instrumentarium gebruikte dan de meeste filmregisseurs in die tijd. Hij had al een grote staat van dienst opgebouwd als orkestdirigent en schrijver van popliedjes. Vrienten: "De Italiaanse b-hitjes die hij arrangeerde hadden altijd iets smeuïgs, het was ranzige muziek. Dat hoor je ook terug in veel van zijn films." "Aan dat werk als arrangeur hield Morricone een soort 'A-Team' aan muzikanten over die iets mafs konden", denkt Benjamin Herman, bandleider van New Cool Collective en succesvol jazzsaxofonist die ook speelde met onder andere The Kik en Typhoon. "Pino Rucher is een fantastische gitarist die vaak met hem werkte, John O'Neill de man die zo mooi kan fluiten en jodelen, en Alessandro Alessandroni de man met een koor dat gespecialiseerd is in allerlei rare stemmetjes. Hij wist wie hij moest bellen als hij een geluidje nodig had."

De invloed van Morricone: van Nick Cave tot Jay-Z

Met die gekke combinaties van surfgitaren met strijkers, mondharmonica's met cimbalen en oerkreten met kerkklokken wist Ennio Morricone gigantisch veel popmuzikanten te beïnvloeden, aldus Benjamin Herman. Metallica begint al decennia hun concerten met The Ecstasy of Gold en James Hetfield steekt zijn bewondering voor de 'epische soundtracks' van Il Maestro niet onder stoelen of banken, Muse baseerde Knights of Cydonia op de westerngeluiden van Morricone, voor hun Vinticious Versions-EP luisterde De Staat nog eens goed hoe de Italiaanse meester het deed en ook Danger Mouse, Fleet Foxes, R.E.M., Portishead, AIR, Arctic Monkeys, The Specials, Nick Cave, Gorillaz en Flying Lotus werden direct geïnspireerd door Morricone of sampleden zijn werk zelfs letterlijk. En die oerkreet in hypetrack Chimes van producer Hudson Mohawke? Ongetwijfeld Morricone. De lijst is oneindig. Zelfs De Bom van Doe Maar valt in het rijtje, denkt Vrienten. "Als je goed naar het intro luistert, zit daar een oerkreetzanglijntje in. Dat is absoluut door Morricone getriggerd. Niet zozeer dat we in de studio al dachten: 'Ah, dat is Morricone!' Maar dertig jaar later hoor je dat het onbetwist een verwantschap heeft."

Dat verwantschap bestaat bij de filmische pop-, folk en elektronica-acts, maar ook bij hiphopacts die er zelf wellicht helemaal geen weet van hebben. Jay-Z sampelde nog bewust The Ecstasy of Gold voor Blueprint 2 met haar bombastische strijkers en kerkklokken, maar die kerkklokken vonden later ook hun weg naar tracks van piepjonge en gehypete Atlanta-hiphop-acts als Migos en Rae Sremmurd, en zelfs de Nederlandse straatrap van SBMG. Toeval, of het werk van Il Maestro? Herman: "Ook dat komt van Morricone vandaan, of ze het zelf doorhebben of niet. Je kunt geen kerkklok of chime meer in de muziek gebruiken zonder dat het naar Morricone refereert. Dat is helemaal niet erg, het is een toffe referentie." Vrienten: "Precies. Als je oren naar muziek staan kun je er niet omheen dat je dit soort dingen oppikt. Er zijn een paar mensen die de popmuziek voor altijd en onveranderlijk hebben beïnvloed. Vanzelfsprekend horen The Beatles daarbij. Ik heb nog nooit een liedje gehoord waar een akkoordenopeenvolging in zat die The Beatles niet ooit hebben gehanteerd. Maar Morricone is daarna de grootste muzikale icoon van deze tijd, zeker als het om geluid gaat. Natuurlijk heeft dat sporen achtergelaten in de muziek."