Wie zijn The Residents? Ja dat nou precies het punt met deze act, dat weten we niet. The Residents zijn anoniem, vier mannen die hun hoofd verstopt hebben in een oogbol. Geen idee wie daar achter schuil gaat. Al sinds het debuut Meet The Residents doen de wildste geruchten de ronde. Zelfs Beatle George Harrison zou er deel van uitmaken. We weten het niet tot op de dag van vandaag.
Hoewel, het is natuurlijk best uit te zoeken, maar het in stand houden van het mysterie, is een essentieel onderdeel van de Residents mythe. Zo’n verhaal is te mooi om kapot te checken.

Toch wil Homer Flynn, de secretaris van de Cryptic Corporation wel een tipje van de sluier oplichten. De Cryptic Corporation is het instituut dat het werk van The Residents beheert. Meerdere bestuursleden spreken in de film over de band in de zij-vorm. Maar je gaat natuurlijk al snel vermoeden dat bestuurslid en bandlid in veel gevallen een dubbelrol is. Volgens Homer Flynn kon ook nooit bekend worden wie The Residents zijn omdat het eigenlijk geen band is. Het is een kunstenaarscollectief, bestaande uit door de jaren heen zo’n 50 tot 100 man. Dat ligt er aan hoe je precies rekent. De mensen die verantwoordelijk zijn voor het artwork en voor de video’s zijn namelijk net zo volwaardig lid van dit collectief. Het gaat niet alleen om de muziek.

De anonimiteit was bij het begin van de groep uit nood geboren, vertelt Flynn. De bandleden waren helemaal niet cool, zagen er niet bijzonder uit. En dus besloten ze hun eerste demotape anoniem aan platenmaatschappij Warner te sturen. Met daarbij een antwoordenvelop waar alleen maar op stond: Residents, met daaronder het postadres van de band. Die uit nood geboren kunstgreep bleek een unique selling point en ze begrepen al snel dat ze er geen enkel belang bij hadden het geheim te onthullen. De instandhouding van het mysterie bleek juist de kracht van The Residents.
 

In de film The Theory Of Obscurity wordt de geschiedenis van de band uit de doeken gedaan. Dit gebeurt met vele voor muziekdocumentaires zo kenmerkende talking heads, omlijst met uniek archiefmateriaal. Een van die talking heads is trouwens Hein Fokker, de de Nederlandse tourmanager van The Residents. Wat je ziet in deze film is de viering van de vrije geest, in de traditie van mensen als Frank Zappa en Captain Beefheart, of in Nederland Wim T Schippers en Willem de Ridder. Kunst en muziek zijn even belangrijk in het universum van The Residents. Met dat principe en met die vrije geest hebben ze 40 jaar lang gebouwd aan een uniek oeuvre, dat onlangs in zijn geheel is aangeschaft door The Museum Of Modern Art in New York.

Ze hebben er wereldwijd een niet buitengewoon grote, maar wel zeer toegewijde achterban mee opgebouwd. Mensen van allerlei leeftijden en nationaliteiten, die zich diepgaand identificeren met The Residents, terwijl ze niet eens precies weten wie The Residents eigenlijk zijn. Mooi moment in de film is het bezoek aan de woning van een fan in het Duitse Bremershaven, die zijn hele huis heeft omgebouwd tot Residents Museum. Er komen ook bekende Residents-fans aan het woord, zoals Les Claypool (Primus), Dean Ween (Ween), Jerry Harrison (Talking Heads) en zelfs Matt Groening, de bedenker van The Simpsons.

De stijl van The Residents is door de jaren wel veranderd. In de beginjaren was er altijd een sterke popinvloed, dat wil zeggen: hun albums waren een commentaar op de popcultuur van die tijd en de muziek klonk soms heel toegankelijk. Dat veranderde vanaf halverwege de jaren tachtig. Toen werd hun stijl veel meer avantgarde. Ook de aanpak veranderde. Waren The Residents in de jaren 70 vooral een studio-act die nooit live speelde, vanaf halverwege de jaren 80 werden die liveshows juist heel belangrijk. Het waren niet zomaar concerten, maar uitbundige muziektheatervoorstellingen, prachtig geënsceneerd en geboekt in zalen als het Muziektheater in Amsterdam.

De film geeft hier ook wel deels een verklaring voor. In de loop van de jaren tachtig waren er wat personele wisselingen in de Cryptic Corporation. Die personele wijziging was van invloed op de stijl en de aanpak van de band, geeft Homer Flynn toe. Al voegt hij er meteen aan toe dat de stijl en de aanpak en de personele bezetting voortdurend wijzigen. Toch lijkt dit een hele cruciale te zijn geweest.

Op vrijdagavond is er ook nog een concert van The Residents in The Paramount Theatre, een bioscoopzaal die er prachtig uitziet als een 19e eeuwse western schouwburg. Deze voorstelling heet Shadowland 3 en gaat over geboorte en reïncarnatie. Opvallend is dat de oogbollen vandaag volledig ontbreken en dat ze niet met vier maar met drie personen op het podium staan, die zich voorstellen als Randy, Chuck en Bob. Randy is de zanger, al heel lang, we zien hem ook in de documentaire. Bob speelt gitaar en Chuck, die er vanavond voor het laatst bij is, speelt keyboards en percussie. Randy bedankt hem uitgebreid voor de intensieve samenwerking sinds 1981. De songs zijn slepend en het luisteren naar Randy’s kraaierige stem is niet altijd een genoegen, maar de voorstelling is intrigerend, niet in de laatste plaats dankzij de wederom zeer fraaie visuals.

Tijdens het panel zegt Homer Flynn dat The Residents nog een lange toekomst voor zich hebben. Hij verwacht dat we het 50-jarig jubileum van de band ook nog gaan meemaken. Het concert bevatte vanavond niet alleen nieuw werk. Zo herkende ik bijvoorbeeld Easter Woman, het openingsnummer van Commercial Album uit 1980. Dat is een mooi album om mee in te stappen als je The Residents nog niet goed kent. Het album is een soort parodie op de commerciële popmuziek en bevat 40 tracks van 1 minuut. De Wereld Draait Door bestond nog niet.