Koninklijk Concertgebouworkest, Lowlands Alpha, zondag 23 augustus 2015
Lowlands: Geen arrestaties bij Le Sacre du Printemps
Schandaalstuk van Stravinsky nog altijd overdonderend en vernieuwend
Het 'controversieelste stuk uit de muziekgeschiedenis' werd als zondagmatinee gespeeld door het Koninklijk Concertgebouworkest in de grootste tent van Lowlands. Het schandaalstuk Le Sacre Du Printemps was 'way too future' toen het in 1913 in première ging in Parijs. Het publiek ging destijds met elkaar op de vuist, omdat ze het te schokkend vonden. De muzikale tradities werden compleet vernietigd door het muzikale geweld van Igor Stravinsky. De tijden zijn veranderd in 2015 Het Lowlandspubliek is wel wat gewend en trekt massaal (ruim tienduizend man)naar de Alpha om het Concertgebouworkest en Le Sacre in volle glorie te ervaren.
HET CONCERT:
HET ORKEST:
Het Koninklijk Concertgebouworkest staat bekend als het beste symfonieorkest van Nederland en een van de beste orkesten ter wereld. Hun vaste locatie is uiteraard het Concertgebouw in Amsterdam, waar ze tachtig concerten per jaar spelen. Ze trekken daarnaast zeker veertig keer per jaar naar de belangrijkste podia in de wereld. Presentator Tijl Beckand vertelt bij de introductie dat het orkest al 127 jaar bestaat, 'precies even lang als de Stones bij elkaar zijn.' Ze maken vandaag hun Lowlandsdebuut onder leiding van dirigent Daniel Harding.
HET STUK:
'C'est une horreur!' Het schandaalstuk Le Sacre Du Printemps is de controversieelste muziekcompositie allertijden. Het begon als balletvoorstelling uit 1913 van het Parijse dansgezelschap Ballets Russes, opgericht door Sergej Diaghilev. Hij gaf de Russische componist Igor Stravinsky de opdracht de muziek en het scenario voor de voorstelling te maken. Het was een keuze die door velen niet in dank werd afgenomen. Tijdens de première kwam het publiek in opstand door de zeer experimentele muzikale keuzes. De langaangehouden ritmische episodes, onophoudelijk herhaalde akkoorden en botsende toonsoorten wekten grote agressie op bij het nietsvermoedende publiek. Er braken vechtpartijen uit en de politie moest tijdens de voorstelling opgetrommeld worden om de rust terug te brengen.
Le Sacre Du Printemps wordt gezien als het muzikale begin van de twintigste eeuw. De muziek illustreert het verhaal van een oeroud Russisch ritueel: het offer van een uitverkoren maagd om de zonnegod te eren. Ze danst zich dood in een hartstochtelijk ritueel. Le Sacre is als instrumentaal werk, dus zonder dansers, niet weg te denken uit het klassieke concertleven. Igor Stravinsky was zijn tijd ver vooruit en klinkt zelfs vandaag, 102 jaar na de première, vooruitstrevender dan de hele line-up van de X-Ray bij elkaar.
HET MOMENT:
De blazers en strijkers gaan met elkaar in gevecht. Ze spelen in twee verschillende toonsoorten tegelijk, wat intens pijnlijk klinkt, maar tegelijkertijd zo verbluffend werkt. De schoonheid zit hem in de bewuste smerigheid. Dit is ijzingwekkende horror verbeeld in geluid.
OOK OPMERKELIJK:
De onvoorspelbare ritmes zijn één grote mindfuck. De luisteraar wordt steeds op het verkeerde been gezet. Le Sacre stuurt, swingt en ontregelt. Zonder Le Sacre had de twintigste-eeuwse muziek compleet anders geklonken.
HET PUBLIEK:
Niet alleen de Alpha, maar ook de velden eromheen zijn goed gevuld met geïnteresseerde luisteraars. Tijl Beckand complimenteert het publiek met hun goede smaak, en verklaart dat juist die goede smaak van de bezoekers de reden is dat klassieke muziek past op Lowlands. Het is schitterend om te zien hoe een spannend stuk zoals Le Sacre inderdaad in de smaak valt.
Vergelijk het stuk met het album Yeezus van Kanye West: de verscheurde Russische volksliedjes bij Stravinsky zijn de obscure en vervormde samples bij Kanye West, de verrassende plotwendingen en harde montage zijn bij beide werken de reden dat je geboeid blijft luisteren en in een andere werkelijkheid terecht komt. Het geduld van de luisteraars wordt soms behoorlijk op de proef gesteld door de enorme dynamiek in Le Sacre, maar gelukkig blijft de overgrote meerderheid geboeid staan luisteren. Dat is mede te danken aan de heldere instructie van presentator Tijl Beckand: 'Zoals mijn moeder altijd zei: blijf luisteren of ik snij je ballen eraf.'
Echt stil is het publiek echter niet te krijgen. Bij de doodstille momenten van het stuk valt het geroezemoes op. Lowlands is een blijft een festival, geen concertzaal. Het einde van de 38 minuten durende compositie wordt met oorverdovend kabaal bejubeld. De bezoekers beginnen op de vloer te stampen. In het Concertgebouw zou dat gedrag niet getolereerd worden, hier is het bedoeld als compliment. Dirigent Daniel Harding verlaat het podium zichbaar geëmotioneerd. 'Wow!' valt er van zijn lippen te lezen.
HET OORDEEL:
Le Sacre Du Printemps is een perfecte keuze voor Lowlands. Stravinsky is experimenteler dan de X-Ray en bombastischer dan de grootste Alphabands. Prachtig dat het Concertgebouworkest de uitdaging durft aan te nemen om op het popfestival te spelen. Klassieke muziek kan overleven, zolang mensen zich ervoor durven open te stellen.