Sjoerd Wynia (Air): “Media hebben boter op hun hoofd met drugsberichtgeving”

Dance-organisator wacht ‘shitstorm’ over ‘drugsdoden’ af en wil verantwoordelijkheid nemen

Atze de Vrieze ,

Bijna twee weken geleden kreeg een geweldige editie van Amsterdam Dance Event een zwarte rouwrand toen in een nacht drie feestgangers overleden. Wat volgde was een bizarre week waarin zo’n beetje iedereen zijn mening gaf, van Rob Wijnberg tot Youp van ’t Hek. Maar één groep hield wijselijk zijn mond: professionals uit de dance-sector. Nu de storm is gaan liggen, wil Sjoerd Wynia (Air, Buiten Westen, The Good Guyz) graag vertellen wat zijn gedachten zijn. Over ‘clickrate’ journalistiek, repressie vs. voorlichting, drugshonden en inwendig onderzoek en de dappere koers van Eberhard van der Laan.

‘Pillengeneratie negeert gevaar’, kopte de Telegraaf daags na Amsterdam Dance Event. Trouw voerde een 'anonieme' bezoeker genaamd Kamilla (28) op om te vertellen wat een slagveld aan pillenzombies met kauwende kaken je op de housefeesten aantreft, en zelfs Youp van ’t Hek vond het nodig de complete dancewereld neer te sabelen als willoze dwazen. Jazeker, er waren ook zinnige stukken, onder meer van Loes Reijmer in de Volkskrant en Rob Wijnberg op De Correspondent, maar dat de kopstukken uit de industrie zich maar even stil hielden, is ergens best te begrijpen. “Die column van Youp was zo vreselijk dom en getuigde van zo weinig inzicht in wat zich in Nederland afspeelt.”

Sjoerd Wynia, de naam mag misschien niet zo’n gemeengoed zijn als Duncan Stutterheim of Rocco Veenboer, maar in de Nederlandse dancewereld kent eigenlijk iedereen hem. Samen met compagnon Niels de Geus werkte hij jaren als The Good Guyz, een productieteam dat bij vele toonaangevende dancefestivals de feitelijke uitvoering verzorgt. De laatste jaren kwamen daar wat dimensies bij: eerst openden ze met Sander Groet club Air, in het pand waar ooit de legendarische club iT zat. De club werd vervolgens gekatapulteerd tot zomerfestival Amsterdam Open Air, en ook de succesverhalen Buiten Westen en Milkshake (vooral gericht op de homoscene) komen uit hun koker. Meer dan genoeg ervaring achter de schermen dus. Om nog maar te zwijgen over Wynia’s betrokkenheid bij Unity, een platform van verslavingsexpert Jellinek, speciaal gericht op voorlichting over drugs tijdens dance-feesten.
Was het voor jou de afgelopen week inderdaad een kwestie van de adem inhouden en rustig wachten tot de storm voorbij is?
“Ja, zeker, vanaf maandag werd ik van alle kanten benaderd of ik mijn mening wilde geven. Ik zag al wat er gebeurde: een incident, de aasgieren van de traditionele media er bovenop. Als de een begint, moeten alle anderen ook iets vinden. Hoe feller de mening, hoe hoger de clickrate. Dat zie ik in onze sector helaas erg vaak gebeuren. En dat terwijl het dossier jongeren en uitgaansdrugs een ontzettend complex verhaal is. Ik kan daar niet in honderd woorden iets over zeggen. Zeker, er zijn drie mensen overleden, dat is vreselijk, en de politie denkt dat er vermoedelijk drugs in het spel is, maar de vertaalslag werd binnen een minuut gemaakt: drugsdoden op Amsterdam Dance Event. Niemand stelt de vraag: wat is er precies aan de hand? Is het wel echt zo? Wat staat er in het sectierapport? Er is een vermoeden, maar de oordelen vliegen je al om de oren.” 
 
“Een aantal media heeft echt boter op zijn hoofd. Met name Het Parool, dat aan het begin van de zomer nog een full color spread plaatste over hoe je het best je drugs een festival binnen kunt smokkelen, en nu het hoogste woord voert. AT5 is het allerergste: zij struinen Facebook af op zoek naar iemand die ergens over klaagt, om dat vervolgens zonder wederhoor tot een artikel te verheffen, met een lekkere kop erboven. Wij hadden een incident rond Amsterdam Open Air, waar mensen klaagden dat ze hun flesje niet mochten vullen. Hoe het zat: bij ons mag je gratis water drinken, maar we willen niet dat mensen hun bekertjes en flesjes mee naar het toilet nemen. Met name de heren maken er een sport van om die ding in de plaszuilen te zetten en vol te plassen. Er was iemand van de security die zijn taak wel erg serieus nam, daar hebben we actie op ondernomen. Goed, je mag van mij discussiëren of wij dat goed aangepakt hebben, ik loop niet weg voor mijn verantwoordelijkheid, maar zonder wederhoor koppen dat wij een geldbeluste organisator zijn die jongeren uitbuit, dat gaat me gewoon veel te ver. Zo’n bericht zorgt voor een sneeuwbaleffect, en vervolgens ben ik de hele dag bezig om overal berichtgeving te corrigeren.”

Update: AT5 bestrijdt de beschuldigingen van Sjoerd Wynia over hun berichtgeving. Het Amsterdam medium stelt:

- Wij struinen Facebook niet af op zoek naar iemand die ergens over klaagt. Wij kregen de tips van bezoekers van Open Air dat de beveiliging op erg onvriendelijke wijze met hen om ging. Werknemers van AT5 die op het festival waren geweest bevestigden dit. Na plaatsing van dit artikel kregen wij nog 20 mails (ik heb ze nog even geteld) van bezoekers die klaagden over hoe ze behandeld waren op Open Air. Het was dus geen 'incident' op het festival, maar gewoon de handelswijze van de beveiliging aldaar, waar veel bezoekers last van hadden.

- Wij hebben absoluut wederhoor toegepast. Die reactie is in zowel het artikel op de website verwerkt, als in het item voor het AT5 nieuws. We kregen die reactie niet meteen, dus we hebben het nieuwsfeit dat er veel bezoekers klachten hadden over Open Air wel eerst gebracht zonder die reactie erbij. Dit omdat dus ook verschillende werknemers van AT5 - betrouwbare bronnen - konden verklaren dat bezoekers hun flesjes niet mochten vullen en onbeschoft behandeld werden. De reactie van de organisatie doet er niets aan af dat dat gebeurde.

- Wij hebben nooit gekopt dat de zij 'een geldbeluste organisator zijn die jongeren uitbuit'. Onze eerste kop was 'Geen gratis water op snikheet Amsterdam Open Air', maar die hebben we aangepast omdat er in de wc's wel gedronken mocht worden, maar geen water mocht worden meegenomen. De kop is daarna veranderd in de huidige kop: 'Klachten over water op snikheet Amsterdam Open Air'. Bij lange na niet zo heftig als in het interview gesuggereerd wordt.

Sjoerd Wynia blijft achter zijn woorden staan. Hij stelt op de bewuste dag om half twaalf een telefoontje gemist te hebben. Een uur later stond het artikel zonder zijn reactie online, met een kop waarin volgens hem wel degelijk sprake was van uitbuiting. Na meerdere telefoontjes werd volgens hem in eerste instantie alleen het artikel aangepast, pas later ook de kop.
 
Wat doe je dan wel op het moment dat drie mensen overlijden op housefeesten en iedereen het erover heeft?
“Ik heb donderdag in de gemeenteraad gesproken. Ik heb gezegd: ‘organisatoren moeten hun verantwoordelijkheid nemen in een traject dat meer inzet op preventie en voorlichting.’ Tot nu toe heeft de sector altijd gezegd: wij organiseren feesten en zorgen voor de veiligheid en openbare orde op ons terrein, voorlichting besteden we uit aan externe partijen als Unity, de voorlichtingstak van Jellinek. Misschien moeten we die positie heroverwegen en tegen ons publiek zeggen: wat je doet is potentieel gevaarlijk. Dat ‘let op’ is de laatste jaren ondergesneeuwd. Nederland heeft altijd een evenwichtig drugsbeleid gehad, gebaseerd op ‘harm reduction’ (beperking van de schade, red.) en een legale component (alias: het mag niet, red) Dat was in balans. Nee, het mag niet, maar als je het dan toch doet, zorg dan dat de uitwassen beperkt blijven.”
 
Die balans kantelde een jaar of zeven geleden. In die tijd was je nauw betrokken bij de zogeheten Belangenvereniging Dance, vooral toen grote feesten aan de lopende band te maken kregen met politieteams met drugshonden en stille agenten. Bestaat die vereniging eigenlijk nog?
“Nee, zoals het vaak gaat bij brancheverenigingen: die vallen nog wel eens uit elkaar bij gebrek aan een gezamenlijke vijand. ID&T is op een gegeven moment uit het bestuur gestapt om zich aan te sluiten bij de VVEM, voor de andere leden was de noodzaak niet meer zo groot. Eigenlijk zou het goed voor de sector zijn als er weer zoiets zou komen.”
 
Wat gebeurde er destijds precies?
“Er is toen op landelijk niveau een beweging ingezet van repressie, met het idee drugsgebruik te laten ophouden. Je zag daar jonge agenten met een Miami Vice houding die oprecht dachten dat ze de maatschappij van een probleem af zouden helpen. Wij hebben altijd gezegd: dat helpt niet. We hoorden ook vanuit het werkveld dat er andere gezondheidsrisico’s optraden: sommige mensen namen al hun drugs al in de rij in, waardoor je op de EHBO een vroegere en heftiger piek kreeg. Of ze durfen helemaal niet meer naar de EHBO te komen. We hebben destijds ook politici meegenomen naar feesten, en die schrokken zich rot. Je moest daar langs blaffende honden, liep de kans uit de rij gepikt geworden en uitgekleed te worden, tot inwendig onderzoek aan toe. Handschoentje aan en bukken maar. Ja, dat gebeurde echt. Ook het OM zag al snel in dat de opbrengst mager was. Aan het eind van de avond hadden ze dan dertig man opgepikt met een of twee pillen op zak. En dat terwijl het juist ging om de dealers. Wij hebben altijd gezegd: die dealers zie je allang niet meer op een evenement. Een pil kost drie euro, een kaartje voor het feest 35 euro, het is gewoon niet rendabel, en bovendien is het risico veel te groot. Er staat op een housefeest niet in elke hoek een schimmige dealer. Je hebt sindsdien een terugtrekkende beweging gezien wat betreft de repressie, maar het is toch nog steeds justitie die de voortrekkersrol heeft in het bepalen van het drugsbeleid, terwijl dat voorheen VWS was en gezondheid het belangrijkste uitganspunt was."
 
Wat ik ook las in een van de vele stukken vorige week: 75% van de bezoekers van een gemiddeld housefeest gebruikt drugs. Is dat zo? 
“Nee, wat cijfertjes: uit het onderzoek Antenne 2013 blijkt dat 55% van de uitgaanders in Amsterdam de laatste maand XTC heeft gebruikt. Op een willekeurige uitgaansavond in Amsterdam had 28,5% van de ondervraagden XTC gebruikt, 5,6% cocaïne, 13,1% amfetamine en 92,6% had alcohol gedronken. Wat we dus wel kunnen zeggen, is dat inderdaad een flink deel van de uitgaande jeugd drugs gebruikt. Een grote groep, vaak jonge, hoogopgeleide mensen, heeft geen boodschap aan de arbitraire scheiding tussen wat wel en niet mag. Alcohol en tabak wel, XTC niet. In de jaren negentig had je een piek in het drugsgebruik, ook een incidentenpiek. Nu zijn we een aantal generaties verder, en zitten we weer in zo’n piek. Het rare is, bijna niemand stelt de vraag waarom.” 
 
Waarom?
“Nou, dat is een heel complexe kwestie. Waarom gaan mensen uit? Voor de muziek? Vast ook, maar veel mensen bepalen er hun identiteit mee, ze verstevigen hun groepsgevoel door samen een roes te beleven. Een drug als XTC faciliteert dat heel goed. Bovendien is het verboden, dat is natuurlijk te gek als je 19 bent. Het mag niet en het is nog lekker ook. Ik ga er ook vanuit dat jongeren calculerende burgers zijn: een pil kost tegenwoordig nog maar drie euro, net zoveel als een biertje. Daar kan je bijna niet tegenop, toch? Mensen hebben altijd de behoefte gehad om in een trance te raken. Honderd jaar geleden verstevigden we ons groepsgevoel samen in de kerk, nu zijn de opties oneindig. Vroeger kon je kiezen tussen opties A, B of C waar het de richting van je leven betrof, inmiddels is het bijna niet meer te doen. Dat soort dingen speelt allemaal mee.”

Drugs is dus een makkelijke manier om een soort zingeving te krijgen, al is het maar voor een nacht. Maakt dat het niet heel oppervlakkig?
“Er zullen zeker mensen zijn die er oppervlakkig mee omgaan, die er gewoon een pil in mikken. Anderen zullen dingen over zichzelf leren en werelden zien open gaan. Ken je de boeken van Alexander Shulgin? Hij was een wetenschapper die zijn leven wijdde aan onderzoek naar psychoactieve drugs. Dat deed hij gewoon met zijn vrouw thuis, op de bank. Ik heb deze verbinding, daar neem ik zoveel milligram van, wat gebeurt er? Die man kun je moeilijk van oppervlakkigheid beschuldigen. Ik wil overigens niet beweren dat we drugs dan maar moeten legaliseren, maar ik constateer wel dat juist doordat ze verboden zijn, de discussie spaak loopt. CDA-politici bijvoorbeeld zeggen vaak: het mag niet, punt.”
 
Een GroenLinks-politicus koos van de week het andere uiterste: housecultuur en drugs zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. 
“Dat is de andere kant ja. Laat ik het zo zeggen: drugs en de maatschappij zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dansmuziek biedt een uitstekend podium om … nu moet ik oppassen… ik wil niet zeggen dat je op dancefeesten wel haast drugs moet gebruiken, want dat is niet zo. Je kunt wel concluderen dat een gedeelte van de mensen op feesten drugs gebruikt.”
 
We hebben het de afgelopen week veel over XTC gehad, maar er worden natuurlijk allerlei soorten middelen gebruikt. Waar zien jullie de meeste problemen mee? GHB wordt vaak als problematischer genoemd.
“GHB zie ik de laatste tijd minder. Over het algemeen zie je de meeste problemen als er veel alcohol gebruikt wordt. Fact of life: als mensen drinken, krijg je opstootjes. Zet mensen aan de XTC, dan heb je een heel ander evenement. Statistisch gezien valt het aantal probleemgevallen mee. Begrijp me goed: als iemand overlijdt valt het natuurlijk helemaal niet mee, maar mensen die zich melden bij de EHBO kunnen doorgaans met een paar minuten rustig zitten en een colaatje weer rustig naar huis of terug de dansvloer op. Het allerergst vind ik de gevallen - ik heb er de laatste jaren een paar gehoord - van mensen die niet hadden hoeven overlijden. Mensen die zich niet lekker voelen, vervolgens drie liter water gaan drinken en als gevolg daarvan overlijden. Als je XTC gebruikt, moet je daar dus mee opassen en beter kun je bijvoorbeeld iets zouts als een zakje chips eten. Een glas water is niets mis mee, maar het is nu een mantra geworden in de media. Overhitting is een gevaar, dus je moet veel water drinken, dat klopt gewoon niet. Die voorlichting moet dus veel beter.” 
 
Je merkt nu dat veel mensen in de sector er niet over willen praten. Dat is niet alleen omdat het taboe is, er zit ook een economisch belang bij. Een organisator die eerlijk zegt dat op zijn feest veel drugs gebruikt wordt, loopt het risico dat ouders hun kinderen geen kaartje meer laten kopen.
“Dat klopt, maar die angst wordt volgens mij vooral gevoed door de traditionele media.”
 
Hoe heeft de omgang met drugs aan de achterkant zich ontwikkeld de afgelopen jaren?
“Alles is veel professioneler geworden. Eigenlijk net zoals je vroeger als je een festival organiseerde ’s morgens in de krant keek wat voor weer het werd en de rest van de dag af en toe eens keek of er al grijze wolken aankwamen, en tegenwoordig iemand de hele dag achter de computer in de gaten houdt welke buien in Frankrijk ontstaan. Wat drugs betreft: ik zit in de begeleidingscommissie van Unity, die een aantal keer per jaar bij elkaar komt om de markt in kaart te brengen. Een paar jaar geleden kregen we signalen dat op sommige plekken wel heel veel GHB gebruikt wordt. We zijn toen de campagne ‘out gaan is nooit ok’ gestart. De sector zei tegen zijn publiek: ‘als een club dicht moet omdat jij zo nodig een derde buisje moet, ben je asociaal bezig.’ Als bij mijn club tien keer een ambulance voor komt rijden, heb IK iets uit te leggen.”
 
Moet er nu ook zoiets gebeuren? Actie, een campagne?
“Ik denk dat je op moet passen per se deze week iets te willen doen, want natuurlijk is die drang er. Maar er moet altijd nagedacht worden of het beter kan. Amsterdam doet al best veel. In het horizontale overleg komt eens in de zoveel tijd iedereen bijeen: van organisatoren tot gemeente tot OM tot drugsexperts. In die bijeenkomsten is een sfeer van openheid en vertrouwen gecreëerd, die absoluut niet beschadigd mag worden. Ik denk dat het goed is als organisatoren zelf meer verantwoordelijkheid nemen. We hebben zelf deze zomer voor onze events met Unity een campagne ontwikkeld: Celebrate Safe, waarin we onze bezoekers wijzen op mogelijke risico’s en ook hun eigen verantwoordelijkheid. Wij zijn hopelijk een betrouwbare afzender. Als je moeder of oom agent zegt dat iets niet mag, ga je het juist doen. Het laatste dat we moeten doen is simpelweg zeggen dat het niet mag. Dan heb ik nieuws voor je: het gebeurt toch. Kijk maar naar de geschiedenis van de repressie. De drooglegging van de VS in de jaren dertig was de grootste mislukking ooit. Daar ging de overheid zelfs zover dat alcohol vergiftigd werd, alleen maar om mensen af te schrikken. Het gevolg: het ging de criminaliteit in, er werden bendes opgericht.”
 
Dat gebeurt vooral omdat er geld in zit. Denk jij als organisator niet: die mensen gebruiken iets waar ik niets aan verdien, en het gaat ten koste van mijn drankomzet?
“Moet ik daar serieus antwoord op geven? Ik wil een goed product neerzetten en laat me absoluut niet dwingen richting de hoek van de geldwolf die alleen maar uit is op winst. Dat is absoluut niet waar. Als je er geen liefde voor hebt, moet je dit niet doen.”
 
Tot slot: volgend jaar gewoon weer Amsterdam Dance Event?
“Ja, ik zou niet weten waarom niet. Je kunt niet om dance hen, er zijn heel veel mensen die er graag naar luisteren. Er is ook ruimte voor in de stad Amsterdam. Mensen snappen het economische belang, het creatieve belang, en ze snappen ook dat het een heel positieve sector is. Amsterdam mag zijn handjes dichtknijpen met burgemeester Van der Laan, die het begrijpt. Hij is van de no nonsense, een probleem te lijf gaan, maar tegelijk ruimte bieden. Hij bewaart de kalmte en steekt zijn nek uit, precies de juiste balans.”