Muziek was jarenlang geen hoofdzaak voor de Nieuwegeiner. "Ik heb in het verleden ook jongeren met taakstraffen begeleid voor de Raad voor de Kinderbescherming. Dan zie je dat het jongens zijn die wat minder geluk hebben gehad. Heel weinig mensen maken echt bewust die keuze, het is altijd wel een samenloop van omstandigheden en gebeurtenissen. De ene persoon groeit op in een omgeving waar het niet zo belangrijk is of je in een BMW rijdt, maar als je mensen om je heen hebt die daar wat vatbaarder voor zijn, kom je eerder in zo'n draaikolk terecht." Freez rolde via een vriend in die baan. "Als muziek niet weer op mijn pad was gekomen had ik dat misschien nog steeds gedaan."
Freez wil niet de Nederlandse Kanye West worden
Over Nieuwegein, Spinvis, taakstrafbegeleiding en de Loop Droom Arriveer filosofie
Freez; is dat niet die jongen met die Franse pet van de Fakkelteitgroep? Die gast uit Nieuwegein die als talent geldt sinds hij met Sticks die Kaapstad harde G-funktrack dropte? Zeker, maar dat was in 2010. Freez is ook de jongen die even moest doorpakken en nu een heel album af heeft met liedjes die verder gaan dan hiphop en funk. Freez is ondanks zijn werk met de Fakkelteitgroep in Zwolle verknocht aan thuisstad Nieuwegein, waar hij ook werkt met troubadour Spinvis ("zijn geest waart door de plaat") en gefascineerd door het leven van alledag en de beperkte maakbaarheid daarvan: "De meeste doelen hebben een houdbaarheidsdatum. Beter kijk je wat er op je pad komt, anders liggen de teleurstellingen op de loer."
Hoe is muziek weer op je pad gekomen?
"Sticks en Typhoon zeiden me dat het echt zonde was dat ik niks meer met m'n muziek deed. Ik had wel heel veel liedjes liggen, maar was niet actief meer. Kaapstad was echt het startschot, die nam ik op en toen dacht ik: 'dit moet ik gewoon doen'. Ik was mezelf voor de gek aan het houden. Ik was nooit iemand die dingen lang volhield, maar muziek was altijd de rode draad. Ik besloot me er vol op te richten en met die baan te stoppen. Dat moment is beslissend geweest. Dan is het wel een blessing dat je zo'n vangnet hebt als die jongens uit Zwolle. Die ken ik via Ali (producer A.R.T., ook voor Fakkelbrigade, Rico en Sticks, IG), waar ik al zo'n twaalf jaar muziek mee maak."
In 2011 bracht Freez met producer Henning de G-funk EP 86ies uit, ging veel optreden met de Homegrown tour en daarna werd het even stil. "Tot nu eigenlijk. Iedereen ging verder; Mr. Polska, Ome Omar en ik bleef maar broeden op dat ene album met Ali. Achteraf gezien waren we veel te perfectionistisch bezig, hij veranderde telkens weer de producties en ik de teksten. Op het moment dat je stilstaat, heb je het gevoel dat je verder moet. Het gaat zo snel in de muziek, artiesten worden snel groot met één liedje en jij blijft maar daar. Maar dat hoort er allemaal bij en ik heb mijn interesses, ook muzikaal, breder ontwikkeld. Zo'n plaat als 8.6ies kan ik nooit meer maken. Henning is ook een van de weinigen die die G-Funk sound zo tot in de finesses beheerst. Sticks zei dat wij een plaat moesten maken, we kenden elkaar niet maar het klikte en die sound was als een warme deken. Nu drie jaar verder kan ik niet weer precies dat doen. Dan moet je verder gaan."
Een switch naar folk, waarover ik las, is dan weer het andere uiterste.
"Nu ja folk. Gitarist Dries Bijlsma was ook in de studio en soms gaat zijn gitaar zo overheersen. We hebben ook echte liedjes gemaakt op deze plaat. Zo'n Toonaangevend Toeval heeft weinig meer met rap te maken, maar folk is misschien overdreven. Het begon allemaal met de demo's van Ali, die in de studio al riep waar een viool bij moest. Als ik dan een paar maanden later die violist aan het werk hoorde, was ik echt verrast. Het is ook wel echt een plaat van ons samen geworden. Wat ik fijn vind aan A.R.T.: dat hij heel duidelijk een mening heeft over hoe iets zou moeten klinken."
Sommige tracks beleefden tot zes versies voor het duo tevreden was.
"Een goed voorbeeld is Nancy, een vrouw die ik een jaar of drie geleden heb ontmoet en me erg inspireerde. Over haar wilde ik een liedje maken, maar het lukte maar niet om tekst en productie te laten matchen. Daar kwam de invloed van Ty van pas. Die zei: 'deze tekst moet gewoon op het album, Ali zorg in godsnaam dat je iets maakt dat hier op past'. Dat was even nodig. Zo ook voor de single Loop Droom Arriveer, dat was eerst een totaal ander nummer met Sticks erop en twee andere teksten. Het was ok, maar niet goed genoeg. Die had gewoon kunnen blijven liggen, maar Ali zei: 'die beat gaat echt op het album, zorg maar dat je er wat op schrijft'."
Het is een apart nummer geworden, dat speelt met fantasie: 'Loop, al is het maar twee stappen, doe het met je hoofd omhoog'. Alsof je mensen moed inspreekt.
"Grappig dat het als een heel positief nummer wordt geïnterpreteerd. Daar ben ik ook blij mee. Maar het is een protest tegen de hele Facebook-cultuur waar alles heel mooi en groot moet. Dat je moet weten waar je over 10 jaar bent, als je dan maar dit en dat hebt. Terwijl dat eigenlijk zo'n groot grijs gebied is. Mensen beginnen aan een studie die vijf jaar duurt en waar je uiteindelijk geen werk in vindt. Dan kun je beter letterlijk doen wat ik zeg: 'ambieer een meter verder, vergeet je route en loop'. Mensen vonden dat 'Droom, Loop, Arriveer' als titel logischer zou zijn, maar dat was niet de filosofie achter het liedje; begin maar te lopen, kijk wat er op je pad komt en aan de hand daarvan stel je je doelen. Anders liggen de teleurstellingen erg snel op de loer."
"De meeste doelen hebben ook een houdbaarheidsdatum. Dat probeer ik in het nummer te vatten: het is gewoon een lange snelweg en je kan naar de linker- en rechterbaan maar de afslagen zijn heel beperkt. Al die keuzes dienen zich vanzelf aan, dat moet je niet tot in den treure uitstippelen, daar wordt je doodongelukkig van. Alleen maar meer factoren die mis kunnen gaan. Ik snap het wel; want je creëert een stukje meetbaarheid als je een doel stelt als 'over 5 jaar wil ik twee kinderen en een vrouw en een goedkoop huis in een vinex-wijk in De Meern'. Dat is heel meetbaar. Maar tegelijkertijd beweegt de auto wel maar zit je niet zelf aan het stuur. Het is puur geluk als je daar komt. Het gebeurt pas als alle omstandigheden juist zijn en die kans is heel klein. Dan kun je beter onderweg je doelstellingen bepalen." Dan pas 'schilder je die stip aan de horizon'.
Want daar ben je zelf ook de laatste jaren achtergekomen?
"Inderdaad. Ik had gewoon nog taakstrafbegeleider kunnen zijn, als ik daar mijn hele carrière in had uitgestippeld. Daarmee zeg ik niet dat je overal scheit aan moet hebben en vandaag je hele salaris moet uitgeven omdat je morgen onder een tram kan komen. Dat is ook onzin." Meer in het moment leven is Freez' idee. "Kinderen kunnen dat echt heel goed. Die willen vandaag iets van Bart Smit en snappen dat ze dat volgende week helemaal niet meer willen, omdat ze dan wat anders hebben gezien. Van die kinderfilosofie zouden we iets kunnen leren."
Je album staat thematisch in het teken van mensen, hun problemen en vooral; het leven van alledag.
"Ik observeer graag, dat zijn zeker de dingen die me bezighouden. Daarom is het geen persoonlijke plaat geworden over mijn sores, ik merk dat dat me weinig kan boeien. Ik vind het ook niet zo interessant om allerlei maatschappelijke of politieke thema's aan te snijden. Dat is ook mijn hele probleem met een Macklemore; dat hij zich er heel bewust van is wat er speelt en dat gaat aankaarten. Dat moet je gewoon niet doen. Zo'n politieke agenda probeer ik zoveel mogelijk te vermijden, geen Postbus 51-liedjes te maken over wat er allemaal mis is of over complotten. Ik denk trouwens dat toeval geloofwaardiger is dan een complot. Soms gaat het mis en belandt het toch op m'n plaat. Maar het trekt me niet. Ik zit hier liever en kijk om me heen, dan dat ik hele documentaires ga kijken over wat er allemaal mis is en dat ga samenvatten in een liedje."
Is het in die zin ook een Nieuwegeinse plaat geworden, over Nieuwegeinse mensen?
"Niet alleen hier, dat kom je overal tegen. Bij een tramhalte of een terras loopt er iemand voorbij en zegt dan een zinnetje waarbij je meteen weet waar dat gesprek over zou moeten gaan. Dat fantaseer je er dan bij, dat vind ik mooie dingen. Dat is een bron van inspiratie, voor deze plaat en in het algemeen als ik dingen schrijf. Wat mensen bezighoudt; die kleine pietluttigheden dat zijn de mooiste dingen."
Tegelijkertijd zijn demoiselles (jonge vrouwen/prostituees, in Freez' albumtitel een verwijzing naar het geruchtmakende doek Les Demoiselles d'Avignon van Pablo Picasso) natuurlijk geen pietluttigheden.
"Nee ook voor mij niet. Het verhaal gaat dat toen het voor het eerst getoond werd, dat je op het geschreeuw af kon gaan, omdat mensen het zo'n verschrikkelijk ding vonden en er schande van spraken. Ik hoor mijn buren nu nooit schreeuwen bij het kijken op tv naar bijvoorbeeld Utopia. Dat een schilderij dat kon doen, vond ik heel bijzonder. Dat gaf voor mij de doorslag; als ik een album kan maken dat voor een-tiende in de buurt komt, dan ben ik een gelukkig man. Soms heb je dat met schilderijen, boeken of films; dat zie je één keer en dat blijft de rest van je leven bij je, dat krijg je niet meer van je netvlies. Dat had ik ook met Les Demoiselles. Ik zag het in een boek bij een vriend en wist niet of ik het heel mooi vond. Maar het maakte heel veel indruk, zeker toen hoorde dat het schilderij ruim 2 bij 2 meter is."
"Toen ben ik het verhaal er achter gaan lezen, waarom hij dat maakte. Hij heeft eerst ontzettend veel schetsen gemaakt, bijna tien jaar geschetst voor het af was. Picasso schoof niet onder stoelen of banken dat hij van vrouwen hield en van prostituees in het bijzonder. In die tijd bracht dat heel wat risico's met zich mee; chlamydia was dodelijk en hij was bang dat hij dat had. In de eerste schetsen stond hij er zelf op met een geneeskundestudent naast zich, als symbool van het gevaar. Maar hij besloot elke vorm van definitie uit het schilderij te halen, wilde niet het zoveelste werk maken dat je ergens voor moest behoeden of iets uitstralen. Hij wilde gewoon een mooi doek, ook zonder perspectief; de achtergrond moest deel uitmaken van de vrouwen, zo zijn de lakens erachter net zo goed het lijdend voorwerp. Toen wist ik dat ik er wat mee wilde, en ik vond de naam ook ontzettend mooi. Ik wist het al twee jaar geleden en heb het al die tijd moeten verdedigen. Mensen twijfelden vanwege de verwijzing naar vrouwen en Sticks waarschuwde voor het risico om m'n eerste album naar een meesterwerk te vernoemen. Dat is wel pretentieus en je moet natuurlijk niet de Kanye West van de Nederlandse rapscene worden. Alhoewel..."
Omschrijven wat hem aan Nieuwegein bindt is lastig, maar als Freez om zich heen kijkt naar het stadshart van de "op Almere na lelijkste stad van Nederland" kan hij een goedkeurende glimlach toch niet onderdrukken.
"Ik ken inmiddels ook meer mensen in Zwolle, mijn meeste vrienden wonen daar, dus wat me hier houdt... Het is een hele treurige stad eigenlijk, maar ik vind dit soort dingen heel mooi; die hele jaren '70 bouw. En de nieuwe parkeergarage is te gek, daarin is elke verdieping als nieuw Nieuwegeins tijdperk ingericht. Mijn ouders kwamen, net als de meeste mensen hier, uit een Utrechtse volkswijk. Ze zijn hier begin jaren '80 komen wonen en ik ben daar een product van. Ik ben geboren in het ziekenhuis hier achter en dan blijf je er ook."
Toch lukte het nooit een nummer te maken over zijn stad.
"Ik wist niet goed wat ik moest vertellen. Als je een liedje over Nieuwegein wil maken dan kan dat alleen maar zoals Spinvis dat heeft gedaan. 'Herfst en Nieuwegein' beschrijft het perfect. Het is geen stad die je moet romantiseren. Zo moest het gebeuren; ontzettend melancholisch en treurig. Toen ik dat hoorde, was het ook meteen klaar; alles wat ik wilde zeggen had hij al gezegd."
Dus moest je wel wat met Spinvis gaan doen.
"Nadat ik het nummer hoorde, ik had net 86ies af, heb ik hem benaderd: 'ik maak ook muziek in Nieuwegein, mag ik een keer iets laten horen'. 'Natuurlijk', zei hij, 'kom langs'. De volgende dag ging ik al langs. We hebben koffie gedronken en naar 86ies geluisterd. Vond ie mooi, dus hebben we een keer een show samen gedaan, wat ook leuk was. We hebben altijd contact gehouden en toen ik aan deze plaat begon was ik benieuwd wat hij van de demo's zou vinden. Toen zijn we weer koffie gaan drinken. Ik had één nummer waar ik heel trots op was, maar niemand vond het wat, behalve Spinvis. Die vond het net zo te gek als ik en zei: 'laten wij dan zo'n plaat gaan maken samen'. En dat zijn we toen gaan doen. Dat gaat er echt van komen, we hebben al een paar nummers liggen. Heel tof om te doen, zijn kijk op muziek komt echt overeen. We beschouwen het allebei als een speeltuin voor dingen die we solo niet kwijt kunnen. Het wordt ook geen Spinvis en Freez plaat, we zijn min of meer een nieuw bandje begonnen. We hebben geen datum, het gaat in een heel rustig tempo, heel harmonieus en we kijken hoe het gaat. Helemaal volgens de Loop Droom Arriveer filosofie."
Eerst brengt Freez met A.R.T. op 6 juni bij Top Notch het album Les Demoiselles uit, die je nu vast op de Luisterpaal hoort. Presentatie zondag 8 juni op Muziek in de Tent in Zwolle.