LGW14: Fabulous Baby Dee leest Annie MG Schmidt in Zeeland

Cynisch, schaamteloos, maar ook grappig en glamoreus

Atze de Vrieze ,

Op festival Le Guess Who? in Utrecht speelt een bijzondere artiest: Baby Dee. Na jaren als rondtrekkende straatmuzikant en een uitbundig leven in de New Yorkse kunstenaarsscene rond Antony Hegarty streek de 61-jarige zangeres neer in het pittoreske Zeeland. "Ik heb alle boeken van Annie MG Schmidt gelezen, ik ben nu begonnen aan Snuf de hond."

‘Look for something big and pink,’ had Dee Norris geschreven in haar mail. Groot en roze, dat is ze inderdaad. Midden in Grand Café-Restaurant 1e Klas op Amsterdam Centraal zit een reusachtige vrouw met oranje haar, over haar bank hangt een nog veel feller gekleurde jas met roze veren. Baby Dee begon haar carriere in de muziek als kerkorganist, decennia geleden en ver weg in Ohio. Ze was er een in de categorie ‘niet elke kerkorganist gelooft in God, maar ze geloven wel allemaal in Bach.’ ‘Alleen was het in mijn geval Palestrina,’ haast ze zich te zeggen. Aan die fase in haar loopbaan kwam een einde toen Dee besloot dat hij – want hij was toen nog een man – een vrouw wilde zijn. ‘Een transgender kun je op twee manieren zijn,’ zegt ze. ‘Je kunt proberen als een normale vrouw in de maatschappij te verdwijnen, of je kunt fabulous worden. Ik ben voor optie twee gegaan.’
 
Dat ging ze zeker. Maar wacht, dit gesprek zou vooral niet gaan over haar transgenderschap. Het zou gaan over haar recente verhuizing naar een klein dorp in Zeeland, over haar voorliefde voor Annie M.G. Schmidt en natuurlijk over haar muziek. In het kalme Zeeuwse land belandde Baby Dee via haar geliefde, kunstenares Christina de Vos. Ze ontmoette er ook singer-songwriter Broeder Dieleman. ‘Ah, Tonnie, wat een schat is hij. Tonnie kende mijn muziek, ik denk omdat hij een trouw volger is van Will Oldham [ook bekend als Bonnie ‘Prince’ Billy]. Hij had het met iemand over mijn muziek, en diegene zei: oh, maar die zie ik elke week bij de supermarkt. Via Christina heeft hij mij vervolgens benaderd. Tonnie heeft onlangs Will Oldham naar Nederland gehaald voor optredens in heel kleine kerkjes. Ik was bij het optreden in Middelburg. Het was werkelijk fantastisch.’
 
Will Oldham
Baby Dee en Will Oldham gaan jaren terug. Dee had zich aan het begin van deze eeuw teruggetrokken uit de muziekwereld en een nieuwe business gestart als bomendokter. Jazeker, bomendokter. Het ambacht werd haar letterlijk bijna fataal toen ze uit een boom viel, op het huis van een client. Het bracht haar financieel aan de rand van de afgrond omdat ze de schade aan het dak zelf moest betalen. Dan maar terug naar de muziek, was de overweging. ‘Precies op dat moment vroeg Will me in mijn eigen woonplaats, Cleveland, zijn voorprogramma te verzorgen. Hij betaalde me 200 dollar, voor mij een enorm bedrag in die tijd. Ik had nog nooit eerder harp gespeeld en gezongen op hetzelfde moment. Het was een doodeng optreden, maar ook een geschenk uit de hemel. We werden vrienden.’
Baby Dee en haar harp hadden er toen al tientallen jaren opzitten. Vanaf de jaren zeventig – na die tijd als kerkorganist dus – werkte ze heel lang als straatmuzikant. Er bestaan nog foto’s van Dee op haar hoge driewieler. Het zijn afbeeldingen die doen denken aan een tijd veel langer geleden, toen beeld enkel zwart-wit was en geluid nog een illusie. ‘Ik kon zo 200 dollar verdienen op een doordeweekse dag in New York,’ vertelt ze trots. ‘Wat ik vaak deed: ik reed op een groepje mensen af, en maande de mensen die me zagen aankomen de anderen niet te waarschuwen. En daar stond dan ineens dat bizarre wezen achter ze, met de harp, een instrument dat in films alleen in droomscènes gebruikt wordt.’
 
Tommy Cooper
Het is typisch voor Baby Dee dat ze zichzelf omschrijft als ‘een bizar wezen’. Net zoals ze heel vaak hardop gezegd heeft een afschuwelijke hekel te hebben aan haar eigen stem. Ze schreef ooit een liedje over een roodborstje met een afgrijselijke lokroep, dat simpelweg verklaart: ‘How could I NOT sing?’ Je kunt je best iets bij die zelfhaat voorstellen, want Baby Dee klinkt bepaald niet poppig. Luister bijvoorbeeld naar Baby Dee Goes Down To Amsterdam, een recente live-plaat opgenomen in het Bimhuis. Dee zingt er met haar gekke knauwstem. Haar liedjes zijn een bizarre mix van eeuwenoude religieuze hymnen (muzikaal gezien dan), begin-twintigste-eeuwse vaudeville-liedjes en zwartgallige murder ballads, en daarnaast schitterende, ironieloze odes aan de natuur (‘eerst was ik van de honingbijen, nu ga ik volledig voor die schattige dikke hommels’). Mooi en lelijk, zelden werden ze zo ingenieus vervlochten als bij Baby Dee. Tussendoor vertelt ze verhalen en grappen en laat ze af en toe haar bulderende lach rollen. Het is de lach van een cynische clown. 
 
‘Cynisch? Ja hoor, dat werd ik er wel van, dat mensen me altijd vreemd aankeken. Cynisch en schaamteloos. Ouders trokken hun kinderen bij me uit de buurt. Je moet als muzikant een manier vinden om daar mee om te gaan. Het vergt lef om tegen je eigen walging in performer te worden, maar uiteindelijk is er nauwelijks een veiliger plek te bedenken dan op het podium. Er gaan niet zo veel mensen dood op het podium. Herinner je je Tommy Cooper nog? Die Britse comedian die een hartaanval kreeg op het podium terwijl miljoenen Britten live voor de televisie van de bank rolden van het lachen? Dat was fantastisch!’ En weer is er die waanzinnige lach.
 
Annie M.G. Schmidt
En nu woont ze dus in Zeeland, waar ze werkte aan een nieuw album en ondertussen de boeken van Annie M.G. Schmidt las. ‘Oh, ik houd van Annie, er is in de wereld geen genialere kinderboekenschijver dan zij. Ze is slim, grappig, en ze schrijft echt heel goed. Ik heb alle boeken van Jip en Janneke verslonden. Jip is echt een heerlijk klein klootzakje. Hij is lief, maar ook vervelend, zoals een echt kind. Niet zoals de boeken die ik vroeger las. Al haar boeken heb ik uit, nu lees ik Snuf de Hond.’ Ze laat opnieuw zo’n overweldigende lach los, die verraadt dat ze op een totaal ander niveau leest dan de gemiddelde lezer uit de doelgroep. ‘Oh ja, Snuf is schitterend, vooral hoe aan het eind van ieder hoofdstuk de Here God gedankt wordt hoe hij iedereen weer gespaard heeft. Een Joods meisje dat van de nazi’s gered wordt, leert bij Snufs familie over Jezus. Schitterend vind ik het.’
 
Het Hollandse landschap heeft Baby Dee in haar hart gesloten. En dat mag best opvallend heten, gezien haar voorliefde voor ongebreidelde natuur. ‘Dankzij Nederland ben ik meer gaan houden van de natuur zoals hij door de mens geconstrueerd is. Neem de wegen in Zeeland. Die zijn prachtig, maar ook nuttig, omdat ze tegelijk dijken zijn die ons beschermen tegen het water. Een van de mooiste boodschappen uit de Bijbel vond ik altijd dat alles wat je om je heen ziet feitelijk Gods woord is. God sprak het woord “boom”, en er was een boom. Maar een weg heeft hij nooit gemaakt. En wat door mensenhanden gemaakt wordt, is eigenlijk minstens zo mooi, al was het maar omdat de mens andere mensen vaak gunstiger gezind is dan God. Let maar op: als mensen elkaar niet gunstig gezind zijn, denken ze meestal God daarmee een gunst te doen.’

Baby Dee is zaterdag op Le Guess Who? onderdeel van Mouth To Mouth, het door Michael Gira van Swans gecureerde programma in het festival.