Het spelen van covers is al zo oud als de popmuziek. Artiesten als The Beatles en The Rolling Stones namen er in hun carrière heel wat op. Tribute acts bestaan ook al heel lang. Denk maar aan de vele Elvis-impersonators die met name na zijn dood opdoemden. Een vette kuif, een glimmend wit pak, zonnebril. Denk ook aan die vele coverbands met grappige namen: The Iron Maidens, een volledig vrouwelijke versie van Iron Maiden. Of Jon Bovi, de net-niet-echte Bon Jovi. Of de vreemde kruisbestuiving Dread Zeppelin, een reggae-versie van Led Zeppelin met een als Elvis verklede frontman. Of Bjorn Again, de populaire ABBA-imitatoren die zelfs Lowlands en Sonisphere een keer plat speelden.
Volgroeide, professionele productie
Toch is dit van een andere orde. Het gaat hier niet om zomaar een coverbandje – zoals er duizenden op de markt zijn – maar volgroeide professionele producties, met een achtergrond in het theater. De beste producenten uit de live-industrie worden ingehuurd om decors te bouwen. Achter de Tina Turner Experience schuilt het bedrijf CET, en dit stadionconcert is niet hun eerste. “In 2011 hebben we ook in Gelredome The Queen Experience georganiseerd”, vertelt Egbert-Jan Bussink. “34.000 bezoekers, het was helemaal vol. We merken dat onze doelgroep – 45-55 – behoefte heeft aan die vorm van nostalgie. Ze zijn groot geworden met deze iconen en willen het graag nog eens beleven.” Reacties onder de Youtube-filmpjes van het Queen-concert laten zien dat veel van die vaders en moeders ook hun kinderen meenemen, tieners die hun hele leven doodgegooid zijn met de muziek van zo’n band, maar de echte Freddie Mercury nooit hebben kunnen zien.
Het klinkt als makkelijk geld verdienen, maar dat is het volgens Bussink bepaald niet. Zijn Tina Turner Experience is een dure eenmalige productie, die zo’n 1 miljoen euro kost. Het moet natuurlijk perfect voor elkaar zijn. Van grote wereldsterren verwacht je een spectaculaire productie, een stadiontribute moet daar dus eigenlijk overheen. “Het mag geen slap aftreksel worden”, zegt Bussink. “We kunnen niet even snel onze zakken vullen. We zijn in Nederland wel wat gewend, met dingen als Symphonica In Rosso. Je merkt ook: het publiek verwacht iets dat er niet is. Iedereen wil Freddie of Tina zien, maar die zijn er natuurlijk niet. De eerste tien minuten gaat iedereen vergelijken met het origineel. Daar moeten we overheen. Je moet het goede gevoel creëren, we moeten het samen doen. Daarom moet je honderd procent kunnen vertrouwen op degene die de titelrol vervult. Dat hadden we met Joseph Clark, die Freddie Mercury speelde, en ook met Emi Wokoma, die nu Tina Turner is.”
Holland Zingt Hazes
Allebei speelden ze eerst in de theaters. Wokoma is de ster in Soul Sister, een musical over het leven van Turner aan het Londense West End. Eind 2012 haalde CET de productie voor veertien avonden naar Scheveningen, waar in totaal zo’n 27.000 mensen op af kwamen, toch al een heel stadion vol. Het is zeker niet de eerste musical rond een popicoon. Bekend is bijvoorbeeld ook de wereldwijd succesvolle ABBA-musical Mamma Mia!. In Londen draaien shows rond The Beatles en de Spice Girls, die vroeg of laat zomaar naar tot een arena-show zouden kunnen uitgroeien. In Nederland draait momenteel een goed ontvangen productie rond het leven van Andre Hazes, geproduceerd door Joop van den Ende. Ook die voorstelling krijgt nu een vertaling naar het stadion, 15, 16 en 17 juni.
Musicalversies van popiconen trekken stadions vol
Hazes in Ziggodome, Tina Turner in Gelredome
Zaterdag 21 december in Gelredome! Tina Turner! Experience! Tina Turner Experience! Ho, wacht even, Tina Turner EXPERIENCE? Jazeker, een stadionconcert met een popicoon dat met pensioen is? Is het werkelijk zo dat een nep-Tina meer bezoekers trekt dan pak hem beet de echte Neil Young of Frank Ocean? Je ziet het steeds meer: na zijn dood tourde de familie Jackson met een compleet Michael Jackson-circus rond de wereld. En half juni loopt Ziggodome maar liefst vier keer vol voor Holland Zingt Hazes.
“De musical Hij Gelooft In Mij is echt een toneelstuk”, vertelt een woordvoerder van Joop van den Ende Theaterproducties. “Er zitten dertig nummers van Hazes in verweven, maar het publiek krijgt geen moment de kans om mee te zingen. We merken dat veel mensen daar wel behoefte aan hebben. Vandaar dat we nu naast de theatervoorstelling die zeker tot december doorloopt vier keer Holland Zingt Hazes organiseren.” Tijdens de avonden (op 16 juni zelfs twee voorstellingen) zal een keur aan bekende artiesten liedjes van Hazes zingen. Anders dan bij de Tina Turner Experience zul je dan ook geen moment het gevoel krijgen naar de echte Hazes te zitten kijken. “De avond wordt gehost door Roxeanne en Dreetje Hazes, de kinderen van. Daarnaast komen er allerlei artiesten, waarvan de meesten een band met Hazes hebben.” Het gaat om onder meer Trijntje Oosterhuis, Peter Beense, Glennis Grace en Willeke Alberti. Lang niet allemaal acts in hetzelfde genre. “Iemand als Berget Lewis zet een Hazes-liedje met veel soul echt naar haar hand. Ben Saunders zal meer een popbenadering kiezen. Maar ook Martijn Fischer, die in het theater de rol van Hazes speelt, zal in Ziggodome niet aantreden met zijn hoed, hij treedt op als zichzelf. We maken er heel bewust geen look-a-like-wedstrijd van. Niemand kan tippen aan de echte Hazes, en dat moet je ook niet willen.”
Retro-nostalgie-evenement
'Dat moet je ook niet willen', een interessante stelling, die raakt aan wat het publiek verwacht, misschien wel de moeilijkste factor van het organiseren van zo’n retro-nostalgie-evenement. Is het echt of nep? Maakt het uit? En wanneer krijg je het gevoel dat de erven van een grote artiest de fan nog even wat geld uit de zakken wil kloppen? Neem nu Queen: de band bestaat inmiddels al langer zonder Freddie Mercury dan met. Talloze lucratieve pogingen deden de bandleden om het erfgoed in leven te houden. Er waren wereldtournees met nieuwe zangers, er werden zelfs nieuwe albums gemaakt, eerst uit restmateriaal van Freddie Mercury, vervolgens met nieuwe vocalisten. En natuurlijk was er die populaire musical, We Will Rock You, waarvan het stadionconcert in Gelredome een spin-off was.
Ook een interessante case: Michael Jackson, the Immortal World Tour, een van de meest lucratieve tours van het moment. Alleen Madonna draaide in 2012 meer omzet. Ruim 300 miljoen dollar verdienden de erven Jackson aan het grootse spektakel, waarvoor het befaamde Cirque Du Soleil ingeschakeld werd. Ruim 26.000 bezoekers trok het circus in Ziggodome, oftewel twee nagenoeg uitverkochte avonden. De ster heeft zo’n 60 miljoen postume Facebook-vrienden. Jackson stierf met gigantische schulden, maar na zijn dood gingen alweer 50 miljoen albums over de toonbank. De King Of Pop mag dan al jaren dood zijn, het ‘merk’ Michael Jackson is nog altijd een van de meest krachtige in de popbusiness. Je kunt de feiten amper op een rijtje horen zonder een vieze smaak in de mond te krijgen. Misschien wel onvermijdelijk, als er zoveel geld in het spel is, en met kennis van de perikelen rond de erfenis van de popster.
Hazes diep geworteld in de cultuur van Nederland
Die nare bijsmaak hangt minder aan de bescheiden Hazes, die het graf in ging met het imago van een gewone, wat tragische man. Een anti-held met een drankprobleem, maar wel iemand die door Nederlanders massaal in het hart gesloten werd. Van den Ende hecht er in elk geval veel waarde aan te stellen dat hun concerten niet over de rug van de familie ontstaan zijn. "We werken nadrukkelijk samen met Melvin Producties, het bedrijf van de familie. Na de musical hebben we voor de concerten opnieuw om samenwerking gevraagd. Wij vinden dat Andre Hazes diep geworteld zit in de cultuur van Nederland."
Zo nauw zijn de banden tussen Tina Turner en de Experience in Gelredome niet, maar volgens Bussink zijn wel afspraken gemaakt. "In dit geval is het eenmalig, en daar hebben artiesten meestal geen moeite mee. Natuurlijk worden rechten afgedragen voor de liedjes en eventuele beeldrechten. Vooral bij Queen was duidelijk dat het team de kwaliteit van de band graag goed gewaarborgd ziet. Als je ziet wat er allemaal op de markt is: heel veel, van goed tot heel slecht." Een wereldtournee wil Bussink met zijn Tina Turner-productie niet maken. "Ik vind dat je met zo'n show niet de wereld over kunt gaan zonder betrokkenheid van het management van de artiest."
Perverse gedachte
Het moet een bizarre ervaring zijn voor de echte Tina Turner. Zelf moet ze zich de laatste tours elke keer afgevraagd hebben of lijf en leden het nog aan konden. En hier staat een mooie vrouw in de kracht van haar leven - misschien geen look-a-like, toch wel hetzelfde type - haar liedjes te zingen. Het is een haast perverse gedachte. Een tribute band zou het publiek in principe alles kunnen geven wat de artiest om wat voor reden dan ook niet meer kan of wil. Die ene plaat integraal? U vraagt, wij spelen. Het decor van die ene legendarische tour in 1972? Waarom niet?
Blijft die interessante vraag: hoe kan het dat voor zo'n tributeshow evenveel, zo niet meer kaartjes verkocht worden dan voor hedendaagse popsterren als Rihanna of Lady Gaga, voor grofweg dezelfde prijzen? Zijn de sterren van weleer dan zo veel groter? Bussink denkt van wel. "Toen Tina Turner in 2009 voor het laatst in Nederland was, vulde ze vier keer het Gelredome. Ze was toen 69 jaar, men vermoedde dat het de laatste keer zou worden dat ze zo'n grote tour ondernam. Komt er over twintig jaar ook zo'n concert met Justin Bieber? Ik weet het niet zo. Ik heb het gevoel dat mensen nu sneller overschakelen op een nieuwe ster. De mensen die vroeger voor een popicoon vielen, zijn altijd fan gebleven. Maar zodra het management van Tina Turner aankondigt dat ze toch weer gaat optreden, verkopen wij natuurlijk geen ticket meer."