Charles Bradley: "Haat groeit net zo snel als liefde, het is een keuze wat je voedt"

Oude soulzanger terug met tweede album: Victim of Love nu op de Luisterpaal

Atze de Vrieze ,

Hij zingt elk woord met een snik en valt op zijn knieën als James Brown in zijn beste dagen. Op het eerste gezicht wat overdreven, maar wie verder kijkt ziet dat Charles 'The Screaming Eagle Of Soul' Bradley het meent. En wie de prachtige documentaire Soul Of America (9 april op tv) ziet, snapt uit welke krochten van het leven het allemaal vandaan komt. Aan 3voor12 vertelt hij over de afgelopen jaren, over zijn leven op straat en over de moord op zijn broer. Deze week verschijnt zijn tweede album. Victim Of Love staat nu al op de Luisterpaal.

Charles Bradley heeft gisteren kennis gemaakt met een van de meest merkwaardige culinaire fenomenen ter wereld. Hij wilde seafood, maar ook iets typisch Nederlands. Het werd een garnalenkroket. Remember: crow, cat, twee dieren. Onthoud je het? Het heeft iets ontroerends, zoals de inmiddels 64-jarige zanger door de wereld reist sinds hij twee jaar geleden zomaar ineens doorbrak met zijn debuutplaat No Time For Dreaming. Hij zuigt alles op, alsof hij 14 is en nog niets van de wereld gezien heeft. Niet dat hij er een rock 'n roll-bende van maakt. Om iedere dag op zijn best te zijn houdt hij er twee belangrijke rituelen op na: een hot toddy (groene thee, citroen, wodka) voor de show, een gebed in zijn hotelkamer erna.

Je kunt je voorstellen dat Bradley de Heer op zijn blote knieën dankt, elke avond. Na een leven van worstelingen en een lange carrière als James Brown imitator (echt waar) breekt de zanger door, dat klinkt als een godswonder. Je kunt het ook nuchter bekijken en het zakelijk en creatief instinct van het New Yorkse Daptone prijzen. Het label heeft een neus voor goede oude soulvocalisten. Ze brachten de laatste jaren onder meer Sharon Jones en Lee Fields. Thomas Brenneck van Daptone is niet alleen lid van Bradleys band, hij is tegelijk zijn mede-songschrijver, zijn 'therapeut' en zijn mentor. "Hij is mijn zoon", corrigeert Bradley, en leeftijdstechnisch lijkt dat inderdaad logischer. "Ik weet niet hoe hij het doet, maar hij brengt  verhalen in mij boven die ik al jaren in me draag. Hij kent me veel te goed."

Hij glimlacht, Thomas Brenneck, een lange, blanke kerel met een zekere nuchterheid over zich. Je ziet die twee al met elkaar praten over het leven op straat, over het geloof, waar Bradley bijzonder veel waarde aan hecht. Het sleepte hem door de moeilijkste periodes in zijn leven heen. "Toen ik dakloos was en in metro's sliep, dacht ik aan Jozef en Maria, die rondzwierven met het kind Jezus in haar buik. Niemand gaf ze een dak boven hun hoofd. Uiteindelijk leende een oude man ze hun brakke schuurtje. Meer was het niet. Wie ben ik dan om niet te lijden?" "We hebben ook daar veel over gepraat", zegt Brenneck. "Ik ga door al die gesprekken wel nadenken over wat ik zelf eigenlijk geloof. Maar ik mag ook graag de advocaat van de duivel spelen."

Schijnen als nooit tevoren

Na het succes van de debuutplaat bleven Brenneck en Bradley een team vormen. Ook op tour schreven ze aan liedjes, die wat lichter van toon zijn, maar nog altijd een grote intensiteit hebben. En ze hebben een ontroerende eenvoud, zoals dat in soul goed kan. Neem Strictly Reserved For You, de eerste single. Naarmate de song vordert valt het liedje steeds weer terug op de hook (I've got the looooove"), zo vaak dat je je afvraagt of er überhaupt een couplet was. En elke keer lijkt Bradley het met meer intensiteit te zingen. "Als mensen de eerste keer niet begrijpen wat je zegt, zeg je het nog een keer", zegt hij. "Als er een handboek voor 'delivery' zou zijn voor artiesten, zou Charles er zo in kunnen", zegt Brenneck. "Steeds hetzelfde maar elke keer anders. Soms kom ik met een eenvoudig ideetje waarvan ik niet weet of het goed is. Zodra Charles het zingt voelt het als het beste dat ik ooit geschreven heb."

Op Victim Of Love staan liedjes over de liefde, spreekt Bradley zijn dank uit aan iedereen die hem door de storm hielp en hem 'liet schijnen als nooit tevoren', en zijn zorgen over de chaos en verwarring in de wereld. De stormen die het zuiden van de VS de laatste jaren teisterden ziet hij als tranen van Moeder Aarde, en misschien zelfs wel als tekenen van God. Als waarschuwingen ook, want Amerika maakt er in zijn ogen een bende van. Bradley herinnert zich een incident uit de tijd dat hij liftend kris kras door Amerika trok, wanhopig op zoek naar een plek waar hij zich thuis voelde. Met zijn familie had hij op dat moment geen contact, een periode waaraan hij een blijvend gebrek aan vertrouwen in mensen heeft overgehouden, zegt hij zelf.

"Ik stond daar eens langs de weg met een heleboel andere lifters, toen een auto stopte. Ik had nooit gedacht dat hij mij zou meenemen. Ik was de enige zwarte, er waren vrouwen. Maar hij riep specifiek mij. 'Wil je meerijden of niet?' Ik stapte in, en na een tijdje werd ik banger en banger. Ik voelde me niet goed. 'Je wilt vast wel weten wie ik ben', zei die man tegen me, waarna hij me vertelde dat hij zijn vrouw en zijn kinderen doodgeschoten had. Daarna was hij naar zijn werk gegaan om ook zijn baas te vermoorden. 'Wees niet bang, ik doe je niks', zei hij. 'Ik heb iemand nodig om mijn kant van het verhaal aan te vertellen. Ik ben geen seriemoordenaar, maar het werd me allemaal te veel. Mijn vrouw rotzooide met mijn baas, de kinderen gaven me geen steun, ik werd helemaal gek.'"

"Ik zou zoiets absoluut nooit kunnen doen, hoe boos ik soms ook geweest ben. Die keer dat iemand me met een ijzeren staaf op mijn hoofd sloeg, de keer dat iemand mijn oor er bijna af sneed. Ik ben een keer mijn baan kwijt geraakt omdat een vrouw claimde dat ik haar geslagen had. Ik heb nog nooit in mijn leven een vrouw geslagen. Ik had mijn geweer kunnen pakken en naar mijn werk kunnen gaan, maar ik laat me niet verleiden iemand littekens toe te brengen."

"Haat groeit net zo snel als liefde, het is een keuze wat je voedt. Amerika heeft een spirituele facelift nodig. Het krijgt nu de rekening gepresenteerd voor alles wat het in de afgelopen honderd jaar fout gedaan heeft. Waarom heeft Amerika zoveel nucleaire wapens? Omdat het bang is. De mensen hebben zoveel wapens, en ze zijn bang ze te laten zakken. Kinderen zien niets anders op tv dan lust en geweld. Ze moeten weer leren liefhebben. Als we dat niet doen, dan gaan we deze aarde vernietigen."

In de documentaire die over je gemaakt is, zien we dat je trouw voor je moeder zorgt, met wie je inmiddels weer een goede band hebt. Hoe vindt ze het dat je zoveel weg bent?
"Ze zegt: Charles, het had geen betere kunnen overkomen. Ze is 89, mijn zus en mijn nicht zorgen nu voor haar. En als ik thuis kom, wacht ze met open armen op me. 'That's my baby', zegt ze dan. Ze noemt me nog steeds baby, voor mama zal dat nooit veranderen. Onze band is verbeterd toen mijn broer vermoord werd, vijftien jaar geleden. Ze heeft me in die tijd veel over zichzelf verteld. Ik vroeg haar: 'Als je je leven over zou mogen doen, zou je het dan hetzelfde doen?' Ze zei: 'Nee zoon, ik heb veel fouten gemaakt, jij deed het goed.'"

Nu je geld verdient met optreden kun je wel beter voor haar zorgen, financieel gezien.
"Ik ben zuinig op mijn geld, betaal de hypotheek, zorg voor mijn moeder. Vorige week kwam ik erachter dat mijn zus haar huis kwijt geraakt was. 68 jaar is ze. Haar man en zij zijn allebei hun baan verloren, zoals zo veel mensen in Amerika. Ik kwam erachter dat ze op de bank sliep bij mijn moeder. 'Charles, als je wilt dat ik weg ga, ga ik', zei ze. Nee, Virginia, antwoordde ik, waar wil je dan heen gaan? 'Naar de opvang, of de metro.' Het is zo verschrikkelijk, natuurlijk heb ik ze wat geld gegeven. Ze huilde als een klein kind. Ze zei dat het haar speet. Maar ik zou het mezelf nooit vergeven als haar iets zou overkomen op straat."

Ik zag je optreden in Utrecht, in een werkmansoverall, alsof je zo uit de fabriek geplukt was. Die tour met Lee Fields was ongelofelijk belangrijk voor je, hè?
"Lee Fields heeft mijn carrière gered. Ik had het vreselijk moeilijk, omdat de teksten me te veel pijn deden. Op een gegeven moment, ergens in Duitsland, kon ik het niet meer. Ik ging terug naar de kleedkamer en zei dat ik naar huis wilde. Ik dacht: laat mij maar weer James Brown doen, dat is veel makkelijker, dat kan ik. Lee Fields zei tegen me: 'Charles, luister, deze mensen geven jou meer erkenning dan mij. Je moet dat podium opgaan, je gevoelens opzij zetten en zingen.' Dat deed ik, en al toen ik opkwam werden de mensen helemaal gek. Ik heb God gevraagd of ie me mijn pijn weg kon nemen en me wilde laten zingen. Na vijf, zes keer werd het steeds gemakkelijker, maar het bleef intens. Ik weet zeker dat ik op een avond mijn broer aan de zijkant van het podium zag staan. Ik geloof echt dat het hem was."

"Josey en ik waren heel close. Op een dag omhelsde hij me heel lang, en hij zei dat hij van me hield. Ik zei: 'Josey, doe niet zo raar, ik zie je morgen. Hij liet me niet gaan, drie, vier minuten heeft hij me vastgehouden. Toen zei hij: 'Charles, je zit in mijn hart.' Ik ging naar huis, sliep en werd wakker in een hel. Mijn moeder klopte in paniek aan mijn deur en zei: 'Wat doet al die politie in de straat?' 'Ik heb geen idee', zei ik, 'ik kom net uit mijn bed.' De hele straat was afgezet, er was politie, er was een brandweerwagen. Toen hoorde ik mijn moeder gillen. Ze vertelde me dat Josey doodgeschoten was. Ik liep naar buiten en werd bevangen door een loeiend hete wind. Bovenaan de trap zag ik de vrouw van mijn broer huilen. Ik ben terug naar huis gegaan, heb me als een kind onder de dekens verstopt en gedaan alsof het een droom was. Ik wilde het niet geloven, maar toen er een wagen voor de deur parkeerde waarop het woord 'morgue' stond, ben ik naar beneden gerend. Een agent hield me tegen bij de deur. 'Je kunt beter niet naar binnen gaan', zei hij. 'Ik wil het toch', antwoordde ik. 'Sorry meneer, ik mag u er niet in laten.' 'Je kunt me niet tegenhouden', zei ik, en ik duwde hem opzij. God mag weten dat ik daar spijt van heb." Zijn stem trilt, maar hij vertelt verder. "De man die hem vermoordde, schoot hem door zijn hoofd met een holle-punt-kogel. Zijn hersenen lagen naast zijn hoofd."

Hij zwijgt, lijkt het onderwerp af te willen kappen, maar praat dan toch door, langzamer. "Toen mijn grootmoeder stierf deed dat pijn, maar niet zo diep als dit. Ik was de laatste die hem in mijn armen gehouden heeft. Hij is in Vietnam geweest, aan de frontlinie. Er is duizenden keren op hem geschoten, en uiteindelijk sneuvelt hij in zijn eigen huis. Ik heb hem vaak gezegd: wees voorzichtig. Hij zat in de belastingen en veel mensen waren jaloers op hem. Toen hij stierf had hij nog 3.000 dollar waar niemand van wist."

Hij kijkt even voor zich uit en zegt: "Misschien snap je nu waarom ik geen vrouw of kinderen heb. Ik heb veel mooie vrouwen ontmoet, prachtige mensen, maar ik heb genoeg pijn voor mezelf. Tommy komt dichtbij me, maar hem zie ik niet elke dag. Hij kent veel verhalen. Hij weet dat mijn licht thuis altijd aan blijft sinds iemand me in mijn eigen huis met een mes bedreigde, jaren geleden. Als het licht daar uit gaat, zie ik nog altijd dat mes. Ik kan niet met iemand leven."

Er gebeurde veel in die periode. Alles tegelijk.

"Ja, ik ben echt naar de hel en terug geweest. Op een gegeven moment werd het me te veel en ben ik op de rand van het station gaan staan, wachtend op de trein. Een man kwam naar me toe, trok me terug en zei: 'Zoon, het is het niet waard.' Hij kende me niet, ik had hem nog nooit gezien, maar hij zag het. Er moet heel wat uit mij gewist worden, wil ik ooit nog iemand vertrouwen. Nu wil ik het liefst met rust gelaten worden. Ik woon nu in een kelder, ik heb het opgeknapt. De vloer is mooi, er zit een verwarming in. Laat mij daar maar mijn eigen gang gaan. Het is de mooiste plek die ik ooit gehad heb."

Op 9 april zendt Het Uur van de Wolf de documentaire Charles Bradley: Soul Of America uit op Nederland 3. Victim of Love is nu te beluisteren op de Luisterpaal