U2 - Ordinary Love (2013)
Toen de makers van biopic Nelson Mandela: A Long Walk To Freedom een muzikale ambassadeur zochten voor hun film, hoefden ze natuurlijk niet lang te zoeken. Bono is altijd de grootste aanhanger van Mandela geweest, sterker nog: hij was zo'n beetje een huisvriend van de Zuid-Afrikaanse president. Ook bij concerten liet de Ierse band graag Mandela spreken. Geen band gaat anno 2013 nog zo ver in het uitdragen van politiek idealisme als U2, een kwaliteit waarom de band geroemd en verguist wordt. De film kent een bizarre timing: 29 november was de premiere, het liedje is een week geleden aan de mensheid geopenbaard. 

Eddie Grant - Gimme Hope Joanna (1988)
Over timing gesproken: West-Afrikaan Eddie Grant scoorde in 1988 een wereldhit met de vrolijke protestsong Gimme Hope Joanna, waarbij Joanna opgevat moet worden als een verbastering van Johannesburg. Mandela zit op dat moment al meer dan 25 jaar vast. Twee jaar later komt hij vrij, en Eddie Grant kan claimen dat zijn song de soundtrack was van die laatste periode. De hoop werd werkelijkheid. Grant was zeker niet de enige die in die jaren een liedje over het conflict schreef, zo zal hieronder blijken. De popmuziek speelde in op, en droeg bij aan het momentum dat uiteindelijk tot de vrijlating leidde.

Artists United Against Apartheid - Sun City (1985)
Halverwege de jaren tachtig deed ook Bruce Springsteen met zijn E-street Band Zuid-Afrika aan. Steven van Zandt, een van zijn vaste en belangrijkste bandleden, raakte gegrepen door het apartheidsprobleem en richtte samen met producer Arthur Baker een protestgroep op. Sun City gaat over een vakantie-oord in het land, waar veel buitenlandse sterren graag kwamen. Niet in de haak, zo betoogde de song, zolang het land in de ban van apartheid was. Een concept dat doet denken aan het veel beroemdere We Are The World van USA For Africa, uit hetzelfde jaar. Dat in hetzelfde jaar ook nog eens het befaamde benefiet Live Aid plaatsvond maakt van 1985 HET jaar van het mainstream popprotest. De deelnemerslijst van deze song is indrukwekkend. Van links naar rechts, iedereen doet mee: Kool DJ Herc, Grandmaster Melle Mel, Ruben Blades, Bob Dylan, Pat Benatar, Herbie Hancock, Ringo Starr en zijn zoon Zak Starkey, Lou Reed, Run–D.M.C., Peter Gabriel, Bob Geldof, Clarence Clemons, David Ruffin, Eddie Kendricks, Darlene Love, Bobby Womack, Afrika Bambaataa, Kurtis Blow, The Fat Boys, Jackson Browne, Daryl Hannah, Peter Wolf, U2, George Clinton, Keith Richards, Ronnie Wood, Bonnie Raitt, Hall & Oates, Jimmy Cliff, Big Youth, Michael Monroe, Stiv Bators, Peter Garrett, Ron Carter, Ray Barretto, Gil-Scott Heron, Nona Hendryx, Lotti Golden, Lakshminarayana Shankar en Joey Ramone.

Special AKA - Free Nelson Mandela (1984)
Een jaar eerder scoort de Engelse skagroep Special AKA deze curieuze hit. Curieus omdat hij zo mogelijk nog aanstekelijker is dan dat liedje van Eddie Grant dat je net al hoorde. Het is geen hyperserieuze protestsong zoals je die uit de jaren zestig kent, het is een viering, een dans, een omarming van de Afrikaanse cultuur die in verdrukking kwam. Special AKA is overigens gewoon een doorstart van The Specials (de naam lag juridisch moeilijk), geleid door toetsenist Jerry Dammers. Het liedje werd geproduceerd door niemand minder dan Elvis Costello.

Revelation Time ft Ruud Gullit - South Africa (1988)
Een Nederlandse bijdrage aan de Mandela-lobby. Geholpen door topvoetballer Ruud Gullit scoorde de Amsterdamse reggaeband Revelation Time zijn grootste hit met een song over Zuid Afrika. Het liedje gaat niet direct over Nelson Mandela, maar richt zich juist op zijn tegenstanders, het blanke regime, dat onschuldige mensen vast zet en alleen denkt aan eigen gewin. "You went down in South Africa land long time ago / To eat from their fruits, the silver and gold, yes / You wanted to be a richer man / But the worst part of the story is not often told."

Hugh Masekela - Bring Back Nelson Mandela (1987)
Ook in eigen land kwamen muzikanten eind jaren tachtig in beweging om Nelson Mandela vrij te krijgen. Hugh Masekela was een grote ster in zijn land toen hij dit pamflet opnam. Hij zingt erin dat hij Nelson Mandela in de straten van Soweto hand in hand wil zien lopen met zijn vrouw Winnie. 

Santana - Mandela (1988)
Dat goed bedoelde, idealistische popmuziek niet altijd goed is, blijkt wel uit deze afgrijselijke opname van Carlos Santana. De superster nam het liedje op ter ere van de 70-jarige verjaardag van Mandela, die op dat moment nog altijd vast zat. Opvallend voor een protestliedje: het heeft geen tekst. De boodschap was evenwel duidelijk.

Simple Minds - Mandela Day (1988)
Mandela Day dus, zo werd die 70e verjaardag van de vrijheidsstrijder genoemd. Ook de Simple Minds leverden destijds een bijdrage tijdens de grote manifestatie in Wembley, die het enorme idealitische bombast van Live Aid echoot. Met vereende krachten en met de grootsheid van de popmuziek konden we het verschil maken, dat was het heersende gevoel. Vergeet daarbij niet dat de popmuziek in de jaren tachtig in het teken stond van stadionconcerten, die via massamedia uitgeserveerd konden worden. Men was in staat om alle ogen van de wereld op zich gericht te krijgen. Het is een klassieke geengageerde tranentrekker, waarbij we een kitscherige piano, een nogal obligate tekst en natuurlijk Afrikaanse trommeltjes samen zien komen. De band covert die dag ook een song van Peter Gabriel over een andere Zuid-Afrikaanse burgerrechtenicoon, de vermoorde Steve Biko.

Tracy Chapman - Freedom Now (1989)
Zangeres Tracy Chapman brak gigantisch door met haar titelloze debuutalbum. Een jaar later kwam opvolger Crossroads, met daarop onder meer deze song over Mandela. Dat kwam vast niet als een verrassing uit haar mond, want vanaf het begin was duidelijk dat Chapman een sociaal bewogen artiest was. Haar hit Fast Car bijvoorbeeld ging over armoede. Later zette ze zich onder meer in voor de strijd tegen AIDS, de ziekte die ook en met name in Afrika wild om zich heen greep. Jaren later zou ook de zoon van Mandela aan de ziekte bezwijken. Dat Mandela daar openlijk voor uitkwam wordt gezien als een belangrijk moment, hij doorbrak daarmee een taboe.

Public Enemy - Prophets Of Rage (1988)
Natuurlijk liet ook de meest politiek bewogen hiphop-act ooit zich niet onbetuigd. Public Enemy brengt in 1988 het monumentale album It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back uit, een militante, agressieve plaat, waarin Chuck D zich onder meer uitspreekt tegen ongelijkheid tussen rassen. Over Mandela rapt hij: "We have a reason why / To debate the hate / That's why we're born to die / Mandela, cell dweller, Thatcher / You can tell her clear the way for the prophets of rage."

Miles Davis - Full Nelson (1986)
Trompettist Miles Davis was een ware kameleon. Hij maakte cool jazz, experimenteerde met rock en was in de jaren tachtig volledig in de ban van de popmuziek. Op Tutu hoor je hem aansluiting zoeken bij de funk van Prince. Het is bepaald niet de boeken in gegaan als zijn sterkste periode, al wordt Tutu nog beschouwd als een van de betere platen van zijn hand uit die tijd. Op het album (vernoemd naar de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu) staat ook een ode aan Nelson Mandela, getiteld Full Nelson.