We moesten het afgelopen popjaar nogal wat vinden over de rollen van mannen en vrouwen. Mag een man op seksuele wijze tegen vrouwen zeggen dat ze heus wel willen? Is het normaal dat een bloot meisje op een sloopkogel tegen de muur botst? En dat ze op televisie tegen de bollende broek van eerdergenoemde man op rijdt? Miley Cyrus en Robin Thicke deden hun paringsdans in het volle licht van de mainstream, terwijl de activistische Zweden van The Knife intussen alle hiërarchische structuren - allereerst die tussen mannen en vrouwen - op de schop wilden gooien. De Belgische superster Stromae spreekt intussen zijn vrouwelijke kant aan (in de videoclip) aan om te betogen dat mannen allemaal hetzelfde zijn: macho en onbetrouwbaar. En er was Beyoncé, wiens Mrs Carter wereldtournee weliswaar de naam van haar man droeg, maar die toch bejubeld werd als sterke, zelfstandige vrouw.

Nu is daar het titelloze vijfde album van de Queen Of R&B. Net toen we dachten dat we het in de laatste week van het jaar met de kerstplaat van Bad Religion moesten doen, was het daar, zonder aankondiging. Alleen op iTunes, maar dan wel ieder nummer voorzien van een videoclip. Tegen het einde van die plaat horen we tussen de trapbeats een onverbloemd feministisch manifest uit de mond van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adiche. "We teach girls to shrink themselves, to make themselves smaller. We say to them: you can have ambition, but not too much. You should aim to be successful, but not too successful, otherwise you'll threaten the man." Dan Beyoncé zelf: "I took some time to live my life / But don't think I'm just his little wife / Don't get it twisted, get it twisted / This my shit, bow down bitches."

Zo, dominant en recht in je gezicht rekent de zangeres af met alle speculaties en meningen over haar huwelijk met JAY Z en haar moederschap. Terug is de vrouw met de moordende ambitie, de vrouw die voor velen de pure perfectie belichaamt. Kijk maar naar alle video's bij dit project. De een spannender dan de ander, maar stuk voor stuk laten ze een vrouw zien waar je mond van open valt. En daar hoef je helemaal geen hitsige man voor te zijn. Maar perfectie, dat is volgens Beyoncé de belangrijkste kwaal waar haar land aan lijdt. "Pretty hurts, shine the light on whatever's worse / Trying to fix something but you can't fix what you can't see / It's the soul that needs the surgery." Ze verwijst letterlijk naar schoonheidswedstrijden waarin het uiterlijk het enige criterium is, maar verderop horen we ook maar liefst twee keer een fragment van een van de vele talentenjachten waaraan de zangeres zelf in haar begindagen deelnam.
 

Pretty Hurts is de opener van de plaat, en samen met XO het meest geschikt om naar de radio gebracht te worden. Bij heel veel tracks ligt dat helemaal niet zo voor de hand. Haunted bijvoorbeeld heeft een heel eigenaardige productie, een soort dub-r&b. "Probably make no money out of this, oh well", verzucht de zangeres in een break halverwege. Productioneel is dit vijfde album haar meest spannende, met opvallend veel credits voor de onbekende producer Boots, die zelf claimt 85% van de producties voor zijn rekening genomen te hebben. Hij werkte ook samen met Timbaland aan Partition, nog zo'n sensuele, rauwe track, waarop Beyoncé zowaar rapt. Halverwege draait ze het raampje van haar auto dicht en zakt de muziek even terug tot alleen een synth-bass en een synthetische vingerknip over is. Drake zet zijn typerende rap-zang in op het lange liedje Mine, waarop de helft van de instrumenten onder water gespeeld lijkt te worden. Met Frank Ocean gaat ze muzikaal de diepte in op het extreem ingehouden Superpower. Met strijkers, maar zeker niet pompeus.

En dan hebben we nog Blow, een old school r&b sekstrack waar zelfs R Kelly rode oortjes van zou krijgen. "Can you lick my skittles? / That's the sweetest in the middle", kreunt ze. "I know everything you want. Give me that daddy long stroke." Oe, zo pikant staan ze zelfs niet op Bangerz. Je begint je zo langzamerhand af te vragen hoe het toch komt dat Beyoncé door de jaren heen zo goed in staat is een imago op te houden van een stijlvolle diva, terwijl ze zich toch bepaald niet vies toont van de vleselijke lust. Niemand zal haar ooit wegzetten als een lichtzinnige slet, niet waar? Zou het de wetenschap zijn dat ze 'keurig' getrouwd is? Is het iets anders? Is het de context van 'female empowerment' die ze om zich heen schept? Bij Miley was voortdurend de vraag of ze zich niet liet misbruiken. Beyoncé is duidelijk: "I'm-a LET you be the boss of me."

Het zorgvuldig opgebouwde 'independent woman' imago kreeg dit jaar uitgekiend diepgang in een door haar zelf gemaakte 'persoonlijke' documentaire. Op zijn Amerikaans geregisseerd laat Beyoncé daarin de kijker schijnbaar dichtbij komen, inclusief een kijkje in haar persoonlijk leven. Daar zit ook dit album vol mee. Koningskoppel Bey en Jay geeft een vervolg aan smashhit Crazy In Love met Drunk In Love, een sensuele track met massieve kickdrums, scherpe snares en snelle hi-hats. We zien de dure vazen bijna letterlijk sneuvelen tijdens het meeslepende liefdestafereel. "We woke up in the kitchen saying: "How in hell did this shit happen?"

Geen saaie boel in huize Carter, maar er worden wel degelijk ook traantjes weg gepinkt, zowel van vreugde als van verdriet. Er zijn kleine verwijzingen naar relatiescheurtjes. Aan het slot horen we eerst Heaven, over haar miskraam. Muzikaal wat kitscherig, inhoudelijk wel intens. En vervolgens Blue, met samples van dochter Blue Ivy. Het is niet het spannendste einde dat deze spannende plaat kon krijgen, maar laat je vooral niet in slaap sussen. Beyonce maakte op de valreep zomaar een sterk en stoer album.