Damon Albarn: "Ik was gisteren nog in de studio met Graham"

Blur- en Gorillaz frontman over zijn nieuwe project Dr Dee

Atze de Vrieze ,

"Groot-Brittannië verkeert in een permanente identiteitscrisis, en dat is deels de kracht van het land. We zijn continu aan het veranderen." Een quote van Noel Gallagher uit een interview met 3voor12 vorig jaar. Hij had ook zomaar uit de mond van zijn voormalige aartsrivaal en Blur-frontman Damon Albarn kunnen komen. Die maakte een conceptalbum, een opera, of in zijn eigen woorden 'een songcyclus met dramatische elementen' over het wezen van Engeland. En over de liefde, en over zwarte magie en macht. Kortom: Dr Dee, een project dat om toelichting vraagt.

Die Dr Dee uit de titel is een historische figuur, een enigmatische kerel uit de tijd van koningin Elizabeth de eerste. Dee leefde van 1527 tot vermoedelijk rond 1609. Het was de tijd dat het beklemmende katholicisme langzaam plaats moest maken voor filosofie, astrologie en andere wetenschappen. Kortom: de renaissance. Dee speelde een belangrijke rol aan het Hof wat die onderwerpen betreft, al waren het vooral zijn escapades met de zwarte magie die hem in allerlei intriges deden belanden en die uiteindelijk zijn ondergang inluidden. Stevige kost voor een liedjesschrijver die beroemd werd met omschrijvingen van het Londense parkleven en de zielenroerselen van jongens en meisjes. Zeker als je daar bij optelt dat het album muzikaal gezien traditionele Engelse folk (met orgels, klavecimbels en blokfluiten) afwisselt met klassieke muziek.

Vrijdag nam Damon Albarn rustig de tijd om tekst en uitleg te geven. Dat deed hij in studio Desmet in Amsterdam. Eerst voor een publiek van fans, onder leiding van Roosmarijn Reijmer. Vervolgens nog even één-op-één met 3voor12. Over die wonderlijke historische figuur, over zijn jongere ik, en natuurlijk spelenderwijs ook nog een beetje over de toekomst van Blur. "Ik ben gisteren nog met Graham in de studio geweest. Was het gisteren? Ja, ik geloof dat het gisteren was. Ja, gisteren was ik in de studio met Graham."

Realiseer je je dat met zo'n albumtitel - Dr Dee - verwarring ontstaat met een zekere Zweedse tandarts uit de jaren negentig?

"Ha, ja, zeker. Weet je: het eerste royaltyoverzicht dat ik ooit kreeg was dat van Dr Alban. Hij kreeg de mijne. Ik kan je verzekeren dat hij heel wat beter zijn best deed om het recht te zetten dan ik."

Los daarvan is Dr Dee een tamelijk serieus project.
"Dat kun je wel zeggen. Het is niet gemakkelijk om aan de mensen over te brengen. Het is een mooi en zeer poëtisch verhaal, maar ook moeilijk om te vertellen. Ik heb een jaar lang alles gelezen wat met hem te maken heeft, om de taal te beheersen die bij het onderwerp hoort. Emotioneel gezien beheers ik het verhaal, maar het zelf kunnen vertellen is een ander verhaal. In het album probeer ik dat ook niet. Het is meer een verslag van mijn zoektocht naar John Dee."

Hij is een droom voor elke verhalenverteller. Persoonlijke tragedies, een belangrijke positie aan het hof, intriges en zwarte magie. Hoe kwam je op het spoor van deze man?
"Eerlijk gezegd kwam hij mij meer op het spoor. Ik werd voorgesteld aan Alan Moore, een graphic novellist. Hij is een nogal excentriek figuur met een lange baard en reisangst. Hij komt nooit Northampton uit. Hij is net als ik totaal geobsedeerd door John Dee. Een tijdje dacht ik zelfs dat hij zelf John Dee was. Hij vertelde me over hem, en dat bracht me op allerlei plekken. John Dee is inderdaad zo'n figuur die je niet meer los laat. Hij had verstand van wiskunde, van astrologie, hij had allerlei esoterische ideeën die rechtstreeks teruggaan tot het oude Egypte. En het was een periode uit de geschiedenis van Engeland die me zeer interesseert. Dee had zelfs een visie over hoe Elizabeth I het oude rijk van koning Arthur weer tot leven kon roepen; de kracht van het oude Engeland."

Het wonderlijke is dat hij zich bezighield met zowel magie als wetenschap. Twee dingen die nu niet meer met elkaar te verbinden zijn, maar die toen simpelweg bij elkaar hoorden. Er is nu nog maar één plek waar magie en kennis samenkomen, en dat is in de kunst.
"Dat klopt, alchemie was scheikunde, astrologie natuurkunde. Magie was wetenschap, wetenschap magie. Maar ik voel me niet aan hem verwant, dat is niet waarom het verhaal me fascineerde. Uiteindelijk heeft wat ik doe toch weinig met wetenschap te maken, ik werk vanuit mijn instinct."

Afgelopen week speelde je bij Jools Holland het nummer Apple Carts. Er gebeurde iets opmerkelijks. Jools liet een fragment zien van de eerste keer dat je in zijn programma optrad, jaren geleden. Jij sloeg je handen voor je ogen, alsof je er niet naar kon kijken.
"Voor mij is het een bizarre ervaring om in een studio te zitten vol mensen die naar me kijken, wetende dat er thuis nog een groter publiek naar ons kijkt. En dat die mensen mij op dat moment zien kijken naar een jongere versie van mezelf, dat werd me echt te veel. Onwaarschijnlijk gênant vind ik dat."

Was die jongere versie van jezelf een totaal andere persoon en songwriter dan de man die nu tegenover me zit?
"Ik denk het wel. Ik ben vijftien jaar ouder. Oef, er is in de tussentijd heel wat water onder de brug door gestroomd. Ik was nog geen vader toen, ik had nog niet die glinstering in mijn ogen. Sterker nog: ik had nog niet eens de vrouw ontmoet die de moeder van mijn kind zou worden. Ik reisde rond de wereld, sliep met elke vrouw die zich aandiende. Dat waren nog eens tijden. Nu, nu ben ik een saaie ouwe lul."

Veel muzikanten houden het een jaar of tien uit, dan zijn de ideeën op. Ben je bewust door die barrière gegaan door nieuwe projecten te beginnen, door je met haast wetenschappelijke precisie in een onderwerp te verdiepen?
"Het heeft alles te maken met mijn brede interesse. Telkens als ik weer ergens in duik, vind ik nieuwe aanknopingspunten. Het begon toen ik voor het eerst naar IJsland ging: een stap opzij, die nieuwe perspectieven bood. De eerste keer dat ik naar Afrika reisde, was een gigantische doorbraak. Daar sta je dan, bij het huis van Toumani Diabate op je eerste dag, wetende dat je zijn muziek hoog acht, maar zijn instrument niet beheerst. Wetende ook dat je later die dag met hem moet spelen. Ik was doodsbang. Het was als een 24/7 school."

"Iemand als Tony Allen (voormalig drummer van Fela Kuti, Albarns partner in The Good, The Bad & The Queen en op Dr Dee) is een van de meest inspirerende muzikanten die ik ken. Ik sprak een tijd terug met hem over magie en over Dr Dee. Iemand die opgegroeid is in Nigeria heeft logischerwijs geen mening over het Engeland uit de tijd van Elizabeth I, maar er was wel degelijk een connectie. Het is moeilijk om over magie te praten, omdat er zo veel clichés op de loer liggen. Maar uiteindelijk ligt de magie van John Dee heel dicht bij de essentie van Afrikaanse muziek. Tony vertelde me over zijn grootmoeder in Ghana. Er werd daar wel eens muziek gemaakt die ritmisch zo intens was, dat kinderen gevraagd werd de ruimte te verlaten. Dat vond ik een interessant idee, dat muziek zo bezwerend kan zijn. Hij stelde me voor een drumstel te maken van de trommels uit die tijd. Op het album hoor je daar maar een klein stukje van, in de theatervoorstelling zit veel meer. Het is geweldig voor de dansers. Tony is een metronoom. Je kunt hem met een clicktrack laten spelen, die tien minuten uitzetten en dan weer aan, en Tony zit nog altijd precies raak."

Je album begint met een kerkorgel. Verderop in de plaat zitten diverse verwijzingen naar gebeden en kerken. Welke rol speelde het kerkorgel in jouw leven?
"Best een grote, eigenlijk. Ik had de sleutels van de kerk om de hoek. Ik speelde daar op zaterdagavonden in mijn eentje, tot mijn verbeelding met me aan de haal ging en de geesten me opjaagden. Je weet, zo'n kerkorgel heeft vaak een spiegeltje, zodat de organist achter zich kan zien wanneer hij moet beginnen. Dat spiegeltje werkte me op een gegeven moment zo op mijn zenuwen dat ik ermee gestopt ben."

Geloof je nog steeds in geesten?
"Natuurlijk. Wel in een andere vorm, meer complex. Minder Hammerhouse horror, geen mannen met witte lakens over hun hoofd. Maar ik geloof wel in bepaalde energievormen, uitingen van het sublieme, die zich op ieder moment van de dag kunnen voordoen."

Je bent je altijd bewust geweest van je Engelse identiteit. Je hebt zelf de term Britpop omarmd, terwijl de meeste bands liever helemaal geen genrenaam aan zich verbonden zien. Jullie zetten je heel nadrukkelijk af tegen Amerikaanse muziek als grunge. Heeft het je bepaald als liedjesschrijver?
"Ik wil de term 'Britpop' niet in mijn eentje opeisen, maar wij als band hebben dat begrip handen en voeten gegeven. Het paste bij ons. En het idee heeft de tand des tijds doorstaan. Ik denk dat Blur nu groter is dan het ooit was. In Dr Dee onderzoek ik de elementen van het Engels-zijn die me emotioneel raken. Het is toch vooral de Engelse melancholie. Die heb ik onmiskenbaar. File me under that."

Je hebt vast ook PJ Harvey's album Let England Shake gehoord, vorig jaar. Zij graaft zo'n beetje net zo diep in de nationale geschiedenis als jij.
"Absoluut. Zij deed eigenlijk exact hetzelfde als ik, in dezelfde geest. Het is interessant om de Engelse identiteit te onderzoeken, omdat die constant in beweging is. Het grappige is: ik ken een Nigeriaanse kunstenaar die in Somerset woont en helemaal gefascineerd is door onze staande stenen. Ik zelf ben dan weer geïnteresseerd in Afrikaanse rituelen."

Een van de belangrijkste elementen van de Engelse identiteit is sport. In die zin lag het voor de hand dat jullie de Olympische Spelen afsluiten, 12 augustus in Hyde Park.
"Precies. We werden benaderd en ik dacht: waarom niet. Wij zijn een extreem Engelse band, we geven een Engels slot aan de Spelen in mijn eigen dorp, in het park aan het eind van mijn straat. Het nummer Under The Westway is speciaal voor Hyde Park geschreven. Het leek me geweldig om een liedje te hebben dat iedereen aan het eind van de Olympische Spelen mee kan zingen. Maar het is natuurlijk niet eenvoudig om een nummer in korte tijd zo populair te laten worden als liedjes die er al twintig jaar zijn. Het liedje is opgenomen, we gaan er vermoedelijk iets slims mee doen."

Heb je getwijfeld, gegeven de haast dictatoriale manier van werken van de organisatie?
"Niet echt, wij hebben daar weinig mee te maken. Wij willen de mensen een mooie avond geven. We gaan de stekker eruit trekken en dan gaan de lichten uit. Dat is het einde. Niet het einde van Blur, het einde van de Olympische Spelen."

Het einde van Blur hangt altijd ergens in de lucht . En je vindt het een leuk spel.
"Haha, het is een soort constante noodtoestand. Ik ben benieuwd hoe lang we daar nog mee wegkomen. Maar weet je: zolang mensen er de humor van inzien… Ik wel in elk geval."